ถั่วลิสงนา
ลิงก์ข้ามภาษาในบทความนี้ มีไว้ให้ผู้อ่านและผู้ร่วมแก้ไขบทความศึกษาเพิ่มเติมโดยสะดวก เนื่องจากวิกิพีเดียภาษาไทยยังไม่มีบทความดังกล่าว กระนั้น ควรรีบสร้างเป็นบทความโดยเร็วที่สุด |
| ถั่วลิสงนา | |
|---|---|
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Angiosperms |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Eudicots |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Rosids |
| อันดับ: | Fabales |
| วงศ์: | Fabaceae |
| วงศ์ย่อย: | Faboideae |
| เผ่า: | Desmodieae |
| เผ่าย่อย: | Desmodiinae |
| สกุล: | Alysicarpus |
| สปีชีส์: | A. vaginalis |
| ชื่อทวินาม | |
| Alysicarpus vaginalis (L.) DC. [S] | |
ถั่วลิสงนา ชื่ออื่น : หญ้าปล้องหวาย (ชลบุรี) คัดแซก (ปราจีนบุรี) หญ้าเกล็ดหอยใหญ่ (อ่างทอง) ถั่วลิสงนาเป็นพืชตระกูลถั่ว (Fabaceae) เท่าที่พบในธรรมชาติ ถั่วลิสงนาเป็นพืชที่เจริญได้ง่าย ไม่เลือกชนิดและสภาพของดินนัก และคงจะทนทานต่อสภาพแวดล้อมได้ดีพอสมควร จึงพบอยู่ได้ทั่วทุกภาคของประเทศไทย เข้าใจว่าเป็นถั่วพื้นเมืองของไทยด้วย ถั่วลิสงนาอาจมีชื่อท้องถิ่นที่เรียกกันได้ในแต่ละท้องที่ เช่น หญ้าน้ำผึ้ง หญ้าเถาถั่ว หญ้าถั่ว หรือถั่วนา ถั่วลิสงนามีโปรตีนถึง 16.2% นับได้ว่าถั่วลิสงนาเป็นถั่วอีกชนิดหนึ่งที่เหมาะสำหรับใช้ปรับปรุงทุ่งหญ้า จะทำเป็นหญ้าแห้งหรือปล่อยสัตว์ลงแทะเล็มก็ได้ เนื่องจากรากถั่วลิสงนายังสามารถสร้างปมราก (nodules) ซึ่งไปจับไนโตรเจนในอากาศเพื่อช่วยบำรุงดินได้ด้วย ในต่างประเทศ อาทิ ประเทศมาเลเซีย จะนำถั่วลิสงนามาใช้เป็นพืชสมุนไพร หรือประเทศจีนจะนำต้นแห้งของถั่วลิสงนามาตัดเป็นท่อนๆ ผสมกับชะเอมชงน้ำดื่มแทนน้ำชา ทำให้สดชื่น แก้อาการกระหายน้ำ
ลักษณะทั่วไป
| ส่วนประกอบ | ลักษณะที่พบ |
| ลำต้น | ลำต้นกลมสีเขียว มีขนสั้น ๆ ปกคลุม เส้นผ่าศูนย์กลางลำต้น 1-2 มิลลิเมตร เลื้อยคลุมพื้นดินยาวประมาณ 30 – 100 เซนติเมตร |
| ใบ | ใบกว้างประมาณ 1 เซนติเมตร ยาว 1 - 2 เซนติเมตร ก้านใบยาว 0.6 – 0.9 เซนติเมตร ใบเป็นใบเดี่ยว ออกแบบสลับ ฐานใบเว้าเล็กน้อยและอาจมีใบรูปรีหรือรูปหอกปะปนอยู่บ้าง |
| ดอก | ช่อดอกเป็นแบบ raceme ออกดอกตรงซอกใบหรือยอด กลีบดอกสีม่วง สีแดง สีแดงแกมชมพูถึงสีขาวแกมน้ำตาลหรือสีขาวแกมชมพูอมส้ม มีเกสรตัวผู้ 10 อัน 9 อันติดกันเป็นหลอด และอีก 1 อันแยกเป็นอิสระ เกสรตัวเมียมี 1 อันสอดอยู่ในหลอดเกสรตัวผู้ยาวกว่าเกสรตัวผู้เล็กน้อย |
| ฝัก | ฝักมีรูปทรงกระบอกกว้าง 2 มิลลิเมตร ยาวประมาณ 1.5 เซนติเมตร มีรอยคอดเป็นข้อๆ 1-8 ข้อ และหักได้เป็นข้อๆข้อละ 1 เมล็ด ฝักอ่อนมีสีเขียว พอแก่แล้วจะมีสีน้ำตาลปนดำ |
| ราก | เป็นระบบรากแก้วและรากแขนงมีปมเล็กๆสีน้ำตาลเป็นจำนวนมาก |
| การเจริญ | ออกดอกและติดเมล็ดช่วง กันยายนถึงเดือนธันวาคม |
การขยายพันธุ์
ใช้เมล็ด หรือใช้ต้นใหม่ที่แตกออกจากต้นเดิม หรือไหล
แหล่งที่พบ
พบได้ทั่วทุกภาคของประเทศไทย และมีการแพร่กระจายอย่างกว้างขวางทั่วโลก สำหรับประเทศไทยนั้นถั่วลิสงนาจะเจริญได้ดีในดินชุดโคราช
การใช้ประโยชน์
- นำมาเลี้ยงสัตว์
- ปรับปรุงและบำรุงดิน
- ใช้เป็นยารักษาโรคโดยนำรากมาต้มคั้นเอาน้ำรับประทานแก้อาการจุกเสียดและอาการไอ
การอ้างอิง
- จินดา สนิทวงศ์ฯ และคณะ. 2521. รายงานผลการทดลองเรื่องการหาสัมประสัมประสิทธิ์การย่อยของถั่วลิสงนา (Alysicarpus vaginalis (Linn.) DC.. กองอาหารสัตว์, กรมปศุสัตว์, กระทรวงเกษตรและสหกรณ์.
- นาฏยา สวัสดิ์พาณิชย์. การศึกษาสัณฐานวิทยาของถั่วลิสงนา(Alysicarpus vaginalis (Linn.) DC.. วิทยานิพนธ์วิทยาศาสตร์มหาบัณฑิต (ชีววิทยา). มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 2526.
- รายงานผลการทดลองเรื่องการใช้ถั่วลิสงนาเป็นอาหารเสริมปรตีนในหญ้าแห้งสำหรับโค. กองอาหารสัตว์, กรมปศุสัตว์, กระทรวงเกษตรและสหกรณ์.
- เต็ม สมิตินันทน์. 1980. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย. กรุมเทพฯ: ห้างหุ้นส่วนจำกัดฟันนี่พับบลิชชึ่ง.
- เทียมใจ ตุลยาทร. 2523. กายวิภาคของพฤกษ์. ภาควิชาชีววิทยา. คณะวิทยาศาสตร์และอักษรศาสตร์, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
- วินดา เทพหัตถี. 2523. พจนานุกรมศัพท์พฤกษศาสตร์. สาขาพฤกษ์อนุกรมวิธาน, คณะวิทยาศาสตร์, จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
- http://www.bedo.or.th/lcdb/biodiversity/view.aspx?id=10591
- http://www.dld.go.th/nutrition/Research_Knowlage/...full/.../R2203.pdf
- http://www.brrd.in.th/rkb/weed/index.php-file=content.php&id=31.htm
- http://www.rspg.or.th/plants_data/use/animals2_30.htm
- http://www.rspg.or.th/plants_data/use/crop_3.htm