ภาพยนตร์ศึกษา

ภาพยนตร์ศึกษา (อังกฤษ: Film studies) เป็นสาขาวิชาทางวิชาการที่เกี่ยวข้องกับทฤษฎีภาพยนตร์ ประวัติศาสตร์ของภาพยนตร์ และวิธีวิพากษ์ภาพยนตร์ บางครั้งก็เป็นส่วนหนึ่งในสื่อมวลชนศึกษา (Media studies) และมักถูกเปรียบเทียบได้กับสาขาโทรทัศน์ศึกษา ภาพยนตร์ศึกษาจะไม่เกี่ยวข้องกับความเชี่ยวชาญทางด้านการผลิตภาพยนตร์มากนัก แต่เน้นทางด้านการสำรวจการเล่าเรื่อง (narrative) เชิงศิลปะ วัฒนธรรม ทางด้านเศรษฐกิจ และผลกระทบทางการเมืองต่อวงการภาพยนตร์ ในมุมมองของแสวงหาค่านิยมทางสังคมและอุดมการณ์ ภาพยนตร์ศึกษาจะใช้วิธีเชิงวิพากษ์สำหรับการวืเคราะห์การผลิต กรอบแนวคิดเชิงทฤษฎี บริบทและการสร้างภาพยนตร์ ในแง่นี้ภาพยนตร์ศึกษามีอยู่ในสาขาที่ผู้สอนมักไม่เป็นนักการศึกษาหรืออาจารย์หลักเสมอไป แต่จะเป็นผลงานภาพยนตร์ที่สำคัญของบุคคลจะทำหน้าที่ดังกล่าว นอกจากนี้ในการศึกษาภาพยนตร์ สายอาชีพที่เป็นไปได้ ได้แก่ นักวิจารณ์หรือทางด้านการผลิตภาพยนตร์ ทฤษฎีภาพยนตร์มักจะรวมถึงการศึกษาความขัดแย้งระหว่างสุนทรียศาสตร์ของงานฮอลลีวูดเชิงภาพและการวิเคราะห์เนื้อหาบทภาพยนตร์ โดยรวมการศึกษาในด้านภาพยนตร์กำลังเติบโตเช่นเดียวกับอุตสาหกรรมภาพยนตร์ วารสารวิชาการที่เผยแพร่ผลงานภาพยนตร์ศึกษา ได้แก่วารสาร Sight & Sound (สถาบันภาพยนตร์อังกฤษ), Screen (มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด), Cinema Journal (มหาวิทยาลัยเท็กซัส), Film Quarterly (มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย) และ Journal of Film and Video (มหาวิทยาลัยอิลลินอยส์)

ห้องฉายภาพยนตร์ ที่มหาวิทยาลัยจอร์จทาวน์ วอชิงตัน ดี.ซี.

ประวัติและความเป็นมา

ภาพยนตร์ศึกษาเป็นสาขาทางวิชาการที่ก่อกำเนิดขึ้นในศตวรรษที่ 20 หลังจากการประดิษฐ์ภาพเคลื่อนไหว (ในปลายศตวรรษที่ 19)  ภาพยนตร์ศึกษามุงคิดค้นเฉพาะทาง คือ การสร้างทฤษฎีภาพยนตร์ ซึ่งเป็นวิธีการและแนวทางของภาพยนตร์ในมุมมองทางศิลปะ และการเขียนเรื่องราวเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ของภาพยนตร์ (film historiography)  เนื่องจากภาพยนตร์สมัยใหม่เพิ่งกลายเป็นสิ่งประดิษฐ์และอุตสาหกรรมในช่วงปลายศตวรรษที่ 19 เท่านั้น ผู้ผลิตภาพยนตร์และผู้กำกับภาพยนตร์รุ้นก่อนหน้านี้มีความสำคัญอย่างมากต่อการวิเคราะห์ทางวิชาการซึ่งเกิดขึ้นในรุ่นต่อ ๆ ไป

