ราชวงศ์ภูคา

ราชวงศ์ภูคา หรือ ราชวงศ์กาว หรือ ราชวงศ์น่าน เป็นราชวงศ์ที่ปกครองนครรัฐน่าน สถาปนาขึ้นโดยพญาภูคา ปกครองตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 18 โดยมีศูนย์กลางการปกครองที่เมืองปัว ต่อมาได้ย้ายศูนย์กลางการปกครองมาที่เมืองย่าง ก่อนย้ายอีกครั้งลงมายังที่ราบลุ่มน่านคือเมืองภูเพียงแช่แห้งในรัชสมัยพญาครานเมือง และย้ายมายังเมืองน่านตามลำดับ

ราชวงศ์ภูคา

พระราชอิสริยยศ	กษัตริย์น่าน
ปกครอง	นครรัฐน่าน
เชื้อชาติ	ชาวกาว
จำนวนพระมหากษัตริย์	17 พระองค์
ประมุขพระองค์แรก	พญาภูคา
ประมุขพระองค์สุดท้าย	พญาผาแสง
สถาปนา	พ.ศ. 1825
ล่มสลาย	พ.ศ. 2004
ราชวงศ์ถัดไป	ราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์
ด ค ก

นครรัฐน่านได้ตกเป็นเมืองขึ้นของอาณาจักรล้านนา ในปี พ.ศ. 1993 อินทแก่นท้าวกษัตริย์น่านหนีไปพึ่งพระยาเชลียง พระเจ้าติโลกราชจึงได้แต่งตั้งท้าวผาแสงบุตรท้าวแพงเชื้อสายราชวงศ์ภูคาปกครองน่าน และเป็นเจ้านายราชวงศ์ภูคาพระองค์สุดท้าย เพราะหลังจากการสิ้นพระชนม์ของท้าวผาแสงขุนนางก็เข้ามากินเมืองแทน ดังปรากฏใน พื้นเมืองน่าน ความว่า "...แต่นั้นมาชื่อว่าพระญาบ่มีแลย่อมว่าเจ้าเมืองว่าอั้นมาแล..."

นครรัฐน่านซึ่งมีชนพื้นเมืองดั้งเดิมคือชาวกาว จึงมีการสันนิษฐานว่าราชวงศ์ภูคาอาจมีเชื้อสายจากชาวกาวดังกล่าวด้วย ดังปรากฏว่าตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ซึ่งเรียกกษัตริย์น่านว่า "พระญากาวน่าน" และเรียกประชาชนชาวน่านว่า "กาวน่าน" ซึ่งสอดคล้องกับศิลาจารึกสุโขทัยหลักที่ 45 พ.ศ. 1935 เรียกผีบรรพบุรุษของกษัตริย์น่านว่า "ด้ำพงศ์กาว" ซึ่งยืนยันถึงบรรพบุรุษของกษัตริย์น่านว่าเป็นชาวกาว นอกจากนี้ราชวงศ์ภูคายังมีความสัมพันธ์ทางเครือญาติกับรัฐหลวงพระบาง (หลัง พ.ศ. 1700) และรัฐสุโขทัยที่มีบรรพบุรุษจากเมืองน่านชื่อ "ปู่ฟ้าฟื้น" ดังปรากฏใน จารึกปู่สบถหลาน เมื่อปี พ.ศ. 1935

