จักรวรรดิจีน (ค.ศ. 1915–1916)

จักรวรรดิจีน (จีน: 中華帝國; พินอิน: Zhōnghuá Dìguó; อังกฤษ: Empire of China) เป็นการปกครองซึ่งดำรงอยู่ในช่วงสั้น ๆ ในประเทศจีนตั้งแต่ปลาย ค.ศ. 1915 ถึงต้น ค.ศ. 1916 หลังจากขุนพลยฺเหวียน ชื่อไข่ (袁世凱) ยุบสาธารณรัฐ แล้วจัดตั้งจักรวรรดิขึ้นแทน ก่อนตั้งตัวเป็นจักรพรรดิ การรื้อฟื้นราชาธิปไตยนี้ทำให้การวางรากฐานสาธารณรัฐต้องล่าถอยไปหลายปี ทั้งนำพาบ้านเมืองเข้าสู่ยุคสมัยแห่งการแก่งแย่งชิงดีของแม่ทัพนายกอง

จักรวรรดิจีน 中華帝國 Zhōnghuá Dìguó
ค.ศ. 1915–ค.ศ. 1916
ธง ตราแผ่นดินสิบสองสัญลักษณ์
เพลงชาติ: "จงกั๋วสฺยงลี่อวี่โจ้วเจียน" (เมืองจีนยืนแกร่งกลางพิภพ)
เมืองหลวง	เป่ย์จิง 39°54′N 116°23′E / 39.900°N 116.383°E / 39.900; 116.383พิกัดภูมิศาสตร์: 39°54′N 116°23′E / 39.900°N 116.383°E / 39.900; 116.383
ภาษาทั่วไป	จีน
ศาสนา	พุทธ คริสต์
การปกครอง	สมบูรณาญาสิทธิราชย์
จักรพรรดิ
• ค.ศ. 1915–16	จักรพรรดิหงเซียน
นายกรัฐมนตรี
• ค.ศ. 1915–16	ลู่ เจิงเซียง
ยุคประวัติศาสตร์	สงครามโลกครั้งที่ 1
• สถาปนา	12 ธันวาคม ค.ศ. 1915
• สงครามคุ้มชาติ	25 ธันวาคม ค.ศ. 1915
• เริ่มสมัยขุนศึก	22 มีนาคม ค.ศ. 1916
• ยฺเหวียน ชื่อไข่ เสียชีวิต	6 มิถุนายน ค.ศ. 1916
สกุลเงิน	หยวน
ก่อนหน้า ถัดไป สาธารณรัฐจีน (ค.ศ. 1912–1949) สาธารณรัฐจีน (ค.ศ. 1912–1949)
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	จีน  ไต้หวัน  มองโกเลีย  รัสเซีย  ทาจิกิสถาน  พม่า  อัฟกานิสถาน  อินเดีย  ปากีสถาน  ภูฏาน

การเตรียมจัดตั้ง

 

ยฺเหวียน ชื่อไข่ แต่งชุดแบบฮั่นในงานราชาภิเษก

หลังยฺเหวียน ชื่อไข่ ได้รับแต่งตั้งเป็นประธานาธิบดีชั่วคราวคนที่สองของสาธารณรัฐจีน เขาดำเนินการหลายอย่างเพื่อรวบอำนาจและกำจัดผู้นำฝ่ายค้าน เขาร่วมมือกับมหาอำนาจยุโรปหลายชาติกับทั้งชาติบ้านใกล้เรือนเคียงอย่างญี่ปุ่นเพื่อให้อำนาจของตัวมั่นคง ราวเดือนสิงหาคม ค.ศ. 1915 เขาสั่งให้หยาง ตู้ (楊度) และคนอื่น ๆ ออกหาเสียงหนุนการรื้อฟื้นราชาธิปไตย ครั้นวันที่ 11 ธันวาคม ค.ศ. 1915 สภานิติบัญญัติของสาธารณรัฐจีนลงคะแนนเสียงเอกฉันท์เลือกตั้งเขาเป็นจักรพรรดิ เขาทำทีปฏิเสธ สภาจึงร้องขอเขาอีกครั้ง และครั้งนี้เขายินยอม

