รัฐประหาร

รัฐประหาร (อังกฤษ: coup d'état หรือ coup) คือ การยึดอำนาจและถอดถอนรัฐบาล ซึ่งมักกระทำด้วยวิธีการอันผิดกฎหมายและนอกรัฐธรรมนูญ และเป็นการกระทำของกลุ่มทางการเมือง ทหาร หรือผู้เผด็จการ นักวิชาการหลายคนมองว่า รัฐประหารเป็นอันสำเร็จ ถ้าผู้ยึดอำนาจสามารถควบคุมอำนาจไว้ได้อย่างน้อยเจ็ดวัน

ทหารขณะเข้าตรึงพื้นที่ระหว่างรัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2557 ประเทศไทยเป็นหนึ่งในรัฐ 13 แห่งทั่วโลกที่ผู้นำคนปัจจุบันมาจากรัฐประหาร

ตัวทำนาย

บทวิจารณ์วรรณกรรมทางวิชาการใน พ.ศ. 2546 พบว่า ปัจจัยดังต่อไปนี้มีความเกี่ยวข้องกับการเกิดรัฐประหาร

• ความไม่พอใจส่วนบุคคลของเจ้าหน้าที่รัฐ
• ความไม่พอใจของหน่วยงานทางทหาร
• ความเป็นที่นิยมของกองทัพ
• ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันทางเจตคติของกองทัพ
• การตกต่ำทางเศรษฐกิจ
• วิกฤตการเมืองท้องถิ่น
• อิทธิพลจากรัฐประหารในภูมิภาค
• ภัยคุกคามจากภายนอก
• การเข้ามีส่วนร่วมในสงคราม
• การสมรู้ร่วมคิดกับอำนาจทางการทหารจากต่าวประเทศ
• หลักยึดเหนี่ยวของกองทัพต่อความมั่นคงของรัฐ
• วัฒนธรรมทางการเมืองของเจ้าหน้าที่รัฐ
• หน่วยงานที่ขาดการมีส่วนร่วมทางการบริหาร
• ประวัติของการเป็นอาณานิคม
• การพัฒนาเศรษฐกิจ
• การส่งออกที่ไม่กระจายรูปแบบ
• องค์ประกอบทางชนชั้นของเจ้าหน้าที่รัฐ
• ขนาดของกองทัพ
• ความเข้มแข็งของสังคมภาคพลเมือง
• ความน่าไว้วางใจของระบบการปกครอง
• ประวัติการเกิดรัฐประหารในรัฐ

บทวิจารณ์วรรณกรรมใน พ.ศ. 2559 มีการกล่าวถึงปัจจัยอื่นเพิ่มเข้ามา เช่น ความแตกย่อยเป็นกลุ่มของกลุ่มชาติพันธุ์ (ethnic factionalism), การสนับสนุนจากรัฐบาลต่างประเทศ, ความขาดประสบการณ์ของผู้นำ, การเติบโตที่เป็นไปอย่างเชื่องช้า, การสูงขึ้นของค่าครองชีพอย่างฉับพลัน และความยากจน

ตัวทำนายที่สำคัญหนึ่งของการเกิดรัฐประหารในอนาคตคือจำนวนรัฐประหารสะสมในอดีต ระบบการปกครองแบบผสมมีแนวโน้มที่จะเกิดรัฐประหารมากกว่ารัฐเผด็จการหรือรัฐประชาธิปไตย ความเหลื่อมล้ำทางสังคมก็เป็นอีกตัวแปรที่ทำให้มีแนวโน้มเกิดรัฐประหารเพิ่มขึ้น

รายชื่อผู้นำจากรัฐประหารในปัจจุบัน

ตารางด้านล่างแสดงรายชื่อประเทศและผู้นำที่เข้าสู่อำนาจจากรัฐประหาร และยังคงอยู่ในตำแหน่งในปัจจุบัน

