กะท่าง
| กะท่าง | |
|---|---|
| สถานะการอนุรักษ์ | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Animalia |
| ไฟลัม: | Chordata |
| ชั้น: | Amphibia |
| อันดับ: | Urodela |
| วงศ์: | Salamandridae |
| สกุล: | Tylototriton |
| สปีชีส์: | T. verrucosus |
| ชื่อทวินาม | |
| Tylototriton verrucosus Anderson, 1871 | |
กะท่าง (อังกฤษ: Himalayan newt; ชื่อวิทยาศาสตร์: Tylototriton verrucosus) เป็นสิ่งมีชีวิตที่จัดอยู่ในไฟลัมสัตว์มีแกนสันหลัง ชั้นสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก เป็นสัตว์จำพวกนิวต์ หรือ ซาลาแมนเดอร์ขนาดเล็กที่อาศัยอยู่ได้ทั้งบนบกและในน้ำ เพียงชนิดเดียวที่พบได้ในประเทศไทย
ลักษณะ
มีรูปร่างสีน้ำตาลคล้ำ มีแต้มสีส้มเหลืองบนส่วนปากและปุ่มบนแผ่นหลังและหางสีส้ม ด้านใต้ท้องสีออกส้มจนถึงสีน้ำตาลเหลือง ความยาวประมาณ 13-15 เซนติเมตร นิ้วเท้าหน้ามี 4 นิ้ว นิ้วเท้าหลังมี 5 นิ้ว มีลักษณะพิเศษคือ เมื่อขาหรือหางขาดไป สามารถงอกใหม่ได้ โดยจะอาศัยในลำธารตามเชิงเขา มีอาณาบริเวณแคบ ๆ มีต้นไม้ใหญ่ เช่น ยาง, ไทร, กระบาก, มะไฟ, มะกอกป่า และเถาวัลย์ขึ้นปกคลุม
ในฤดูผสมพันธุ์ตกอยู่ในราวเดือนกันยายนจนถึงตุลาคม กะท่างโตเต็มวัยเมื่ออายุได้ 2 ปี จะมารวมกลุ่มเพื่อการผสมพันธุ์กันตามแอ่งน้ำนิ่งตามลำธาร ตัวเมียจะวางไข่ติดอยู่กับพืชน้ำ ไข่มีสีเทาดำห่อหุ้มด้วยวุ้นใส เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 5.5 มิลลิเมตร ใช้เวลาฟักเป็นตัวประมาณ 16-20 วัน ที่อุณหภูมิประมาณ 19-20 องศาเซลเซียส และตัวอ่อนที่อาศัยอยู่ในน้ำจะมีเหงือกเป็นพู่เห็นได้ภายนอกจำนวน 3 คู่ ตัวอ่อนกินลูกอ๊อดและแมลงน้ำเป็นอาหาร ใช้เวลาประมาณ 60 วัน จึงมีสภาพเหมือนตัวเต็มวัย
การกระจายพันธุ์
ในประเทศไทย พบอาศัยอยู่ตามภูเขาสูงในภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน เช่นที่ ดอยอินทนนท์, ดอยเชียงดาว, ดอยสุเทพ-ปุย และดอยอ่างขางในจังหวัดเชียงใหม่, ภูหลวงในจังหวัดเลย, น้ำตกแม่สุรินทร์ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน, ดอยภูคาในจังหวัดน่าน และดอยสอยมาลัย ในจังหวัดตาก พบอยู่ในระดับสูง 1,200-2,000 เมตร ในป่าดงดิบเขา
ในต่างประเทศพบที่รัฐสิกขิม, พม่าตอนเหนือ, แคว้นฉานตอนใต้, ยูนนานภาคตะวันตก และภาคเหนือของลาว ในเวียดนามอาจจะสูญพันธุ์ไปแล้ว
สถานะ
