บ้านทรายทอง

บ้านทรายทอง เป็นนวนิยายอมตะเรื่องหนึ่งของวงการวรรณกรรมไทย เขียนโดย ก.สุรางคนางค์ (กัณหา เคียงศิริ ศิลปินแห่งชาติ สาขาวรรณศิลป์ ปี 2529) นักประพันธ์ผู้มีชื่อเสียง ตีพิมพ์ครั้งแรกในนิตยสารรายปักษ์ชื่อ "ปิยมิตร" ประมาณปี พ.ศ. 2493 เคยเป็น ละครโทรทัศน์และภาพยนตร์ ได้รับความนิยมสูงตลอดมา

บ้านทรายทอง
ผู้ประพันธ์	ก.สุรางคนางค์
ประเทศ	ไทย
ภาษา	ไทย

สวลี ผกาพันธุ์ มีชื่อเสียงจากบทสาวน้อยถักผมเปีย พจมาน สว่างวงศ์ คนแรกในวงการแสดง จากละครเวทีของคณะอัศวินการละคร ของ เสด็จพระองค์ชายใหญ่ (ภาณุพันธุ์) ที่ ศาลาเฉลิมไทย พ.ศ. 2494 หลังสงครามโลกครั้งที่ 2

ปัจจุบันบริษัทบีเคพีนำภาพยนตร์เวอร์ชันจารุณี สุขสวัสดิ์, พอเจตน์ แก่นเพชร ที่เคยฉายเมื่อ พ.ศ. 2523 ซึ่งทำรายได้ประมาณ 20 ล้านบาท มารีมาสเตอร์ใหม่ภายใต้โปรเจกต์ The Legend Collection

เนื่อเรื่องเดิมจบที่พจมานแต่งงานกับชายกลาง ต่อมาผู้ประพันธ์ ได้แต่งเพิ่มภาคต่อหลังการแสดงละครเวที ซึ่งประสบความสำเร็จอย่างดียิ่ง และได้นำมาแสดงทางไทยทีวีช่อง 4 บางขุนพรหม ต่อมาจึงรวมทั้งสองภาคเป็นเรื่องเดียวกัน กล่าวถึง "พจมาน พินิจนันต์" ก้าวเข้ามาอยู่ในบ้านทรายทอง ตามคำสั่งเสียสุดท้ายของพ่อเพื่อเรียนต่อในกรุงเทพฯ เธอถูกกลั่นแกล้งสารพัดโดย หม่อมแม่และหญิงเล็ก ด้วยกลัวว่าพจมานจะพรากบ้านหลังนี้ไปครอง แต่ในที่สุดเธอก็สามารถเอาชนะอุปสรรคทั้งหลายได้สำเร็จด้วยการช่วยเหลือจาก หญิงใหญ่ และชายกลาง รวมทั้ง ชายเล็ก ผู้พิการที่รักเธอเหมือนพี่สาว

เนื้อเรื่อง

พจมาน เด็กสาวผู้มีความหยิ่งในศักดิ์ศรีและชาติกำเนิดของตน แม้จะเป็นเพียงสามัญชนคนธรรมดาก็ตาม เธอจำเป็นต้องจากบ้านสวนเดินทางเข้ากรุงเทพฯ เพื่อเรียนหนังสือต่อ ตามความประสงค์ของบิดาที่เขียนสั่งไว้ก่อนเสียชีวิต ให้พจมานไปอาศัยอยู่กับครอบครัวหม่อมพรรณราย ซึ่งเป็นลูกพี่ลูกน้องของพ่อที่บ้านทรายทอง เธอถูกกลั่นแกล้งตั้งแต่เข้ามาอยู่ โดยมีหม่อมแม่และคุณหญิงเล็กน้องสาวของชายกลาง รวมถึงคนรับใช้ทุกคนในบ้านคอยแกล้งเธอ ชายกลางสงสาร และให้คุณหญิงใหญ่พี่สาวคนโตคอยช่วยเหลือ และพจมานก็คอยดูแลเอาใจใส่น้องชายคนเล็กของชายกลางที่เป็นง่อย เธอแสดงให้เห็นว่าเธอเป็นคนที่เข้มแข็งอดทนมีจิตใจที่ดีงาม จนสามารถเอาชนะใจของชายกลาง และอีกหลายๆ คน จนเป็นผลสำเร็จ จนทั้งคู่ก็ได้แต่งงานกันในที่สุด