ตำแหน่ง	ผู้นำจากรัฐประหาร	ผู้นำที่ถูกปลด	ประเทศ	เหตุการณ์	วันที่
ประธานาธิบดี	เตโอโดโร โอเบียง อึงเกมา อึมบาโซโก	ฟรังซิสโก มากัส งิวมา	อิเควทอเรียลกินี	รัฐประหารในประเทศอิเควทอเรียลกินี พ.ศ. 2522	3 สิงหาคม พ.ศ. 2522
ประธานาธิบดี	โยเวรี มูเซเวนี	ตีโต โอเคลโล	ยูกันดา	สงครามบุช ประเทศยูกันดา	29 มกราคม พ.ศ. 2529
ประธานาธิบดี	อีดริส เดบี	ฮิสเซน ฮาเบร	ชาด	การปฏิวัติชาด พ.ศ. 2533	2 ธันวาคม พ.ศ. 2533
ประธานาธิบดี	เอมอมาลี ราห์มอน	ราห์มอน นาบีเยฟ	ทาจิกิสถาน	สงครามกลางเมืองทาจิกสถาน	19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2535
นายกรัฐมนตรี	ฮุน เซน	นโรดม รณฤทธิ์	กัมพูชา	รัฐประหารในประเทศกัมพูชา พ.ศ. 2540	สิงหาคม พ.ศ. 2540
ประธานาธิบดี	เดอนี ซาซู-อึนแกโซ	ปาสกัล ลิสซูบา	คองโก	สงครามกลางเมืองสาธารณรัฐคองโก	25 ตุลาคม พ.ศ. 2540
นายกรัฐมนตรี	แฟรงก์ ไบนิมารามา	ไลเซเนีย การาเซ	ฟีจี	รัฐประหารในประเทศฟีจี พ.ศ. 2549	5 ธันวาคม พ.ศ. 2549
ประธานาธิบดี	อับเดล ฟัตเตห์ เอซีซี	มุฮัมมัด มุรซี	อียิปต์	รัฐประหารในประเทศอียิปต์ พ.ศ. 2556	3 กรกฎาคม พ.ศ. 2556
นายกรัฐมนตรี	ประยุทธ์ จันทร์โอชา	นิวัฒน์ธำรง บุญทรงไพศาล	ไทย	รัฐประหารในประเทศไทย พ.ศ. 2557	22 พฤษภาคม พ.ศ. 2557
ประธานคณะปฏิวัติสูงสุด	โมฮัมเม็ด อะลี อัลฮูตี	อับดราบบูห์ มันซูร์ หะดี	เยเมน	รัฐประหารในประเทศเยเมน พ.ศ. 2557–2558	6 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2558
ประธานาธิบดี	เอ็มเมอร์ซัน มนางากวา	รอเบิร์ต มูกาบี	ซิมบับเว	รัฐประหารในประเทศซิมบับเว พ.ศ. 2560	24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2560
ประธานกรรมการแห่งชาติ เพื่อความอยู่รอดของประชาชน	อัสซิมี โกอิตา	อิบราฮิม บูว์เบการ์ เคอิตา	มาลี	รัฐประหารในประเทศมาลี พ.ศ. 2563	19 สิงหาคม พ.ศ. 2563
ประธานสภาบริหารแห่งรัฐ	มี่นอองไลง์	อองซานซูจี	พม่า	รัฐประหารในประเทศพม่า พ.ศ. 2564	1 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564

1. นาบีเยฟถูกกองทหารบังคับให้ลาออกเมื่อ 7 กันยายน พ.ศ. 2535
2. ได้รับเลือกตั้งเข้ามาอีกครั้งใน พ.ศ. 2562 ในการเลือกตั้งที่ถูกประณามว่าไม่ชอบธรรมและขาดความโปร่งใส
3. หะดีถูกกบฏฮูตีบังคับให้ลาออก
4. มูกาเบลาออกเมื่อ 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2560

