หม่อมราชนิกุล

หม่อมราชนิกุล หรือ หม่อมราชนิกูล เป็นยศพิเศษที่พระราชทานให้แก่หม่อมราชวงศ์ชายที่ปฏิบัติความดีความชอบในราชการแผ่นดิน ถ้าเทียบกับพระยศเจ้านาย ถือว่าสูงกว่าหม่อมราชวงศ์ แต่ต่ำกว่าหม่อมเจ้า ถ้าเทียบกับบรรดาศักดิ์ฝ่ายขุนนาง ถือว่าศักดิ์สูงกว่าพระ แต่ต่ำกว่าพระยา สมัยกรุงศรีอยุธยาเรียกว่าเจ้าราชนิกุล ถึงสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ใช้คำว่า หม่อม แทนคำว่า เจ้า

หม่อมราโชทัย (หม่อมราชวงศ์กระต่าย อิศรางกูร)

หม่อมอุดมพงษ์เพ็ญสวัสดิ (หม่อมราชวงศ์ประยูร อิศรศักดิ์)

หม่อมชาติเดชอุดม (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์)

อย่างไรก็ตาม หม่อมราชนิกูลนั้นไม่นับว่าเป็นเจ้านายในพระราชวงศ์จึงไม่ต้องใช้คำราชาศัพท์ และบุตร-ธิดาของหม่อมราชนิกูลก็ยังคงเป็นหม่อมหลวงเช่นเดิม ตั้งแต่อดีตหม่อมราชนิกูลมีจำนวนทั้งสิ้น 37 ท่าน โดยในปัจจุบันไม่มีผู้ดำรงยศนี้แล้ว

รายนามหม่อมราชนิกุล

1. หม่อมราโชทัย (หม่อมราชวงศ์กระต่าย อิศรางกูร)
2. หม่อมราโชทัย (หม่อมราชวงศ์เนตร อิศรางกูร)
3. หม่อมราโชทัย (หม่อมราชวงศ์โต๊ะ อิศรางกูร)
4. หม่อมทศทิศฦๅเดช (หม่อมราชวงศ์ผิว พนมวัน)
5. หม่อมนราธิราช (หม่อมราชวงศ์ชิต ศิริวงศ์)
6. หม่อมนราธิราช (หม่อมราชวงศ์ใหม่ นพวงศ์)
7. หม่อมอนุรุทธเทวา (หม่อมราชวงศ์โนรี ศิริวงศ์)
8. หม่อมอนุรุทธเทวา (หม่อมราชวงศ์สายหยุด สนิทวงศ์)
9. หม่อมเทวาธิราช (หม่อมราชวงศ์เทวหนึ่ง ศิริวงศ์)
10. หม่อมเทวาธิราช (หม่อมราชวงศ์แดง อิศรเสนา)
11. หม่อมนเรนทรราชา (หม่อมราชวงศ์มโนรถ ศิริวงศ์)
12. หม่อมนเรนทรราชา (หม่อมราชวงศ์รัตน์ เสนีวงศ์)
13. หม่อมนเรนทรราชา (หม่อมราชวงศ์สิทธิ์ สุทัศน์)
14. หม่อมไพชยนต์เทพ (หม่อมราชวงศ์พิณ สนิทวงศ์)
15. หม่อมดำรงรามฤทธิ์ (หม่อมราชวงศ์ฉาย พนมวัน)
16. หม่อมดำรงรามฤทธิ์ (หม่อมราชวงศ์เชื้อ พนมวัน)
17. หม่อมอนุวงศ์วรพัฒน์ (หม่อมราชวงศ์สำเริง อิศรศักดิ์)
18. หม่อมสีหพงษ์เพ็ญภาค (หม่อมราชวงศ์ตั้ว ชุมสาย)
19. หม่อมอนุยันต์ศิริวงศ์ (หม่อมราชวงศ์เพิก ดารากร)
20. หม่อมอนุยันต์ศิริวงศ์ (หม่อมราชวงศ์ยัน พนมวัน)
21. หม่อมศิริพงศ์อนุพันธ์ (หม่อมราชวงศ์ฉิม ดารากร)
22. หม่อมอนุวัตรวรพงศ์ (หม่อมราชวงศ์จิตร สุทัศน์)
23. หม่อมอนุวัตรวรพงศ์ (หม่อมราชวงศ์จำนง นพวงศ์)
24. หม่อมอนุวัตรวรพงศ์ (หม่อมราชวงศ์สิงหนัท ปราโมช)
25. หม่อมอมรวงษ์วิจิตร (หม่อมราชวงศ์ปฐม คเนจร)
26. หม่อมอุดมพงษ์เพ็ญสวัสดิ (หม่อมราชวงศ์ประยูร อิศรศักดิ์)
27. หม่อมนิวัทธอิศรวงศ์ (หม่อมราชวงศ์พยอม อิศรศักดิ์)
28. หม่อมภารตราชา (หม่อมราชวงศ์โต มนตรีกุล)
29. หม่อมชาติเดชอุดม (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์)
30. หม่อมชาติเดชอุดม (หม่อมราชวงศ์สิงหนัท ปราโมช)
31. หม่อมทวีวัฒนศักดิ์ (หม่อมราชวงศ์ทวี สนิทวงศ์)
32. หม่อมสนิทวงศ์เสนี (หม่อมราชวงศ์ตัน สนิทวงศ์)
33. หม่อมสุบรรณเสนี (หม่อมราชวงศ์จรูญรัตน์ สุบรรณ)
34. หม่อมทวีวงศ์ถวัลยศักดิ์ (หม่อมราชวงศ์เฉลิมลาภ ทวีวงศ์)
35. หม่อมเกษมศรีศุภวงศ์ (หม่อมราชวงศ์ขจิต เกษมศรี)
36. หม่อมศิริวงศ์วรวัฒน์ (หม่อมราชวงศ์ฉายฉาน ศิริวงศ์)
37. หม่อมกฤดากรราชเสนา (หม่อมราชวงศ์เทียมพันธุ์ กฤดากร)

อ้างอิง

• จุลลดา ภักดีภูมินทร์, "หม่อมราชนิกุล", นิตยสารสกุลไทย, ฉบับที่ 2409, ปีที่ 47, ประจำวันอังคารที่ 19 ธันวาคม 2543
• ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 974-221-818-8

1. ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 เฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว, กรุงเทพพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, 2556, หน้า 1298