วันที่ 12 ธันวาคม ค.ศ. 1915 ยฺเหวียน ชื่อไข่ เคียงคู่มากับลูกชายของตัว คือ ยฺเหวียน เค่อติ้ง (袁克定) ก็ประกาศตนเป็นจักรพรรดิจีน เรียกขานตัวว่า "มหาจักรพรรดิจักรวรรดิจีน" (中華帝國大皇帝) และใช้นามรัชศกว่า "หงเซี่ยน" (洪憲; "ธรรมนูญสมบูรณ์พร้อม") แต่ยฺเหวียน ชื่อไข่ เลื่อนราชาภิเษกออกไปจนวันที่ 1 มกราคม ค.ศ. 1916 เขาสั่งให้ถอดเครื่องแบบแมนจูออกจากวัฒนธรรมของชาติ แล้วให้นำชุดชาวฮั่นกลับมาใช้โดยดัดแปลงบางประการ เขาสวมชุดชาวฮั่นในงานซ้อมใหญ่ราชาภิเษก แต่อนุภริยาชาวเกาหลีของเขาสร้างความปั่นป่วนในงานดังกล่าว เมื่อเป็นจักพรรดิแล้ว เขาตั้งญาติสนิทมิตรสหายเป็นราชวงศ์ทรงศักดิ์ต่าง ๆ ทั้งยังหว่านยศศักดิ์ให้แก่บุคคลทั้งหลายที่เขาคิดว่าซื้อได้ด้วยลาภยศ

เวลานั้น สกุลอ้ายซินเจว๋หลัว (愛新覺羅) ของราชวงศ์ชิงที่ล่มสลายลง ยังพำนักอยู่ ณ พระราชวังต้องห้ามในฐานะราชวงศ์ต่างประเทศ ราชสกุลอ้ายซินเจว๋หลัวยอมรับการครองราชย์ของยฺเหวียน ชื่อไข่ และยังมีการเสนอให้อดีตจักรพรรดิผู่อี๋ (溥儀) สมรสกับธิดาของยฺเหวียน ชื่อไข่

ความสั่นคลอน

 

ยฺเหวียน ชื่อไข่ แต่งชุดจักรพรรดิ

ค.ศ. 1916 นับเป็นปีที่ 1 แห่งรัชกาลหงเซี่ยนของยฺเหวียน ชื่อไข่ แทนที่จะได้เป็นปีที่ 5 ของยุคสาธารณรัฐ ยฺเหวียน ชื่อไข่ จึงถูกต่อต้านทั้งจากนักปฏิวัติ และแม่ทัพนายกองใต้บังคับบัญชาของเขาเอง เพราะเชื่อว่า เขารื้อระบอบกษัตริย์ขึ้นเพื่อจะได้ครองอำนาจโดยไม่ต้องอาศัยแรงหนุนจากฝ่ายทหารอีกต่อไป

นับแต่เขาประกาศตัวเป็นจักรพรรดิ เกิดกบฏต่อต้านเขาจากมณฑลหนึ่งไปสู่มณฑลหนึ่ง เริ่มจากหยุนหนาน ซึ่งมีผู้นำ คือ ไช่ เอ้อ (蔡鍔) ผู้ว่าการมณฑลที่เขาแต่งตั้งเอง กับถัง จี้เหยา (唐繼堯) นายทัพของเขา ตามด้วยเจียงซี ซึ่งมีผู้นำ คือ หลี่ เลี่ยจวิน (李烈钧) ผู้ว่าการมณฑล กลุ่มผู้ต่อต้านรวมตัวกันเป็นทัพคุ้มชาติ (護國軍) ก่อให้เกิดสงครามคุ้มชาติ (護國戰爭) และส่งผลให้มณฑลอื่น ๆ ประกาศไม่ขึ้นตรงต่อจักรวรรดิ ฝ่ายทหารทัพเป่ย์หยาง (北洋軍) ของเขา ซึ่งไม่ได้รับค่าตอบแทนจากรัฐบาลจักรวรรดิเขามาครั้งหนึ่งแล้ว ก็ไม่นำพาต่อสถานการณ์ และที่สุดก็พ่ายแพ้แก่ทัพคุ้มชาติ แม้ฝึกหัดมาดีและมียุทโธปกรณ์ดีกว่า

เมื่อเห็นว่า ยฺเหวียน ชื่อไข่ อ่อนแอและไม่เป็นที่นิยม มหาอำนาจต่างชาติก็ถอนความช่วยเหลือจากเขา แม้ยังไม่เลือกข้างก็ตาม จักรวรรดิญี่ปุ่นเริ่มด้วยขู่เข็ญว่าจะรุกราน แล้วปฏิญาณว่า จะโค่นล้มจักรวรรดิของเขา ทั้งถือว่า "มีสถานะสงคราม" ระหว่างประเทศคู่ขัดแย้งทั้งสอง พร้อมยินยอมให้พลเมืองญี่ปุ่นเข้าช่วยเหลือฝ่ายสาธารณรัฐได้