ในยุคแรก ๆ โรงเรียนภาพยนตร์มุ่งเน้นที่การผลิตและการวิจารณ์เชิงจิตวิสัยกับภาพยนตร์มากกว่าวิธีการเชิงวิพากษ์ ประวัติศาสตร์ และทฤษฎีที่ใช้ในการศึกษาเชิงวิชาการ ตั้งแต่ที่มีการสร้างภาพยนตร์ขึ้นมา แนวคิดของภาพยนตร์ศึกษาได้ขยายตัวไปในการวิเคราะห์แง่มุมที่เป็นทางการของภาพยนตร์ขณะที่มีการสร้างภาพยนตร์ไปด้วย สถาบันภาพยนตร์แห่งเกราสิมอฟ (Gerasimov Institute of Cinematography) ซึ่งก่อตั้งขึ้นในมอสโกเมื่อปี พ.ศ. 2462 (ค.ศ. 1919) เป็นสถาบันการศึกษาแห่งแรกในโลกที่ให้เน้นเรื่องภาพยนตร์ ในสหรัฐอเมริกาก็มีวิทยาลัยศิลปะภาพยนตร์ (School of Cinematic Arts, SCA) มหาวิทยาลัยเซาเทิร์นแคลิฟอร์เนีย ก่อตั้งขึ้นเมื่อปี พ. ศ. 2472 (ค.ศ. 1929) เป็นสถานศึกษาทางด้านภาพยนตร์แห่งแรก ซึ่งสร้างขึ้นตามข้อตกลงกับสถาบันศิลปะและวิชาการทางภาพยนตร์ (Academy of Motion Picture Arts and Sciences) ทั้งยังเป็นสถาบันแรกที่เปิดหลักสูตรสาขาวิชาทางภาพยนตร์ในปี พ. ศ. 2475 (ค.ศ. 1932) แต่ก็ยังไม่มีความแตกต่างเฉพาะที่จะถือได้ว่าเป็นภาพยนตร์ศึกษา มหาวิทยาลัยต่าง ๆ เริ่มคิดค้นและพัฒนาหลักสูตรต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับภาพยนตร์มากขึ้น อย่างไรก็ตาม ก็ยังไม่มีหลักสูตรที่แบ่งแยกระหว่างวิธีการนามธรรมและหลักปฏิบัติในยุคแรกนี้  

สถาบันภาพยนตร์ Babelsberg ในประเทศเยอรมัน (เยอรมัน: Deutsche Filmakademie Babelsberg) ได้ก่อตั้งขึ้นในยุคไรช์ที่สามในปี พ. ศ. 2481 (ค.ศ. 1938) อาจารย์ที่ให้การศึกษาในยุคนั้น ได้แก่ ผู้สร้างภาพยนตร์ชาวออสเตรีย Willi Forst และนักแสดงชาวเยอรมัน Heinrich George ในการสำเร็จการศึกษาที่สถาบันนี้นักศึกษต้องสร้างภาพยนตร์ของตัวเอง

การเคลื่อนไหวออกจากการผลิตภาพยนตร์ที่ฮอลลีวูดในยุคทศวรรษที่ 50 เป็นการนำวงการภาพยนตร์ไปสู่ความเป็นอิสระทางศิลปะมากขึ้น เป็นการสร้างทฤษฎีผู้แต่ง (Auteur theory) ซึ่งยืนยันว่าภาพยนตร์นั้นเป็นวิสัยทัศน์และศิลปะของผู้กำกับภาพยนตร์  ทำให้เกิดการกระตุ้นให้มีภาพยนตร์ศึกษาและกลายเป็นเรื่องที่สนใจกันอย่างมากในทางวิชาการทั่วโลกในทศวรรษที่ 60 ในปี พ.ศ. 2508 (ค.ศ. 1965) นักวิจารณ์ภาพยนตร์ โรบิน วูด มีงานเขียนเกี่ยวกับอัลเฟร็ด ฮิตช์ค็อก กล่าวว่า ภาพยนตร์ของฮิตช์ค็อกมีเนื้อหาของความซับซ้อนเหมือนกับบทละครของเช็คสเปียร์   ในทำนองเดียวกัน ฌอง-ลุค โกดาร์ด (Jean Luc Godard) นักเขียนบทความในนิตยสาร Cahiers du Cinema ในฝรั่งเศส เขียนไว้ว่า "เจอร์รี ลูวิส [นักแสดงตลก นักแสดง นักร้อง นักมนุษยธรรม ผู้กำกับภาพยนตร์ชาวอเมริกัน] ... เป็นคนเดียวในฮอลลีวูดที่ทำอะไรๆ ที่แตกต่าง คนเดียวที่ไม่ได้ตกอยู่ในประเภทใดที่ตั้งกันไว้ อยู่ในบรรทัดฐานใดๆ หลักการใดๆ ... ลูอิสเป็นคนเดียวในวันนี้ที่ทำภาพยนตร์อย่างกล้าหาญ   เมื่อมีงบประมาณที่เหมาะสม มีจำนวนนักศึกษาลงทะเบียนที่แน่นอน และความสนใจในสาขามนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยหลายแห่งก็ได้สร้างบุคลากรที่มีความสามารถและเปิดโครงการหลักสูตรภาพยนตร์ศึกษาที่แตกต่างกันไป

