นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงิน

นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงิน
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ไม่ได้จัดลำดับ:	Archosauria
ชั้น:	Aves
อันดับ:	Passeriformes
อันดับย่อย:	Passeri
วงศ์:	Nectariniidae
สกุล:	Kurochkinegramma
สปีชีส์:	K.  hypogrammicum
ชื่อทวินาม
Kurochkinegramma hypogrammicum (Müller S., 1843)
ชื่อพ้อง
Arachnothera hypogrammica Müller S., 1843 Arachnothera hypogrammicum Müller S., 1843 Hypogramma hypogrammicum Müller S., 1843

ภาพวาดประกอบนกกินปลีท้ายทอยน้ำเงินตัวผู้ (ขวา) และตัวเมีย (ซ้าย)

นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงิน (อังกฤษ: purple-naped sunbird หรือ purple-naped spiderhunter; ชื่อวิทยาศาสตร์: Kurochkinegramma hypogrammicum) เป็นนกชนิดเดียวในสกุล Kurochkinegramma ของวงศ์นกกินปลี พบในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ตั้งแต่พม่า ไปจนถึงเกาะสุมาตราและเกาะบอร์เนียว ถิ่นอาศัยตามธรรมชาติ อยู่ในป่าแถบพื้นที่ราบชุ่มชื้นของบริเวณกึ่งเขตร้อนหรือเขตร้อน

อนุกรมวิธาน

ผลการศึกษาที่ตีพิมพ์ในพ.ศ. 2554 ได้รับการจัดให้นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงินอยู่ในสกุล Arachnothera ต่อมามีการศึกษาในพ.ศ. 2560 ดำเนินการโดยผู้เขียนบางคนในคณะศึกษาก่อนหน้า ซึ่งพบข้อมูลเพิ่มเติมที่ว่า นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงินมีตำแหน่งสายวิวัฒนาการที่แยกออกจากชนิดอื่นในสกุล Arachnothera มานานแล้ว (basal) ซึ่งก่อนหน้านี้นกชนิดนี้เคยจัดอยู่ในสกุล Hypogramma (ในชื่อเดิม Hypogramma hypogrammicum) จนกระทั่งพบว่าชื่อสกุลดังกล่าวได้ถูกใช้ไปแล้วในอันดับผีเสื้อ

ชนิดย่อย

นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงินที่มีมากกว่า 5 ชนิดย่อยที่เป็นที่ยอมรับโดยทั่วไป ในประเทศไทยพบ 2 ชนิดย่อยคือ K. h. lisettae ซึ่งพบครั้งแรกที่ประเทศเวียดนาม และ K. h. nuchale

• Kurochkinegramma hypogrammicum hypogrammicum — กระจายพันธุ์ในเกาะสุมาตราและเกาะบอร์เนียว
• Kurochkinegramma hypogrammicum lisettae (Delacour) — พบที่ทางใต้ของจีน (ทางตะวันตกของมณฑลยูนนาน) ไปจนถึงพม่าตอนเหนือ ภาคเหนือของประเทศไทย ตลอดจนประเทศลาวและเวียดนาม
• Kurochkinegramma hypogrammicum mariae — พบในกัมพูชาและเวียดนามตอนใต้
• Kurochkinegramma hypogrammicum nuchale (Blyth) — อาศัยในทางใต้ของพม่า ตลอดไปยังภาคใต้ของประเทศไทย จนสุดคาบสมุทรมลายู
• Kurochkinegramma hypogrammicum natunense — พบเฉพาะบนเกาะนาตูนา ในหมู่เกาะรีเยา

ลักษณะทางกายวิภาค

แม้ว่านกกินปลีท้ายทอยน้ำเงินเป็นนกขนาดเล็กมาก (15 เซนติเมตร) แต่มีขนาดใหญ่กว่า และมีจะงอยปากที่จะงอยปากสั้นที่สุดในบรรดานกกินปลีชนิดอื่น ๆ นกตัวผู้และนกตัวเมียมีสีต่างกัน คือ นกตัวผู้ มีหลังและลำตัวด้านบนสีเขียวไพลแกมน้ำตาล (สีเขียวมะกอก) เฉพาะตัวผู้ที่ท้ายทอยและตะโพกมีแถบสีน้ำเงินแกมม่วงเหลือบเป็นมัน ที่สามารถมองเห็นได้ง่ายในความมืดทึบของป่าทึบ ลำตัวด้านล่างเหลืองอ่อนมีลายขีดขนาดใหญ่สีคล้ำคล้ายนกปลีกล้วยลาย แต่ขนาดเล็กและจะงอยปากสั้นกว่าและโค้งเล็กน้อย ส่วนตัวเมียไม่มีสีม่วงน้ำเงินที่ท้ายทอยและตะโพก

ไข่สีเทา มีลายสีม่วงดำ ขนาดของไข่โดยเฉลี่ย กว้าง 13.2 ยาว 18.0 มิลลิเมตร

พฤติกรรม

การหาอาหาร

เช่นเดียวกับนกกินปลีอื่น ๆ นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงินร้องเรียกเสียงดัง แรง และต่อเนื่องเป็นจังหวะขณะที่มันออกหาอาหาร แต่ขณะเกาะคอนมักแผ่และกระดกขนหาง ซึ่งต่างจากนกกินปลีอื่น ๆ ที่ไม่มีพฤติกรรมดังกล่าว