เพราะต้องเผชิญการต่อต้านถ้วนหน้า ยฺเหวียน ชื่อไข่ จึงเลื่อนราชาภิเษกออกไป เพื่อบรรเทาความไม่พอใจของฝ่ายตรงข้าม ต่อมาในวันที่ 1 มีนาคม ค.ศ. 1916 เขาประกาศตัดงบงานราชาภิเษกลง ครั้นวันที่ 17 มีนาคม ค.ศ. 1916 เขาหารือเรื่องล้มเลิกจักรวรรดิกับเหลียง ชื่ออี๋ (梁士詒) รัฐมนตรีของตัว แล้วจึงประกาศยุติจักรวรรดิในวันที่ 22 มีนาคม ค.ศ. 1916 รัชศกหงเซี่ยนของเขาสิ้นสุดลงในวันที่ 23 มีนาคม ค.ศ. 1916 และมีการรื้อฟื้นสาธารณรัฐ เขาอยู่ในราชสมบัติ 83 วัน

เมื่อยฺเหวียน ชื่อไข่ เสียชีวิตในวันที่ 6 มิถุนายน ค.ศ. 1916 หลี ยฺเหวียนหง (黎元洪) รองประธานาธิบดี ก็ขึ้นเป็นประธานาธิบดี และตั้งตวั้น ฉีรุ่ย (段祺瑞) ขุนพลทัพเป่ย์หยาง เป็นนายกรัฐมนตรี พร้อมรื้อฟื้นสมัชชาแห่งชาติกับรัฐธรรมนูญชั่วคราว แต่อำนาจส่วนกลางของรัฐบาลในกรุงเป่ย์จิงนั้นอ่อนแอนัก ทั้งการตายของยฺเหวียน ชื่อไข่ ก็ทำให้ประเทศจีนเข้าสู่สมัยขุนศึก (軍閥時代) ซึ่งแม่ทัพนายกองช่วงชิงอำนาจกัน

สัญลักษณ์ประจำชาติ

 

ธงชาติจักรวรรดิจีนชนิดที่ใช้ทั่วไป (แบ่งพื้น 4 สีด้วยกากบาทแดงแนวทแยง)

 

ธงชาติจักรวรรดิจีนอีกแบบหนึ่ง (แบ่งพื้น 4 สีด้วยกากบาทแดงแนวตั้ง)

แม้เปลี่ยนชื่อประเทศในภาษาจีน จาก "สาธารณรัฐจีน" เป็น "จักรวรรดิจีน" (หรือ "หงเซี่ยน" ในเอกสารราชการ) แต่ยฺเหวียน ชื่อไข่ ยังคงใช้คำว่า "สาธารณรัฐจีน" เป็นชื่อประเทศในภาษาอังกฤษต่อไป

ยฺเหวียน ชื่อไข่ ตั้งกรมพิธีการ (禮制館) เพื่อกำหนดเพลงชาติอย่างเป็นทางการของสาธารณรัฐจีนเสียใหม่ เพลงดังกล่าวออกในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1915 ชื่อ "จงกั๋วสฺยงลี่-อฺวี่โจ้วเจียน" (中國雄立宇宙間; "เมืองจีนยืนแกร่งกลางพิภพ") ผู้เขียนเนื้อร้อง คือ อิ้น ชาง (廕昌) ผู้แต่งทำนอง คือ หวัง ลู่ (王露) เมื่อยุบสาธารณรัฐและตั้งจักรวรรดิขึ้นแทนแล้ว มีการแก้เนื้อร้องเล็กน้อยในเดือนธันวาคม ค.ศ. 1915 โดยเปลี่ยน "ก้งเหออู่จู๋" (共和五族; "ห้าชนหลอมรวม") เป็น "ซฺวินหฺวาอีร่าง" [勳華揖讓; ชื่อเรียกระบอบการปกครองโบราณสมัยจักรพรรดิเหยา (尧) และจักรพรรดิชุ่น (帝舜)]

เนื้อร้องจีน	คำอ่าน	คำแปล
中國雄立宇宙間， 廓八埏， 華冑來從崑崙巔， 江河浩盪山綿連， 勳華揖讓開堯天， 億萬年。	จง กั๋ว สฺยง ลี่ อฺวี่ โจ้ว เจียน คั่ว ปา หยัน หฺวา โจ้ว หลาย ฉง คุน หลุน เตียน เจียง หู ฮ่าว ต้าง ชาน เหมียน เหลียน ซฺวิน หฺวา อี ร่าง คาย เหยา เทียน อี่ ว่าน เหนียน	เมืองจีนยืนแกร่งกลางพิภพ แผ่แปดทิศ สืบสายวิเศษจากยอดคุนหลุน สายน้ำไหลยิ่ง ภูทอดเนื่อง ซฺวินหฺวาอีร่าง เปิดยุคเหยา แสนล้านปี

ธงชาติยังเปลี่ยนจากแบบเดิมที่มี 5 ริ้ว เป็นแบบใหม่มีริ้วสีแดงอยู่กลาง ปรกติริ้วดังกล่าวเป็นกากบาททแยง แต่บางทีก็เป็นกากบาทตั้ง