ในความเป็นจริงไม่มีบุคคลใดคนหนึ่งที่สร้างหลักเกณฑ์สำหรับภาพยนตร์ศึกษา ชุมชนที่กำลังเติบโตในอุตสาหกรรมภาพยนตร์และนักวิชาการได้เริ่มวิพากษ์ จัดทำเอกสารและวิเคราะห์ภาพยนตร์ต่างๆ จนในที่สุดก็ได้แนวทางที่สอดคล้องกับแนวคิดของภาพยนตร์ศึกษาที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาในสายศิลปศาสตร์ในสถาบันอุดมศึกษา  ด้วยความสำเร็จในช่วงครึ่งแรกของศตวรรษที่ 20 บุคคลสำคัญในวงการภาพยนตร์กลายเป็นแหล่งทุนสำหรับคณะหรือสถาบันที่มุ่งเน้นทางด้านภาพยนตร์ เพื่อสร้างสถานที่เฉพาะสำหรับภาพยนตร์ศึกษาและพัฒนาโปรแกรมวิชาจนเป็นรูปเป็นร่าง ตัวอย่างเช่น จอร์จ ลูคัสได้บริจาคเงินจำนวน 175 ล้านดอลลาร์สหรัฐให้กับวิทยาลัยศิลปะภาพยนตร์ (School of Cinematic Arts) มหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย ในปี พ.ศ. 2549

ภาพยนตร์ศึกษายุคใหม่

 ในปัจจุบัน ภาพยนตร์ศึกษามีอยู่ทั่วโลกเป็นสาขาวิชาหนึ่งในสถาบันการศึกษาที่ทุ่มเทให้กับสาขาเฉพาะทาง ภาพยนตร์ศึกษาได้เติบโตขึ้นในหลายด้านเพื่อครอบคลุมวิธีการจำนวนมากของการสอนประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และสังคม วิทยาลัยและมหาวิทยาลัยต่าง ๆ ทางศิลปศาสตร์หลายแห่งมีหลักสูตรที่มุ่งเน้นเฉพาะการวิเคราะห์ภาพยนตร์ . นอกจากนี้ ยังมีความหลากหลายของภาพยนตร์ศึกษามากขึ้น โรงเรียนระดับมัธยมศึกษาทั่วสหรัฐอเมริกายังมีการสอนทฤษฎีภาพยนตร์ด้วย โปรแกรมการศึกษาหลายแห่งยังเชื่อมโยงภาพยนตร์ศึกษากับสาขาวิชาสื่อและโทรทัศน์ซึ่งนำความรู้ทุกส่วนจากการผลิตภาพเป้นแนวทาง  เนื่องจากเทคโนโลยีที่มีความก้าวหน้าและเติบโตมากขึ้น เช่น ภาพยนตร์ 3 มิติ และ YouTube ภาพยนตร์จึงถูกนำมาใช้อย่างเป็นรูปธรรมในการสอนในฐานะสื่อหลักเพื่อสะท้อนทางวัฒนธรรมและศิลปะทั่วโลก เนื่องจากการเติบโตอย่างต่อเนื่องของการศึกษาค้นคว้าในสาขาภาพยนตร์ศึกษา จึงได้มีการจัดหลักสูตรใหม่ ๆ หลากหลายสำหรับการวิเคราะห์ของวิธีวิพากษ์วิธีต่าง ๆ ที่ใช้กันในภาพยนตร์   แม้ว่าแต่ละสถาบันจะมีอำนาจในการสร้างเนื้อหาการศึกษา แต่ผู้เรียนมักจะคาดหวังว่าจะได้รับความรู้เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงเชิงแนวคิดในภาพยนตร์ ความรู้ทางวรรณกรรมเกี่ยวกับการวิเคราะห์รูปแบบและวัจนลีลาของภาพยนตร์ การรับรู้ทางความรู้สึกในมิติเชิงอุดมการณ์ของภาพยนตร์ และความตระหนักในเรื่องความหมายของการสื่อสาร และทิศทางที่เป็นไปได้ของภาพยนตร์ในอนาคต