พจมาน แต่งงานกับชายกลาง ที่บ้านทรายทอง หม่อมพรรณรายมางานอย่างเสียมิได้ น้องสาวของพจมาน พจนีย์ก็มาเรียกร้องสิทธิ์จะอาศัยอยู่ด้วย เมื่อทั้งสองกลับจากฮันนีมูน ก็พบกับปัญหาต่าง ๆ นานา ทั้งไสวแม่บ้านและพจนีย์กับเด็กบุญเรือน ที่มักจะนำเรื่องภายในบ้านไปกระจายข่าว ทำให้เกิดเรื่องขัดแย้งกันเสมอ สามีเก่าของพจนีย์ก็มาขอเงินไปรักษาตัว จนไสวเอาไปรายงานหม่อมพรรณราย ทั้งพจนีย์และคนอื่น ๆ ก็กล่าวหาพจมานในทางเสื่อมเสีย หญิงเล็กก็แต่งงานกับนายบุญเติมเศรษฐีซึ่งมีประวัติไม่ดีนัก เมื่อน้องชายป่วยและเสียชีวิตในที่สุด พจมานเสียใจมากและเหน็ดเหนื่อยกับปัญหาที่เกิดขึ้นไม่หยุดหย่อน จึงขอไปอยู่กับแม่ที่ต่างจังหวัดสักระยะ จนพจนีย์ไปพบจดหมายของสามีตนจึงเข้าใจพี่สาวและประกาศให้ทุกคนรู้ หม่อมพรรณรายเมื่อสูญเสียชายน้อย และรู้ว่ากำลังจะมีหลาน ก็ลดทิฏฐิลงหญิงใหญ่บอกชายกลางว่าเขากำลังจะมีลูก ชายกลางดีใจมาก รีบไปรับพจมานและบอกพจมานว่าความดีที่เพียรพยายามทำนั้น ในที่สุดทุกคนก็ยอมรับพจมานจึงกลับสู่บ้านทรายทอง และพบกับความเข้าใจของทุกคน

เพลง

เพลงบ้านทรายทอง เป็นเพลงไตเติ้ลประกอบละครเรื่องบ้านทรายทอง ซึ่งเป็นละครเวทีที่สร้างจากผลงานเขียนของก. สุรางคนางค์ โดยการกำกับของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธ์ยุคล จัดแสดงที่ศาลาเฉลิมไทย เมื่อ พ.ศ. 2494 ขับร้องโดย สวลี ผกาพันธ์ ซึ่งรับบทนำแสดงเป็น "พจมาน สว่างวงศ์" ด้วย

เพลงประกอบละครเวทีเรื่องบ้านทรายทองอีกเพลงหนึ่ง คือเพลง "หากรู้สักนิด" ประพันธ์คำร้องโดย พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธ์ยุคล, ทำนองโดย หม่อมหลวงประพันธ์ สนิทวงศ์ และ ขับร้องโดย สวลี ผกาพันธ์ เช่นกัน

