ราชวงศ์กาเปเซียง
ราชวงศ์กาเปเซียง (ฝรั่งเศส: Capétiens) หรือ ราชวงศ์คะพีเชียน (อังกฤษ: Capetians) คือ ราชวงศ์ที่ปกครองอาณาจักรฝรั่งเศสในสมัยกลาง มีพระเจ้าอูก กาแป (Hugh Capet) แห่งฝรั่งเศสเป็นต้นพระราชวงศ์ ปัจจุบันราชวงศ์กาเปเซียงที่ยังคงมีพระชนม์ชีพและถือพระราชสมบัติอยู่ คือ กษัตริย์แห่งสเปนและแกรนด์ดยุกแห่งลักเซมเบิร์กผ่านทางราชวงศ์บูร์บง
| พระราชอิสริยยศ | กษัตริย์ฝรั่งเศส ดยุคแห่งออร์เลออง กษัตริย์แห่งสเปน กษัตริย์แห่งนาวาร์ ดยุคแห่งเบอร์กันดี กษัตริย์แห่งเนเปิลส์ กษัตริย์แห่งซิซิลี แกรนด์ดยุกแห่งลักเซมเบิร์ก กษัตริย์แห่งโปรตุเกส |
|---|---|
| ปกครอง | ฝรั่งเศส |
| เชื้อชาติ | แฟรงก์ |
| สาขา | ตระกูลเบอร์กันดี
ราชวงศ์อาวิซ (นอกสมรส)
|
| ประมุขพระองค์แรก | พระเจ้าอูก กาแป |
| สถาปนา | ค.ศ. 987 |
คำว่า "คาพีเชียน" มาจากพระนามพระเจ้าอูก กาแป ทั้งที่ "กาแป" มิได้เป็นนามสกุลแต่เป็นฉายานาม แต่กษัตริย์ฝรั่งเศสก็ทรงใช้ "กาแป" เป็นพระนามของพระราชสกุล เช่นเมื่อ พระเจ้าหลุยส์ที่ 16 แห่งฝรั่งเศส ทรงถูกประหารด้วยกิโยตีนใน ค.ศ. 1793 การปกครองปฏิวัติในสมัยนั้นบันทึกในมรณบัตรว่า "หลุยส์ กาแป"
บรรพบุรุษของราชวงศ์กาเปเซียง คือ ตระกูลรอแบร์ (Robertian) ซึ่งดำรงตำแหน่งเป็นเคานต์แห่งปารีสในอาณาจักรแฟรงก์ตะวันตก ปัจจุบันคือฝรั่งเศส ในคริสต์ศตวรรษที่ 9 และ 10 ตระกูลรอแบร์อภิเษกกับราชวงศ์การอแล็งเฌียง (Carolingian dynasty) ราชวงศ์ที่ปกครองอาณาจักรแฟรงก์ตะวันตกขณะนั้น ทำให้ตระกูลรอแบร์บางคนได้ขึ้นเป็นกษัตริย์ด้วย แต่ใน ค.ศ. 987 ราชวงศ์การอแล็งเฌียงสิ้นสุดลงในอาณาจักรแฟรงก์ตะวันตก อูก กาแป เคานต์แห่งปารีสที่สืบเชื้อสายจากตระกูลรอแบร์นั้น ได้ขึ้นครองราชย์เป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์กาเปเซียง
ราชวงศ์กาเปเซียงในสายตรงฝรั่งเศสสิ้นสุดลงใน ค.ศ. 1328 ด้วยการสิ้นพระชนม์ของพระเจ้าชาร์ลที่ 4 ที่ทรงไร้ทายาท แต่ ราชวงศ์วาลัว (Valois dynasty) และราชวงศ์บูร์บง (Bourbon dynasty) อันเป็นสาขาย่อยของราชวงศ์กาเปเซียงยังคงปกครองฝรั่งเศสต่อไป
ประวัติศาสตร์