โดยทั่วไปนกกินปลีท้ายทอยน้ำเงินกินแมลงเป็นอาหาร ในปริมาณพอ ๆ กับหรือมากกว่ากินน้ำหวานจากดอกไม้ บางครั้งพบหากินในฝูงแบบคละชนิด ล่าแมงมุมขนาดเล็กเช่นเดียวกับนกปลีกล้วยทั่วไป มักเกาะในที่รก

การผสมพันธุ์

ผสมพันธุ์ได้เกือบตลอดทั้งปี ระหว่างเดือนธันวาคมของปีหนึ่งถึงเดือนตุลาคมของอีกปีหนึ่ง ทำรังเป็นรูปกระเปาะติดกับใบไม้ สูงจากพื้นดิน 6 เมตร รังมีไข่ 2–3 ฟอง

ถิ่นที่อยู่อาศัยและการกระจายพันธุ์

นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงินอาศัยในป่าเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน ในประเทศจีนด้านตะวันตกเฉียงใต้ พม่า ไทย ลาว เวียดนาม มาเลเซีย เกาะสุมาตรา และเกาะบอร์เนียว ทั้งในป่าดิบชื้นและป่าดิบแล้ง ป่าโปร่ง และที่ราบชุ่มชื้น ที่มีความสูงไม่เกิน 900 เมตรเหนือระดับน้ำทะเล ยังพบในสวนป่าปลูก และสวน ในประเทศไทยเป็นนกประจำถิ่น พบไม่บ่อยและมีประชากรไม่มากนัก พบทางภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ มีรายงานการพบที่ทุ่งนางพญา อุทยานแห่งชาติทุ่งแสลงหลวง จังหวัดเพชรบูรณ์ และอุทยานแห่งชาติศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย รวมทั้งในเขตภาคอีสานตอนบนและภาคใต้

นิเวศวิทยาและการอนุรักษ์

นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงินจัดเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองของประเทศไทย ตั้งแต่ปี 2546 ในประเภทสัตวป่าจําพวกนกลำดับที่ 181

อ้างอิง

1. BirdLife International (2012). "Hypogramma hypogrammicum". IUCN Red List of Threatened Species. 2012.old-form url
2. IUCN (2016-10-01). "Arachnothera hypogrammica: BirdLife International: The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T22717680A94546136" (ภาษาอังกฤษ). doi:10.2305/iucn.uk.2016-3.rlts.t22717680a94546136.en. {{cite journal}}: Cite journal ต้องการ |journal= (help)
3. IUCN (2016-10-01). "Arachnothera hypogrammica: BirdLife International: The IUCN Red List of Threatened Species 2016: e.T22717680A94546136" (ภาษาอังกฤษ). doi:10.2305/iucn.uk.2016-3.rlts.t22717680a94546136.en. {{cite journal}}: Cite journal ต้องการ |journal= (help)
4. "นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงิน (Purple-naped Spiderhunter; Arachnothera hypogrammica) จากบล็อก โอเคเนชั่น oknation.net". www.oknation.net.
5. Moyle, R.G.; Taylor, S.S.; Oliveros, C.H.; Lim, H.C.; Haines, C.L.; Rahman, M.A.; Sheldon, F.H. (2011). "Diversification of an endemic Southeast Asian genus: phylogenetic relationships of the spiderhunters (Nectariniidae: Arachnothera)". The Auk. 128 (4): 777–788. doi:10.1525/auk.2011.11019.
6. Campillo, L.C.; Oliveros, C.H.; Sheldon, F.H.; Moyle, R.G. (2017). "Genomic data resolve gene tree discordance in spiderhunters (Nectariniidae, Arachnothera)". Molecular Phylogenetics & Evolution. 120: 151–157. doi:10.1016/j.ympev.2017.12.011. PMID 29242166.
7. Gregory, S.M.S.; Dickinson, E.C. (2012). "An assessment of three little-noticed papers on avian nomenclature by G. N. Kashin during 1978-1982". Zootaxa. 3340: 44–58. doi:10.11646/zootaxa.3340.1.3.
8. Dickinson, E.C.; Christidis, L. (2014). The Howard & Moore Complete Checklist of the Birds of the World. Vol. 2: Passerines (4th ed.). Eastbourne, UK: Aves Press. p. 268. ISBN 978-0-9568611-2-2.
9. Gill, Frank (2019). Donsker, David (บ.ก.). "Dippers, leafbirds, flowerpeckers, sunbirds". World Bird List Version 9.1. International Ornithologists' Union. {{cite web}}: ไม่มี |editor1= (help)CS1 maint: url-status (ลิงก์)
10. "Kurochkinegramma hypogrammicum (Purple-naped Sunbird) - Avibase". avibase.bsc-eoc.org.
11. "นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงิน - ระบบฐานข้อมูลชนิดนกในอุทยานแห่งชาติแก่งกรุง อำเภอวิภาวดี จังหวัดสุราษฎร์ธานี". rspg.svc.ac.th.
12. "นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงิน - eBird". ebird.org.
13. "นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงิน Purple-naped Sunbird ( Kurochkinegramma hypogrammicum (Müller, 1843) )". www.lowernorthernbird.com.
14. "นกกินปลีท้ายทอยน้ำเงิน Purple-naped Sunbird – ภาพถ่ายนกทุกชนิดที่พบในประเทศไทย".
15. กฎกระทรวง พ.ศ. 2546.ราชกิจจานุเบกษา ฉบับกฤษฎีกา เล่ม 120 ตอนที่ 74ก วันที่ 1 สิงหาคม 2546.

ลิ้งภายนอก

• Image at ADW