กลวิธีวัจนลีลา

กลวิธีวัจนลีลา (อังกฤษ: Stylistic device) หรือ ภาพพจน์ คือ ถ้อยคำที่เป็นสำนวนโวหารทำให้นึกถึงความหมาย มโนภาพ หรือเห็นเป็นภาพที่นอกเหนือจากสิ่งที่เขียนลงไป หรือถ้อยคำที่เรียบเรียงอย่างมีชั้นเชิงเป็นโวหาร มีเจตนาให้มีประสิทธิผลต่อความคิด ความเข้าใจ ให้จินตนาการและถ่ายทอดอารมณ์ได้อย่างกว้างขวางลึกซึ้งกว่าการบอกเล่าที่ตรงไปตรงมา

ประเภท

ภาพพจน์

• อุปมา (simile)
• อุปมานิทัศน์ (allegory) : การยกเรื่องราวขึ้นอุปมาเพื่ออธิบายคุณลักษณะสำคัญของสิ่งนั้น ๆ
• การสัมผัสอักษร (alliteration) : การสัมผัสพยัญชนะที่มีพยัญชนะต้นตัวเดียวกันหรือเสียงพ้องกัน เช่น จำใจจำจากเจ้า จำจร (ลิลิตตะเลงพ่าย)
• การอ้างถึง/ปฏิรูปพจน์ (allusion) : การอ้างถึงผลงานอื่นทางอ้อม
• การถามประชุมชน (anacoenosis) : การตั้งคำถามต่อที่ประชุมชน มักเป็นเรื่องที่ทั้งผู้พูดและผู้ฟังสนใจอย่างเดียวกัน
• การเล่นคำซ้ำ (antanaclasis) : เป็นการเล่นคำประเภท โดยการซ้ำคำโดยให้ความรู้สึกที่แตกต่างกันสองความรู้สึก
• การแทนประเภทคำ (anthimeria) : การแทนที่คำประเภทหนึ่งด้วยคำประเภทหนึ่ง เช่น จากคำนามเป็นคำกริยา
• มานุษยรูปนิยม (anthropomorphism) : การใช้สิ่งที่มิใช่ของมนุษย์มาพรรณารูปลักษณ์ของมนุษย์ เช่น ใช้สัตว์ หรือใช้เทพ (ดู สัตวรูปนิยม ประกอบ)
• ปฏิไวยากรณ์ (antimetabole) : การซ้ำคำที่เป็นประโยคต่อเนื่องกัน แต่มีการสลับตำแหน่งไวยากรณฺ์
• ปฏิวลี (antiphrasis) : การใช้คำให้มีความหมายแตกต่างไปจากความหมายปรกติของคำนั้น มักเป็นไปในเชิงเสียดสีล้อเลียน
• สมญานาม (antonomasia) : การแทนที่คำหรือวลีด้วยชื่ออันเป็นที่รู้จักหรือมีความหมายในทางกลับกัน
• คำพังเพย (aphorism) : การใช้คำกะทัดรัดซึ่งมีความหมายเกี่ยวกับข้อเท็จจริง ความคิดเห็น หรืออุดมคติ, ภาษิต (adage) ก็เรียก
• อติพจน์ (hyperbole)
• อวพจน์ (meiosis, understatement)
• อุปลักษณ์ (metaphor)
• สัมพจนัย (synecdoche)
• ปฏิพากย์ (paradox)/ ปฏิพจน์ (oxymoron)
• บุคคลวัต/บุคลาธิษฐาน (personification)
• นามนัย (metonymy)

การเล่นคำ

(อังกฤษ: Sounding techniques)

• สัทพจน์ (onomatopoeia)

เชิงอรรถ

1. ราชบัณฑิตยสถาน, 2551 : ออนไลน์.

อ้างอิง

• ราชบัณฑิตยสถาน. (2551, 7 กุมภาพันธ์). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: <http://rirs3.royin.go.th/dictionary.asp>. (เข้าถึงเมื่อ: 19 มีนาคม 2552).
• อาริสโตเติล, The Art of Rhetoric, (Translated by J. H. Freese), Loeb Classical Library.
• Baldwin, Charles Sears, Ancient Rhetoric and Poetic: Interpreted from Representative Works, Peter Smith, Gloucester, 1959 (reprint).
• Rhetorica ad Herennium, (Translated by Henry Caplan) Loeb Classical Library, Harvard University Press, 1954.
• Corbett, Edward P.J., Classical Rhetoric for the Modern Student Oxford University Press, New York, 1971.
• Kennedy, George, Art of Persuasion in Greece. Princeton Univ Press, 1969 (4th printing).
• Lanham, Richard A., A Handlist of Rhetorical Terms, Berkeley, University of California Press, 1991.
• Mackin, John H. Classical Rhetoric for Modern Discourse, Free Press, New York, 1969.
• Quintilian. Institutio oratoria, (In five volumes, trans. Donald A. Russell) Loeb Classical Library, 2002.
• The Use of Figures of Speech in Print Ad Headlines, by James H. Leigh © 1994 M.E. Sharpe, Inc..
• PAUL DREW and ELIZABETH HOLT Figures of speech: Figurative expressions and the management of topic transition in conversation Language in Society (1998), 27:495-522 Cambridge doi:10.1017/S0047404598004035 University Press

แหล่งข้อมูลอื่น

• A Glossary of Rhetorical Terms with Examples from the University of Kentucky
• A Guide to Rhetorical Ideas from Silva Rhetoricae
• Figures of Speech from Paul Niquette
• Figures of Speech 2014-06-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน from Silva Rhetoricae
• It Figures - Figures of Speech from Jay Heinrichs
• Stylistic Devices on English Grammar Online from Lingo4you GbR
• Introducing Philosophy 21: Rhetoric 2013-01-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน from Paul Newall (2005)