หลักสูตรโดยทั่วไป

โดยทั่วไป หลักสูตรของโปรแกรมภาพยนตร์ศึกษาในระดับอุดมศึกษามักมีเนื้อหาวิชาเรียน ดังนี้ (แต่ไม่จำกัดเพียงเท่านี้)

• แนะนำภาพยนตร์ศึกษา 
• วิธีการของภาพยนตร์ศึกษา
• การวิเคราะห์ภาพยนตร์
• ประวัติภาพยนตร์และสื่อ
• การวิเคราะห์โดยเน้นที่

1. ความสนใจกับช่วงเวลา
2. ความสนใจกับการสร้างระดับภูมิภาค
3. ความสนใจกับประเภทของภาพยนตร์
4. ความสนใจกับผู้สร้าง

• วิธีและแบบแผนของการผลิตภาพยนตร์

หลักสูตรสาขาภาพยนตร์ศึกษามีวิชาเรียนให้เลือกหลากหลาย ทั้งยังมีวิชาเอกและวิชารองในสถาบันต่างๆ .

ภาพยนตร์ศึกษาในสหรัฐอเมริกา

ในสหรัฐอเมริกามหาวิทยาลัยมีการเปิดสอนหลักสูตรเฉพาะทาง เน้นที่ภาพยนตร์ศึกษา มีวิทยาลัยที่มุ่งมั่นกับโปรแกรมวิชาเอกหรือวิชารอง ปัจจุบันสถาบันอุดมศึกษาจำนวน 144 แห่งทั่วประเทศี่มีหลักสูตรภาพยนตร์ศึกษาเป็นวิชาเอก คาดว่าจะมีการเติบโตมากขึ้นในแต่ละปีและมีความสนใจใหม่ๆ ในภาพยนตร์ศึกษา  สถาบันที่เสนอปริญญาภาพยนตร์ศึกษาเป็นส่วนหนึ่งของหลักสูตรศิลปะหรือการสื่อสารจะแตกต่างจากสถาบันที่มีโปรแกรมสาขาวิชาภาพยนตร์ศึกษาโดยเฉพาะ หลักสูตรนี้ไม่ได้จำกัดเฉพาะกับภาพยนตร์ที่ผลิตขึ้นในสหรัฐอเมริกาเท่านั้น สามารถวิเคราะห์ภาพยนตร์ได้หลากหลายประเภท ในสหรัฐอเมริกาในการสำเร็จการศึกษาเพื่อปริญญาภาพยนตร์ศึกษา ผู้เรียนมักมีเป้าหมายเพื่อการประกอบอาชีพในการผลิตภาพยนตร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการกำกับและผลิตภาพยนตร์   โดยทั่วไปการเรียนการสอนจะผสมผสานรูปแบบใหม่ๆ ชองสื่อด้วย เช่น โทรทัศน์และสื่อใหม่  ผู้ที่ศึกษาภาพยนตร์ต้องการความสามารถทางด้านการวิเคราะห์ภาพยนตร์เป็นจำนวนมากที่เผยแพร่ในสหรัฐอเมริกาทุก ๆ ปี ในแง่มุมทางวิชาการมากขึ้น หรือเพื่อทำความเข้าใจประวัติความเป็นมาของวงการภาพยนตร์ในทางศิลปะ ภาพยนตร์สามารถสะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมของยุคได้ไม่เพียงแต่ในประเทศเท่านั้น แต่ทั่วโลก