รายพระนามกษัตริย์

ปรากฏรายพระนามดังนี้

ลำดับ	พระนาม	พระนามอื่น	ครองราชย์	ความสัมพันธ์กับกษัตริย์
1.	เจ้าขุนฟอง		พุทธศตวรรษที่ 18	พระโอรสพญาภูคา
2.	เจ้าเก้าเถื่อน	เก้าเกื่อน, เก้าเกลื่อน	ไม่ทราบปี	พระโอรสเจ้าขุนฟอง
3.	นางพญาแม่ท้าวคำพิน	นางพญาแม่ท้าวคำปิน	ไม่ทราบปี	พระชายาเจ้าเก้าเถื่อน
4.	พญาผากอง (ผู้ปู่)	ผานอง	1856-1894	พระโอรสเจ้าเก้าเถื่อน
5.	ขุนใส		1894-1896	พระโอรสเจ้าผานอง
6.	พญาครานเมือง	กรานเมือง, คานเมือง	1901-1906
7.	พญาผากอง (ผู้หลาน)	ผาคอง	1906-1931	พระโอรสพญาครานเมือง
8.	เจ้าคำตัน	ท้าวคำตัน	1936-1941	พระโอรสเจ้าผากอง
9.	เจ้าศรีจันทะ	ศรีจันต๊ะ	1941-1942	พระโอรสเจ้าคำตัน
ถูกพญาแพร่ยึดอำนาจ (1942-43)
12.	เจ้าหุง		1943-1950	พระอนุชาเจ้าศรีจันทะ
13.	เจ้าภูเข็ง	ปู่เข็ง	1950-1960
14.	เจ้าพันต้น		1960-1969	พระโอรสเจ้าภูเข็ง
15.	พญางั่วฬารผาสุม		1969-1976	พระนัดดาเจ้าภูเข็ง
16. (1)	เจ้าอินทแก่นท้าว (ครั้งที่ 1)	อินต๊ะแก่นท้าว	1976 (3 เดือน)	พระโอรสพญางั่วฬารผาสุม
17.	เจ้าแพง	แปง	1977-1978	พระอนุชาเจ้าอินทแก่นท้าว
16. (2)	เจ้าอินทแก่นท้าว (ครั้งที่ 2)	อินต๊ะแก่นท้าว	1978-1993	พระโอรสพญางั่วฬารผาสุม
ตกเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรล้านนา
18.	เจ้าผาแสง	ท้าวผาแสง	1993-2004	พระโอรสเจ้าเจ้าแพง
สิ้นสุดราชวงศ์ภูคา

อ้างอิง

1. ประวัติศาสตร์น่าน (ข้อมูลหออัตลักษณ์นครน่าน)
2. คณะทำงานเอกลักษณ์น่าน (2549). นครน่าน พัฒนาการเป็นนครรัฐ (PDF). ม.ป.ป. p. 15-18. Check date values in: |year= (help)
3. ราชวงศ์นครน่าน - พระนครเชียงใหม่ เวียงสวรรค์บนแผ่นดินล้านนา
4. สรัสวดี อ๋องสกุล. ประวัติศาสตร์ล้านนา. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ:อมรินทร์, 2552. หน้า 106
5. สรัสวดี อ๋องสกุล. ประวัติศาสตร์ล้านนา. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ:อมรินทร์, 2552. หน้า 107
6. สรัสวดี อ๋องสกุล. ประวัติศาสตร์ล้านนา. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ:อมรินทร์, 2552. หน้า 111
7. สรัสวดี อ๋องสกุล. ประวัติศาสตร์ล้านนา. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ:อมรินทร์, 2552. หน้า 112
8. สรัสวดี อ๋องสกุล. ประวัติศาสตร์ล้านนา. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ:อมรินทร์, 2552. หน้า 113
9. สุจิตต์ วงษ์เทศ (5 ธันวาคม 2557). "พระขรรค์ชัยศรี กับดาบฟ้าฟื้น". Sujitwongthes.com. สืบค้นเมื่อ 19 ธันวาคม 2557. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)
10. "แผนผังผู้ปกครองและเมืองศูนย์กลาง". นิทรรศการ พิพิธภัณฑ์ชีวิต วิถีชาวน่าน. สืบค้นเมื่อ 30 พฤษภาคม 2558. Check date values in: |accessdate= (help)

ก่อนหน้า		ราชวงศ์ภูคา		ถัดไป
ไม่มี		ราชวงศ์ที่ปกครองนครรัฐน่าน (พ.ศ. 1825 - พ.ศ. 2004)		ราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์