ธุรกิจแบบพีระมิด

ระวังสับสนกับ พีระมิดระบบทุนนิยม

ธุรกิจพีระมิด (อังกฤษ: Pyramid scheme) เป็นธุรกิจที่ทำให้ประชาชนหลายคนได้รับการหลอกลวงมากมายทั่วโลก โดยเป็นธุรกิจที่ใช้การหลอกลวงให้มีการลงทุนซึ่งผู้จัดการธุรกิจสัญญาว่าจะให้ผลตอบแทนที่สูง แต่ผู้จัดการก็มิได้นำไปประกอบการค้าหรือกิจการที่มีอยู่จริง จึงมิได้ทำให้เกิดกำไรจากการลงทุนจริงๆ แต่อย่างใด การตอบแทนให้กับผู้ร่วมลงทุนทำก็แต่โดยการอาศัยเงินที่มาจากการลงทุนของผู้ร่วมลงทุนรายหลังๆ นำไปตอบแทนผู้ร่วมลงทุนรายก่อนหน้า จึงเปรียบเสมือนกับรูปทรงพีระมิด ซึ่งผู้ร่วมลงทุนรายก่อนจะอยู่บนยอดคอยรับเงินตอบแทนจากผู้ร่วมลงทุนรายหลังๆ

พีระมิดแบบคลาสสิกที่แสดงให้เห็นถึงความไม่ยั่งยืนของระบบเนื่องจากจะต้องหาผู้ร่วมลงทุนไม่รู้จบสิ้น

ผลลัพธ์ของการดำเนินการแบบพีระมิด

ธุรกิจแบบนี้จึงมีจุดจบที่ไม่อาจเลี่ยงได้ด้วยสาเหตุมาจากการขาดผู้ร่วมลงทุนรายใหม่เข้าร่วมลงทุน ซึ่งจุดจบนี้มักเรียกกันว่า พีระมิดถล่ม (Collapse of the scheme) ซึ่งมีหลายกรณีที่เมื่อเกิดเหตุการณ์ดังกล่าวมักจะทำให้ผู้ร่วมลงทุนหลายหลังๆ แทบจะเสียเงินที่ลงทุนไปเปล่า โดยผู้จัดการธุรกิจมักอ้างว่าการถล่มของพีระมิดเกิดมาจากปัญหาข้อกฎหมายหรือการเข้าแทรกแซงของรัฐบาลเพื่อหนีความผิด ทั้งที่เป็นการฉ้อโกงประชาชน

ข้อกฎหมาย

การประกอบธุรกิจแบบพีระมิดผิดกฎหมายในหลายประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา, สหราชอาณาจักร, ฝรั่งเศส, เยอรมนี, แคนาดา, มาเลเซีย, นอร์เวย์, ออสเตรเลีย, นิวซีแลนด์, ญี่ปุ่น, ศรีลังกา, รวมถึงประเทศไทยด้วย ถึงแม้หลายประเทศจะห้ามการดำเนินการธุรกิจแบบนี้ก็ตาม แต่ปัจจุบันก็ยังปรากฏรูปแบบธุรกิจนี้ให้เห็นในประเทศที่กฎหมายได้ห้ามแล้วและในประเทศที่กฎหมายยังไม่ได้ห้ามอีกด้วย

คุณสมบัติของธุรกิจแบบพีระมิด

ธุรกิจแบบพีระมิดมักใช้ในธุรกิจขายตรง แต่ต่างจากการตลาดแบบหลายชั้น

• ผู้เข้าร่วมจะต้องจ่ายค่าธรรมเนียมในการสมัครเป็นเงินจำนวนหนึ่ง
• ผู้สมัครจะเสียค่าใช้จ่ายในการฝึกอบรมและซื้อสินค้าในครั้งแรก
• ไม่มีนโยบายคืนค่าสมัครหรือรับคืนผลิตภัณฑ์ให้
• สินค้าส่วนใหญ่จะมีคุณภาพปานกลาง
• ผลกำไรของระบบพีระมิดจะมาจากการรับสมัครสมาชิกใหม่ ซึ่งจะซื้อสินค้าเป็นจำนวนมากในครั้งแรก
• ผู้เข้าร่วมจำนวนมากที่ฐานของพีระมิดจะเป็นผู้จ่ายเงินส่วนแบ่งให้แก่ผู้ที่อยู่ในระดับยอดของพีระมิด
• สามารถเลื่อนตำแหน่งตำแหน่งให้สูงขึ้นจากการซื้อสินค้า
• ระบบนี้จะไม่เน้นการขายสินค้าให้กับผู้บริโภค
• เน้นการรับสมัครสมาชิกใหม่เป็นหลัก
• ถ้าระบบพีระมิดนี้ล้มทลายลง จะไม่ได้รับเงินกลับคืนแต่อย่างใด
• ต้องชักชวนให้คนเข้ามาในระบบเพื่อเลื่อนตำแหน่งของตัวผู้ชักชวนเองให้สูงขึ้น

อ้างอิง

1. Pyramid Schemes Debra A. Valentine, General Counsel, Federal Trade Commission
2. Trade Practices Amandment Act (No. 1) 2002 Trade Practices Act 1974 (Cth) ss 65AAA - 65AAE, 75AZO
3. Laws and Regulations Covering Multi-Level Marketing Programs and Pyramid Schemes Consumer Fraud Reporting.com
4. 無限連鎖講の防止に関する法律 (in Japanese)
5. (Amendment) %20Act%20No.%2015%20of%202006/Banking%20 (Amendment) %20Act%20 (E).pdf Pyramid Schemes Illegal Under Section 83c of the Banking Act of Sri LankaDepartment of Government Printing, Sri Lanka
6. ข้อมูลเพิ่มเติมในระบบธุรกิจขายตรงและธุรกิจพีระมิด