การดัดแปลง

บ้านทรายทองถูกนำมาเผยแพร่ครั้งแรกในปีพ.ศ. 2494 โดยสร้างเป็นละครเวทีของคณะอัศวินการละคร นำแสดงโดย ฉลอง สิมะเสถียร ,สวลี ผกาพันธุ์,กัณฑรีย์ นาคประภา หลังจากนั้นคุณก.สุรางคนางค์ได้แต่งภาคต่อของบ้านทรายทองในชื่อพจมาน สว่างวงศ์ ก็ได้มีการนำมาดัดแปลงแสดงโดยพจนีย์ โปร่งมณี จากนั้นบ้านทรายทองถูกนำมาดัดแปลงเป็นภาพยนตร์16มม. นำแสดงโดย ชนะ ศรีอุบล,เรวดี ศิริวิไล,ประภาพรรณ นาคทอง ต่อมาสวลี ผกาพันธุ์ นำเรื่องนี้มาแสดงที่ช่อง 4 บางขุนพรหม อีกครั้งเมื่อปีพ.ศ. 2501 โดยเธอแสดงเป็นพจมานเหมือนเดิม อีก10ปีถัดมา กัณฑรีย์ นาคประภา ได้หยิบละครเรื่องนี้มาสร้างเป็นละครโทรทัศน์อีกครั้ง นำแสดงโดย อรัญญา นามวงศ์ และ ฉลอง สิมะเสถียร และเธอก็แสดงเป็นหญิงเล็กอีกครั้ง ต่อมาคุณอรวรรณ โปร่งมณี นำมาทำเป็นละครที่ช่อง 9 คุณศันสนีย์ สมานวรวงศ์ เป็นพจมาน ส่วนชายกลางเปลี่ยนจากคุณฉลองเป็นคุณสมภพ เบญจาธิกุล จากนั้นรุจน์ รณภพ นำมาทำเป็นภาพยนตร์ 35 มม. นำแสดงโดย พอเจตน์ แก่นเพชรและจารุณี สุขสวัสดิ์ บ้านทรายทองถูกนำมาสร้างเป็นละครโทรทัศน์อีกครั้งที่ช่อง 7 นำแสดงโดยมนฤดี ยมาภัยและศรัณยู วงษ์กระจ่าง ถัดมาถูกนำมาสร้างเป็นละครโทรทัศน์นำแสดงโดย ศรราม เทพพิทักษ์และรินลณี ศรีเพ็ญ จากนั้นอีก15ปีบ้านทรายทองถูกนำมาสร้างอีกครั้ง นำแสดงโดยวีรภาพ สุภาพไพบูลย์ และพีชญา วัฒนามนตรี