ชาวแกเปเตียงทุกคนสืบเชื้อสายมาจากรอแบต์ผู้แข็งแกร่ง เคานต์แห่งอ็องฌูและบลัวส์ ที่มีบุตรชายสองคนที่มักถูกเรียกว่าชาวรอแบเตียงมากกว่าแกเปเตียง ทั้งคู่ได้รับการสวมมงกุฎเป็นกษัตริย์ของชาวแฟรงก์ อูดส์ในปี ค.ศ. 888 และรอแบต์ที่ 1 ในปี ค.ศ. 922
ผ่านทางพระโอรสของรอแบต์ที่ 1 อูกมหาราช กอบกู้ราชวงศ์การอแล็งเฌียงกลับมาในปี ค.ศ. 936 บุตรชายของเขา อูก แกเปต์ ได้รับเลือกเป็นกษัตริย์ในปี ค.ศ. 987 อันเป็นการถอนรากถอนโคนชาวการอแล็งเฌียงไปตลอดกาล
กษัตริย์ 13 คน ตั้งแต่อูก กาแปต์จนถึงทารกน้อย จอห์นที่ 1 ที่สืบทอดต่อ ๆ กันจากพระบิดาสู่พระโอรส กับพระปิตุลาสองคนของพระเจ้าจอห์นที่ 1 พระเจ้าฟิลิปที่ 5 กับพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 6 ถูกเรียกว่าเป็นชาวแกเปเตียง "สายตรง" ที่ถูกสืบทอดต่อโดยกษัตริย์แกเปเตียงอีก 13 คนของราชวงศ์วาลัวส์ เจ็ดในสิบสามคน (ตั้งแต่พระเจ้าฟิลิปที่ 6 ถึงพระเจ้าชาร์ลส์ที่ 8) เป็นการสืบทอดจากพระบิดาสู่พระโอรส หลังจากนั้นก็เป็นสายตระกูลวาลัวส์-เออร์ลีย็องส์ (ที่มีตัวแทนคือพระเจ้าหลุยส์ที่ 12) กับสายตระกูลวาลัวส์-อ็องกูแลม (กษัตริย์ 5 คน ตั้งแต่พระเจ้าฟร็องซัวส์ที่ 1 ถึงพระเจ้าอ็องรีที่ 3) จนถึงปี ค.ศ. 1589 จากนั้นชาวแกเปเตียงของบูร์บงก็สืบทอดต่อ
การปกครองของพระเจ้าอูก แกเปต์ถูกจำกัดอำนาจอยู่แค่รอบ ๆ ปารีส ขณะที่ราชอาณาจักรฝรั่งเศสที่เหลืออยู่ในมือของลอร์ดท้องถิ่นผู้ทรงอำนาจ ผู้สืบทอดสายตรงของพระองค์ค่อย ๆ เพิ่มอาณาเขตให้ครอบคลุมพื้นที่ที่ได้มาจากการพิชิตบ้าง การสืบทอดต่อบ้าง การใช้ประโยชน์จากสิทธิ์ชอบธรรมในฐานะผู้ครองอำนาจเหนือกว่าในพื้นที่บ้าง
ภายใต้ชาวแกเปเตียง องค์กรบริหารปกครองพื้นฐานมากมายของระบอบกษัตริย์ฝรั่งเศส ประกอบด้วยปาร์เลอม็องต์ส์ (ศาลหลวง) อีแตต์ส์-เจเนโรซ์ (คณะผู้แทน) และไบล์ยีส์ (เจ้าพนักงานท้องถิ่นหลวง) เริ่มพัฒนาขึ้นมา
ชาวแกเปเตียงที่โดดเด่นที่สุดคือพระเจ้าฟิลิปที่ 2 (ครองราชย์ ค.ศ. 1180 – 1223) ที่แย่งพื้นที่มากมายของจักรวรรดิที่ชาวอ็องฌูแว็งสร้างขึ้นมาในฝรั่งเศสตะวันตกมาจากผู้ปกครองอ็องฌูแว็งแห่งอังกฤษได้ ชาวแกเปเตียงที่โดดเด่นอีกคนคือพระเจ้าหลุยส์ที่ 9 หรือนักบุญหลุยส์ (ครองราชย์ ค.ศ. 1226 – 1270) ที่การอุทิศตนให้กับความยุติธรรมและการใช้ชีวิตเยี่ยงนักบุญของพระองค์เพิ่มความเกรียงไกรให้กับระบอบกษัตริย์