สถานภาพของกะท่างในปัจจุบัน นับได้ว่าเป็นสัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์แล้ว แม้ในบางพื้นที่ เช่น ที่จังหวัดขอนแก่นมีรายงานเมื่อไม่นานมานี้ว่า พบประชากรกะท่างในลำธารเป็นจำนวนมากก็ตาม อันเนื่องจากถูกรุกรานทางถิ่นที่อยู่อาศัย อีกทั้งถูกจับไปเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยง เนื่องจากมีสีสันสวยงาม โดยเฉพาะตัวผู้ในฤดูผสมพันธุ์ แต้มสีส้มบนลำตัวจะชัดเจนมาก จนได้ชื่อเป็นภาษาอังกฤษว่า King salamander หรือ Emperor salamander (มักจะถูกเรียกรวมว่าเป็น ซาลาแมนเดอร์) เป็นที่ยอมรับของนักเลี้ยงสัตว์ว่า เป็นนิวต์ที่มีสีสันสวยงามที่สุดในโลก แต่ว่าการนำมาเลี้ยงเป็นสัตว์เลี้ยงมักไม่ประสบความสำเร็จ เนื่องจากไม่อาจปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมในที่เลี้ยงได้
ปัจจุบัน กะท่างได้รับการประกาศให้เป็นสัตว์ป่าคุ้มครองประเภทที่ 1 และกรมประมงได้ทำการวิจัยเพาะขยายพันธุ์กะท่างในที่เลี้ยงเป็นที่สำเร็จได้แล้ว แต่กระนั้นก็ยังต้องเลี้ยงในสภาพแวดล้อมที่เป็นภูเขาสูงนั่นเอง
กะท่าง มีชื่อเรียกในภาษาเหนือว่า "จั๊กกิ้มน้ำ" หรือ "จั๊กคาก" ซึ่งแปลว่า "จิ้งจกน้ำ"
นอกจากนี้แล้วในประเทศไทย ยังมีการแบ่งออกได้เป็นอีก 2 ชนิดใหม่ คือ กะท่างเหนือ (T. uyenoi) พบในดอยสูงของภาคเหนือ และกะท่างอีสาน (T. panhai) พบตามเทือกเขาสูงทางภาคอีสานและจังหวัดพิษณุโลก
อ้างอิง
- ↑ Peter Paul van Dijk, Guinevere Wogan, Michael Wai Neng Lau, Sushil Dutta, Tej Kumar Shrestha, Debjani Roy & Nguyen Quang Truong (2009). "Tylototriton verrucosus". IUCN Red List of Threatened Species. Version 2012.2. International Union for Conservation of Nature. สืบค้นเมื่อ 4 January 2013.CS1 maint: multiple names: authors list (link) CS1 maint: ref=harv (link)
- "กะท่าง, จักกิ้มน้ำ, จักก่าน้ำ". สำนักอนุรักษ์สัตว์ป่า. 6 January 2014. สืบค้นเมื่อ 6 January 2014.
- "ยลโฉม ซาลาแมนเดอร์ บน ดอยสอยมาลัย เผยหาดูได้ยาก-สวยที่สุด". ช่อง 7. 1 July 2015. สืบค้นเมื่อ 1 July 2015.[ลิงก์เสีย]
- . สัตว์ป่าเมืองไทย. 6 January 2014. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2011-06-10. สืบค้นเมื่อ 6 January 2014.
- Kanto Nishikawa; Wichase Khonsue; Porrawee Pomchote; Masafumi Matsui (2013). "Two new species of Tylototriton from Thailand (Amphibia: Urodela: Salamandridae". Zootaxa. 3737 (3): 261–273.
| คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: Tylototriton verrucosus |
แหล่งข้อมูลอื่น
- เกษตรน่ารู้ : จิ้งจกน้ำอินทนนท์ จากช่อง 7
- ข้อมูลเกี่ยวข้องกับ Tylototriton verrucosus จากวิกิสปีชีส์