ดูเพิ่ม

• กบฏ
• รัฐประหารในประเทศไทย
• การถ่ายโอนอำนาจอย่างสันติ

อ้างอิง

1. Powell, Jonathan M.; Thyne, Clayton L. (2011-03-01). "Global instances of coups from 1950 to 2010 A new dataset". Journal of Peace Research (ภาษาอังกฤษ). 48 (2): 249–259. doi:10.1177/0022343310397436. ISSN 0022-3433. S2CID 9066792.
2. Belkin, Aaron; Schofer, Evan (1 October 2003). "Toward a Structural Understanding of Coup Risk". Journal of Conflict Resolution. 47 (5): 594–620. doi:10.1177/0022002703258197. ISSN 0022-0027. S2CID 40848052.
3. Bell, Curtis (17 February 2016). "Coup d'État and Democracy". Comparative Political Studies. 49 (9): 0010414015621081. doi:10.1177/0010414015621081. ISSN 0010-4140. S2CID 155881388.
4. Przeworski, Adam; Alvarez, Michael E.; Cheibub, Jose Antonio; Limongi, Fernando (2000). Democracy and Development: Political Institutions and Well-Being in the World, 1950–1990. Cambridge Studies in the Theory of Democracy. Cambridge University Press. ISBN 9780521793797.
5. Londregan, John B.; Poole, Keith T. (1 January 1990). "Poverty, the Coup Trap, and the Seizure of Executive Power". World Politics. 42 (2): 151–183. doi:10.2307/2010462. ISSN 1086-3338. JSTOR 2010462.แม่แบบ:Paywall
6. Hiroi, Taeko; Omori, Sawa (1 February 2013). "Causes and Triggers of Coups d'état: An Event History Analysis". Politics & Policy. 41 (1): 39–64. doi:10.1111/polp.12001. ISSN 1747-1346.
7. Houle, Christian (1 September 2016). "Why class inequality breeds coups but not civil wars". Journal of Peace Research. 53 (5): 680–695. doi:10.1177/0022343316652187. ISSN 0022-3433. S2CID 113899326.
8. . Radio Free Europe/Radio Liberty. 26 June 2017. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 8 August 2017.

บรรณานุกรม

• Luttwak, Edward (1979) Coup d'État: A Practical Handbook. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-17547-1.
• De Bruin, Erica (2020) How to Prevent Coups d'État. Cornell University Press.
• Schiel, R., Powell, J., & Faulkner, C. (2020). "Mutiny in Africa, 1950–2018". Conflict Management and Peace Science.
• Singh, Naunihal. (2014) Seizing Power: The Strategic Logic of Military Coups. Johns Hopkins University Press.
• Malaparte, Curzio (1931). Technique du Coup d'État (ภาษาฝรั่งเศส). Paris.
• Finer, S.E. (1962). The Man on Horseback: The Role of the Military in Politics. London: Pall Mall Press. p. 98.
• Goodspeed, D. J. (1962). Six Coups d'État. New-York: Viking Press Inc.
• Connor, Ken; Hebditch, David (2008). How to Stage a Military Coup: From Planning to Execution. Pen and Sword Books Ltd. ISBN 978-1-84832-503-6.
• McGowan, Patrick J. (2016). "Coups and Conflict in West Africa, 1955-2004". Armed Forces & Society. 32: 5–23. doi:10.1177/0095327X05277885. S2CID 144318327.
• McGowan, Patrick J. (2016). "Coups and Conflict in West Africa, 1955-2004". Armed Forces & Society. 32 (2): 234–253. doi:10.1177/0095327X05277886. S2CID 144602647.
• Beeson, Mark (2008). "Civil–Military Relations in Indonesia and the Philippines". Armed Forces & Society. 34 (3): 474–490. doi:10.1177/0095327X07303607. S2CID 144520194.
• n'Diaye, Boubacar (2016). "How Not to Institutionalize Civilian Control: Kenya's Coup Prevention Strategies, 1964-1997". Armed Forces & Society. 28 (4): 619–640. doi:10.1177/0095327X0202800406. S2CID 145783304.

แหล่งข้อมูลอื่น

 

วิกิคำคมมีคำคมเกี่ยวกับ รัฐประหาร

• แม่แบบ:Wiktionary inline
•   วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Coups d'état
• John J. Chin, David B. Carter & Joseph G. Wright. ชุดข้อมูลของความพยายามรัฐประหารทั้งจากกองทัพและไม่ใช่จากกองทัพในทั่วโลกนับตั้งแต่ปี 1946
• Powell, Jonathan & Clayton Thyne. Global Instances of Coups from 1950-Present.