ภาพยนตร์ศึกษาในประเทศต่างๆ 

ภาพยนตร์ศึกษาทั่วโลกมีอยู่มากกว่า 20 ประเทศ เนื่องจากต้นทุนสูงของการผลิตภาพยนตร์ ประเทศในโลกที่สามจึงถูกทิ้งห่างจากการภาพยนตร์โดยเฉพาะอย่างยิ่งทางด้านการศึกษา แม้ว่าประเทศที่เจริญรุ่งเรืองกว่านี้จะมีความสามารถในการศึกษาภาพยนตร์ในทุกด้านของภาพยนตศึกษาร์ก็ตาม การบรรยายเกี่ยวกับภาพยนตร์สามารถพบได้ในสถาบันการศึกษาทั่วโลก และมักเป็นความสนใจระดับนานาชาติกับสุนทรียภาพของภาพยนตร์ที่เทศกาลภาพยนตร์ต่างๆ ตัวอย่างเข่น เทศกาลภาพยนตร์เมืองคานส์เป็นงานที่มีชื่อเสียงที่สุดในโลก   แม้ว่ากิจกรรมพวกนี้จะเป็นเรื่องของการประชาสัมพันธ์และอุตสาหกรรมภาพยนตร์ และไม่ได้มีอยู่ภายในสถาบันการศึกษาก็ตาม การวิเคราะห์และวิธีวิพากษ์ภาพยนตร์ก็ถูกนำไปใช้ในเวทีนานาชาติ

ภาพยนตร์ศึกษาในประเทศไทย 

บุคคลสำคัญในภาพยนตร์ศึกษา

บุคคลสำคัญที่มีอิทธิพลต่อการศึกษาทางด้านภาพยนตร์เป็นอาจารย์และผู้ผลิตภาพยนตร์ สามารถแบ่งออกเป็น 2 หมวดใหญ่ ได้แก่ บุคคลในการผลิตภาพยนตร์ และบุคคลในด้านการวิจารณ์ภาพยนตร์

การสร้างภาพยนตร์

• Darren Aronofsky (สหรัฐอเมริกา)
• อิงมาร์ เบิร์กแมน (สวีเดน)
• Andrei Tarkovsky (รัสเซีย)
• เซียร์เกย์ ไอเซนสไตน์ (รัสเซีย)
• อัลเฟรด ฮิตช์ค็อก (อังกฤษ)
• Miloš Forman (เชโกสโลวาเกีย)
   

  ห้องห้องฉายภาพยนตร์ ที่มหาวิทยาลัยจอร์จทาวน์  
• มาร์ติน สกอร์เซซี (สหรัฐอเมริกา)
• William Kennedy Dickson (สก๊อตแลนด์)
• Robert J. Flaherty (สหรัฐอเมริกา)
• สแตนลีย์ คูบริก (สหรัฐอเมริกา)
• David Lynch (สหรัฐอเมริกา)
  
• อะกิระ คุโรซาวะ (ญี่ปุ่น)
• สัตยชิต ราย (อินเดีย)
• ฟรานซิส ฟอร์ด คอปโปลา (สหรัฐอเมริกา) 
  
• Jean-Luc Godard (ฝรั่งเศส-สวิส)
• ออร์สัน เวลส์ (สหรัฐอเมริกา)
• จอห์น ฟอร์ด (สหรัฐอเมริกา)
• Joel David & Ethan Jesse Coen (สหรัฐอเมริกา) 
• คริสโตเฟอร์ โนแลน (อังกฤษ)
• สตีเวน สปีลเบิร์ก (สหรัฐอเมริกา)
• เควนติน แทแรนติโน (สหรัฐอเมริกา)
• จอร์จ ลูคัส (สหรัฐอเมริกา)
• สไปค์ ลี (สหรัฐอเมริกา)
• Ava DuVernay (สหรัฐอเมริกา)