นักแสดง

ปี	พ.ศ. 2494	พ.ศ. 2495	พ.ศ. 2499	พ.ศ. 2501	พ.ศ. 2511	พ.ศ. 2521	พ.ศ. 2523	พ.ศ. 2530	พ.ศ. 2543	พ.ศ. 2558
ม.ร.ว.ภราดาพัฒน์ระพี สว่างวงศ์ (คุณชายกลาง)	ฉลอง สิมะเสถียร		ชนะ ศรีอุบล	ฉลอง สิมะเสถียร		สมภพ เบญจาธิกุล	พอเจตน์ แก่นเพชร	ศรัณยู วงษ์กระจ่าง	ศรราม เทพพิทักษ์	วีรภาพ สุภาพไพบูลย์
พจมาน พินิจนันท์ / พจมาน สว่างวงศ์ ณ อยุธยา	สวลี ผกาพันธุ์	พจนีย์ โปร่งมณี	เรวดี ศิริวิไล	สวลี ผกาพันธ์	อรัญญา นามวงศ์	ศันสนีย์ สมานวรวงศ์	จารุณี สุขสวัสดิ์	มนฤดี ยมาภัย	รินลณี ศรีเพ็ญ	พีชญา วัฒนามนตรี
ม.จ.เอนกนพรัตน์ (ท่านชายต้อม)			ปรีชา บุณยเกียรติ	ชาลี อินทรวิจิตร	-	สุประวัติ ปัทมสูตร	-	ปรัชญา อัครพล	พงษ์พัฒน์ วชิรบรรจง	เขตต์ ฐานทัพ
ม.จ.หญิงวิมลสุดา (ท่านหญิงอ้อม)			-	-	-	-	-	เพียงฤทัย โกมารทัต	อริสรา กำธรเจริญ	พิมประภา ตั้งประภาพร
ม.ร.ว.หญิงภาวิณีจรัสเรือง สว่างวงศ์ (คุณหญิงเล็ก)	กัณฑรีย์ นาคประภา		ประภาพรรณ นาคทอง	กัณฑรีย์ นาคประภา	กัณฑรีย์ นาคประภา	สุทธิจิตร วีระเดชกำแหง	ทาริกา ธิดาทิตย์	ดวงตา ตุงคะมณี	สกาวใจ พูนสวัสดิ์	ณัฐชา นวลแจ่ม
หม่อมพรรณราย สว่างวงศ์ ณ อยุธยา (หม่อมแม่)			กำจาย รัตนดิลก	มนัส บุณยเกียรติ	มนัส บุณยเกียรติ	มนัส บุณยเกียรติ	ศรินทิพย์ ศิริวรรณ		ญาณี จงวิสุทธิ์	ดวงดาว จารุจินดา
ม.ร.ว.หญิงภารดีสว่างวัฒน์ สว่างวงศ์ (คุณหญิงใหญ่)			สมจิตต์ ทรัพย์สำรวย	สมจิตต์ ทรัพย์สำรวย	สุพรรณ บูรณะพิมพ์	บุศรา นฤมิตร	มยุรฉัตร เหมือนประสิทธิเวช	ทาริกา ธิดาทิตย์	จินตหรา สุขพัฒน์	นุสบา ปุณณกันต์
นกุล			ลือชัย นฤนาท	-	รุจน์ รณภพ	-	ชัยรัตน์ เทียบเทียม	ธำรง วิจิตสาร	นภัสกร มิตรเอม	ชยพล บุนนาค
ม.ร.ว.ภาณุทัตสวัสดี สว่างวงศ์ (คุณชายน้อย)			เดชา เวศอุไร	-	-	สมคิด หงสกุล		นรา กุยะเนตร	พลวิทย์ มีอิ่ม	พีรพล เพิ่มเพ็ชร์
เสาวรัจ (เพื่อนพจมาน)			-	-	-	-	-	-	อรัญญา ประทุมทอง	พิมพ์ปวีณ์ โคกระบินทร์
ม.จ.หญิงปิยะฉัตรโสภา (ท่านหญิงติ๋ว)			สุนันท์ สิทธิสุข	-	-	โฉมฉาย ฉัตรวิไล	-	สุโรจนา นิลกลัด	ขวัญฤดี กลมกล่อม	ขวัญกวินท์ ธำรงรัฐเศรษฐ์
ม.จ.หญิงนพมณี (ท่านหญิงตุ้ม)			-	-	-	-	-	ปนัดดา ลิมปิชัย	-	วรางคนาง วุฑฒยากร
ศิรินาถ			-	-	-	-	-	-	-	แก้วใส คริสตัล
พจนา พินิตนันท์			-	-	-	-	สมบูรณ์ สุขีนัย	ชัยวรงค์ เกิดสกุล	ณัฐพล รัตนพนธ์	สวีเดน ทะสานนท์
พจนีย์ พินิตนันท์			บุษบง ศิริกายะ	-	-	พิมพ์แข กุญชร ณ อยุธยา	สุพรรณี จิตต์เที่ยง	สุรีย์พร เกียรตินาค	ดุสิตา อนุชิตชาญชัย	กชกร ส่งแสงเติม
นมทิพย์			แฉล้ม โทณะวณิก	-	มาลี เวชประเสริฐ		สุลาลีวัลย์ สุวรรณทัต	บรรเจิดศรี ยมาภัย	น้ำเงิน บุญหนัก	วาสนา สิทธิเวช
แพรวพรรณ อลงกรณ์			-	-	-	-	ประพิศ พราวพรรณ	สุทธิจิตร วีระเดชกำแหง	รัญญา ศิยานนท์	สรารัตน์ หรุ่มเรืองวงศ์
แสงโสม อลงกรณ์			-	-	-	-	-	สำราญจิต มารุตวงศ์	พลอย จินดาโชติ	ปทิตตา อัธยาตมวิทยา