ตราแผ่นดิน คือ ตราแผ่นดินสิบสองสัญลักษณ์ (十二章國徽)

รายการยศศักดิ์ที่แต่งตั้งในสมัยนี้

 

เหรียญ 10 เหวินออกในรัชศกหงเซียน ปีที่ 1

ต่อไปนี้เป็นรายการยศศักดิ์ที่ ยฺเหวียน ชื่อไข่ แต่งตั้ง พร้อมด้วยรายชื่อผู้ได้รับแต่งตั้ง

หฺวางไท่จื่อ

หฺวางไท่จื่อ (皇太子; "รัชทายาท")

• ยฺเหวียน เค่อติ้ง (袁克定)

อู่อี้ชินหวัง

อู่อี้ชินหวัง (武義親王; "เจ้าชายสายพระโลหิตแห่งอู่อี้")

• ข่ง ลิ่งอี๋ (孔令貽) บรรดาศักดิ์หยั่นเชิ่งกง (衍聖公)
• หลี ยฺเหวียนหง (黎元洪)

อีเติ่งกง

อีเติ่งกง (一等公; "กงชั้น 1")

• จาง ซฺวิน (張勳)
• เจียง กุ้ยถี (姜桂題)
• ตวั้น จือกุ้ย (段芝貴)
• เฝิง กั๋วจาง (馮國璋)
• หนี ซื่อชง (倪嗣衝)
• หลง จี้กวัง (龍濟光)
• หลิว กวันสฺยง (劉冠雄)

อีเติ่งโหฺว

อีเติ่งโหฺว (一等侯; "โหฺวชั้น 1")

• จ้าว ที่ (趙倜)
• จู รุ่ย (朱瑞)
• เฉิน อี๋ (陳儀)
• ถัง จี้เหยา (唐繼堯)
• ทัง เซียงหมิง (湯薌銘)
• ลู่ หรงถิง (陸榮廷)
• หยัน ซีชาน (閻錫山)
• หลี่ ฉุน (李純)
• หวัง จั้น-ยฺเหวียน (王占元)

อีเติ่งปั๋ว

อีเติ่งปั๋ว (一等伯; "ปั๋วชั้น 1")

• จาง ซี-ลฺหวัน (張錫鑾)
• จาง หมิงฉี (張鳴岐)
• จิ้ง หยุนเผิง (靳雲鵬)
• จู เจียเป่า (朱家寶)
• ฉี เย่าหลิน (齊耀琳)
• เฉา คุน (曹錕)
• ชู อิ้งกวัง (屈映光)
• เถียน เหวินเลี่ย (田文烈)
• เมิ่ง เอิน-ยฺเหวี่ยน (孟恩遠)
• ลู่ เจี้ยนจาง (陸建章)
• หยาง เจิงซิน (楊增新)
• หยาง ช่านเต๋อ (楊善德)

อีเติ่งจื่อ

อีเติ่งจื่อ (一等子; "จื่อชั้น 1")

• จาง กวั่นเจี้ยน (張廣建)
• จู ชิ่งหลัน (朱慶瀾)
• หลิว เสี่ยนชื่อ (劉顯世)
• หลี โฮ่วจี (李厚基)

อีเติ่งหนาน

อีเติ่งหนาน (一等男; "หนานชั้น 1")

• จาง หฺวายจือ (張懷芝)
• จิน หย่ง (金永)
• ฉี หยาง (戚揚)
• เฉิ่น จินเจี้ยน (沈金鑑)
• เฉิน ปิ่งคุน (陳炳焜)
• ไช่ หรูไข่ (蔡儒楷)
• ตวั้น ชู-ยฺหวิน (段書雲)
• พัน จู่อิ๋ง (潘矩楹)
• เริ่น เค่อเฉิง (任可澄)
• ลฺหวี่ เตี้ยว-ยฺเหวียน (呂調元)
• สฺวี่ ชื่ออิง (許世英)
• เหอ จงเหลียน (何宗蓮)
• หม่า อันเหลียง (馬安良)
• หลง จิ้นกวัง (龍覲光)
• หลง เจี้ยนจาง (龍建章)
• หลู หย่งเสียง (盧永祥)
• หวัง อีถัง (王揖唐)

ซานเติ่งหนาน

ซานเติ่งหนาน (三等男; "หนานชั้น 3")

• เฝิง ยฺวี่เสียง (馮玉祥)

อ้างอิง

1. Kuo T'ing-i et al. Historical Annals of the ROC (1911–1949). Vol 1. pp 207–41.
2. 中國的旗幟 (Flags of China) (จีน)
3. https://archive.org/stream/chinaherhistoryd00park#page/384/mode/2up

แหล่งข้อมูลอื่น