ราชวงศ์เบอร์กันดี
ใน ค.ศ. 1035 พระโอรสของพระเจ้ารอแบร์ที่ 2 แห่งฝรั่งเศส คือ รอแบร์ ได้ครองแคว้นเบอร์กันดีเป็นดยุคแห่งเบอร์กันดี ราชวงศ์เบอร์กันดี ครองอาณาจักรดยุคแห่งเบอร์กันดี ไปอีกหลายร้อยปี จนใน ค.ศ. 1361 พระเจ้าจอห์นที่ 2 แห่งฝรั่งเศส จึงได้รับ อาณาจักรดยุคแห่งเบอร์กันดีไปเพราะราชวงศ์ในเบอร์กันดีสิ้นสุดลง
บุตรชายของดุ๊กแห่งเบอร์กันดี คือ อองรี ต้องการแสวงหาความยิ่งใหญ่ เมื่อไม่ได้ครองแคว้นเบอร์กันดี จึงหนีไปสเปนเพื่อช่วยกษัตริย์แห่งคาสตีลขับไล่ชาวมุสลิมสเปน จนใน ค.ศ. 1093 ได้เป็นเคานต์แห่งโปรตุเกส ต่อมาใน ค.ศ. 1139 ลูกชายของอองรี คือ อาฟงซู เองรีกิช (Afonso Henriques) ได้ปราบดาภิเษกตนเองเป็น พระเจ้าอาฟองโซที่ 1 แห่งโปรตุเกส ปฐมกษัตริย์แห่งโปรตุเกส ราชวงศ์เบอร์กันดี
สาขาย่อยต่าง ๆ ของราชวงศ์กาเปเซียง
- ตระกูลเบอร์กันดี (House of Burgundy)
- สาขาอาฟงซีน (Afonsine House of Burgundy)
- ตระกูลแวร์มองดัว (House of Vermandois) ; เคานต์แห่งแวร์มองดัว
- ตระกูลดเรอ (House of Dreux) ; เคานต์แห่งดเรอ
- สาขาบริตตานี; ดุ๊กแห่งบริตตานี
- ตระกูลมงฟอร์ (Monfort) ; ดุ๊กแห่งบริตตานี
- สาขาบริตตานี; ดุ๊กแห่งบริตตานี
- ตระกูลกูร์เตอเน (House of Courtenay)
- ราชวงศ์กูร์เตอเน แห่งจักรวรรดิลาติน (Latin Empire)
- ตระกูลอาร์ตัว (House of Artois) ; เคานต์แห่งอาร์ตัว
- ตระกูลอองชู (House of Anjou) ; เคานต์แห่งอองชู
- ราชวงศ์อองชู แห่งราชอาณาจักรเนเปิลส์ (Kingdom of Naples)
- ตระกูลบูร์บง (House of Bourbon) ; แซญอร์แห่งบูร์บง (Seignor of Bourbon) ; ดุ๊กแห่งบูร์บง (Duke of Bourbon)
- สาขาลามาร์ช (La Marche branch) ; เคานต์แห่งลามาร์ช; ดุ๊กแห่งว็องโดม (Duke of Vendôme) ; กษัตริย์แห่งนาวาร์ (King of Navarre) จนกลายเป็น ราชวงศ์บูร์บง แห่งฝรั่งเศส
- ราชวงศ์วาลัว (House of Valois) ; เคานต์แห่งวาลัว
- ตระกูลเอวเรอ (House of Évreux) ; เคานต์แห่งเอวเรอ; กษัตริย์แห่งนาวาร์