ประสพ อลงกรณ์			-	-	-	-	-	วิชา รตะจารุ	อานนท์ สุวรรณเครือ	สมิท ธนโชติ
นายพร			สมพงษ์ พงษ์มิตร	-	-	-	-	ชาลี ยมาภัย	ชูศักดิ์ สุธีรธรรม	-
หลวงเวชนิติเกษม			-	-	-	-	-	ราชิต ชูเมือง	สมมาตร ไพรหิรัญ	ปริญญ์ วิกรานต์
ท่านผู้หญิงไฉไล			-	-	-	-	-	ประพิศ พราวพรรณ	นันทวัน เมฆใหญ่	วิไลลักษณ์ ไวงาน
หม่อมแม่ท่านหญิงอ้อม			-	-	-	-	-	-	สุทธิจิตร วีระเดชกำแหง	สุดารัตน์ เดชากุล
น้าสายใจ			-	-	-	-	วงศ์ทอง ผลานุสนธิ์	รุ่งกานดา เบญจมาภรณ์		สิดาภา เจิมวพริ้ง
ยายหลง			-	-	-	-	-	-	มยุรี อิศรเสนา ณ อยุธยา	เยาวเรศ นิสากร
พระยาราชาพิพิธ			-	-	-	-	ประวิตร สุจริตจันทร์		จิตติน ดิษนิยม	สอาด เปี่ยมพงษ์สานต์
คุณนายดุลยธรรมพินิต			ประพิศ ทัตตานนท์	-	-	-	มารศรี ณ บางช้าง	สุดเฉลียว เกตุผล	ทัศน์วรรณ เสนีย์วงศ์ ณ อยุธยา	กชกร นิมากรณ์
สิริอร			-	-	-	-	-	-	ศิริพร อยู่ยอด	อธิชนัน ศรีเสวก
นายเติม ธีระวณิช		-		-	-	-	สุรชัย ดิลกวิลาศ	จีระศักดิ์ ปิ่นสุวรรณ	ทนงศักดิ์ ศุภการ	ศรุต วิจิตรานนท์
สินเสริม			-	-	-	-	-	-	พิมพ์ศิริ พิมพ์ศรี	วริศรา ยู
ผกาแก้ว			-	-	-	-	-	-		กัญญกร พินิจ
วิภา (เมียนายเติม)			-	-	-	-	-	-	นิศาลักษณ์ ศรีนาคาร	มนตะกานต์ ทองขาว
สมฤทัย (เมียนายเติม)			-	-	-	-	-	-	แพทริเซีย แลนด์ไวแนนส์	ณัทกัญญา โควสุวรรณ
เอม			พริ้ง บัวสีม่วง	-	-	-	มาเรีย เกตุเลขา	รจิต ภิญโญวณิช	อัญชลี ไชยศิริ	พิมพ์ศิริ คชหิรัญ
ยายเผื่อน			-	-	-	-	-	-	-	รุ่งกานดา เบญจมาภรณ์
สมศรี			-	-	-	-	-	-	ณัฐนี สิทธิสมาน
แจ่ม			-	ชูศรี มีสมมนต์	-	-	-	-	ศศิธร ปิยะกาญจน์
ตัวละคร	นักแสดงรับเชิญ
พระดุลยธรรมพินิต (พนา พินิตนันท์)			-	-	-	-	-	-	สมภพ เบญจาทิกุล	นุติ เขมะโยธิน
สุรพล พินิตนันท์ (พ่อของพนา)			-	-	-	-	-	-	-	ธัญวิสิฎฐ์ เสียงหวาน
คุณหญิงราชาพิพิธ			-	-	-	-	-	-	ธัญญาเรศ รามณรงค์	ณัฐชา เจกะ
หลวงแพทย์			-	-	-	-	-	-	-	ศุภชัย เธียรอนันต์
ยายหุ่น			-	-	-	-	-	-	สินีนาฏ โพธิเวส	วัฒนะ คุ้มครอง
พระยาราชาพิพิธ (วัยหนุ่ม)			-	-	-	-	-	-	-	ธิตินันท์ สุวรรณศักดิ์
เจ้าพระยาราชาพิพิธ			-	อบ บุญติด	-	-	-	-	-	ภูธฤทธิ์ พรหมบันดาล
ท่านผู้หญิงราชาพิพิธ			-	-	-	-	-	-	-	ขวัญฤดี กลมกล่อม
อาจารย์ใหญ่บุญล้อม พิศิษฐ์วิทยา			ทวน พรมกฤต	-	-	-	-	-	-	อรุชา โตสวัสดิ์
นิเวศน์ คงเยี่ยมจิต			-	-	-	-	-	-	-	สุรศักดิ์ โชติทินวัฒน์
หลวงนฤสารวาที			-	-	-	-	-	-	-	ปริยะ วิมลโนช
มานิดา			-	-	-	-	-	-	-	นันท์นภัส ภัทรายุตวรรตน์
เกริกวิทย์			-	-	-	-	-	-	-	นวพล ภูวดล
นายสุทธิ พิศาล			-	-	-	-	-	-	-	โพลาร์ อิศวร์
พระองค์เจ้าหญิงพิศมัยดาราราย/เสด็จป้า										บรรเจิดศรี ยมาภัย
คุณนายละมุน									อรสา พรหมประทาน
ม.ล.พจนินทร์ สว่างวงศ์ (คุณนิน) (วัย 9 ปี)			-	-	-	ลลนา สุลาวัลย์	-	กัญญาลักษณ์ บำรุงรักษ์	ชนัญญา พงษ์นาค	ชินารดี อนุพงษ์ภิชาติ

อ้างอิง

• บ้านทรายทอง ปี พ.ศ. 2523 จารุณี สุขสวัสดิ์