การวิจารณ์ภาพยนตร์

• André Bazin (ฝรั่งเศส)
• Éric Rohmer (ฝรั่งเศส)
• ฟร็องซัว ทรูว์โฟ (ฝรั่งเศส)
• Andrew Sarris (สหรัฐอเมริกา)
• David Bordwell (สหรัฐอเมริกา)
• Christian Metz (ฝรั่งเศส)
• Gene Shalit (สหรัฐอเมริกา)
• James Agee (สหรัฐอเมริกา)
• Jean-Luc Godard (ฝรั่งเศส-สวิส)
• Leonard Maltin (สหรัฐอเมริกา)
• Pauline Kael (สหรัฐอเมริกา)
• Robin Wood (อังกฤษ)
• Roger Ebert (สหรัฐอเมริกา)
• Scott Buchanan (สหรัฐอเมริกา)
• Walter Benjamin (เยอรมัน)
• Jonathan Rosenbaum (สหรัฐอเมริกา)
• Siegfried Kracauer (เยอรมัน)
• Linda Williams (สหรัฐอเมริกา)
• Richard Dyer (อังกฤษ)
• Laura Mulvey (อังกฤษ)
• Jeanine Basinger (สหรัฐอเมริกา)
• Kristin Thompson (สหรัฐอเมริกา)

ดูเพิ่ม

• อภิธานศัพท์ภาพยนตร์และโทรทัศน์
• ภาพยนตร์เพื่อการทดลอง
• ภาพยนตร์แนวนวนิยาย
• ประวัติศาสตร์ของภาพยนตร์
• ทฤษฎีภาพยนตร์ 
• การผลิตภาพยนตร์
• แนวภาพยนตร์

อ้างอิง

1. Dyer, Richard. "Introduction." Film Studies: Critical Approaches. Oxford: Oxford UP, 2000. 1-8. Print.
2. Sikov, Ed. "Introduction." Introduction pg.1-4. Film Studies: an Introduction. New York: Columbia UP, 2010. Print. Google Books
3. Grant, Barry Keith. Film Study in the Undergraduate Curriculum. New York: Modern Language Association of America, 1983.15. Print.
4. Jim Hillier, ed. (1987). Cahiers du Cinema 1960–1968 New Wave, New Cinema, Re-evalutating Hollywood (Godard in interview with Jacques Bontemps, Jean-Louis Comolli, Michel Delahaye, and Jean Narboni). Harvard University Press. p. 295. ISBN 9780674090651.CS1 maint: extra text: authors list (link)
5. Abramowitz, Rachel (2010). . Los Angeles Times. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 24 January 2010. สืบค้นเมื่อ 18 October 2010. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
6. "Major:Film Studies". Collegeboard.com. 2010. สืบค้นเมื่อ 18 October 2010.
7. Grieveson, Lee. "Cinema Studies." Inventing Film Studies. Durham: Duke UP, 2008. 67. Print.
8. Dix, Andrew. Beginning Film Studies. Manchester UP. 2-14. Print.Google Books
9. "Film Studies Program". Yale University. 2010. สืบค้นเมื่อ 25 October 2010.
10. "Film and Media Studies". Georgetown University. 2010. สืบค้นเมื่อ 25 October 2010.
11. . University of Southern California. 2010. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 18 June 2010. สืบค้นเมื่อ 25 October 2010. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)
12. Polan, Dana, and Haidee Wasson. "Young Art, Old Colleges." Inventing Film Studies. Durham: Duke UP, 2008. Print.
13. "History of Film Studies in the United States and at Berkeley." Film Studies. Web. 11 Nov. 2010. <. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 24 August 2010. สืบค้นเมื่อ 2010-11-11. Unknown parameter |deadurl= ignored (help)CS1 maint: archived copy as title (link)>.
14. Dargis, Manohla. "Cannes International Film Festival". New York Times.