หอยเบี้ยจักจั่น

หอยเบี้ยจักจั่น
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Mollusca
ชั้น:	Gastropoda
วงศ์ใหญ่:	Cypraeoidea
ไม่ได้จัดลำดับ:	clade Caenogastropoda clade Hypsogastropoda clade Littorinimorpha
วงศ์:	Cypraeidae
สกุล:	Monetaria
สปีชีส์:	M.  moneta
ชื่อทวินาม
Monetaria moneta (Linnaeus, 1758)
ชนิดย่อย
Monetaria moneta barthelemyi (f) Bernardi, M., 1861 Monetaria moneta erosaformis (f) Monetaria moneta harrisi (f) Iredale, T., 1939 Monetaria moneta icterina (f) Lamarck, J.B.P.A. de, 1810 Monetaria moneta rhomboides (f) Schilder, F.A. & M. Schilder, 1933 Monetaria moneta tuberculosa (f) Quoy, J.R.C. & J.P. Gaimard, 1834
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์
ชื่อพ้อง
Monetaria monetacongo Gmelin, J.F., 1791 Cypraea moneta Linnaeus, 1758 (basionym) Cypraea numisma Röding, P.F., 1798 Cypraea gibbosa Schröter, J.S., 1804 Cypraea marginata Kiesenwetter, 1872 Monetaria ethnographica Rochebrune, A.-T. de, 1884 Monetaria mercatorium Rochebrune, A.-T. de, 1884 Monetaria pleuronectes Rochebrune, A.-T. de, 1884 Monetaria vestimenti Rochebrune, A.-T. de, 1884 Monetaria chionella Sulliotti, G.R., 1924 Monetaria britannica Schilder, F.A., 1927 Monetaria candida Dautzenberg, Ph. & J.L. Bouge, 1933 Monetaria circumvallata Schilder, F.A. & M. Schilder, 1933 Monetaria ethnographica circumvallata Schilder, F.A. & M. Schilder, 1933 Monetaria moneta subalata (f) Schilder, F.A. & M. Schilder, 1933 Monetaria isomeres Iredale, T., 1939 Erosaria monetoides Iredale, T., 1939 Monetaria moneta endua Steadman, W.R. & B.C. Cotton, 1943 Monetaria moneta erua Steadman, W.R. & B.C. Cotton, 1943 Monetaria moneta etolu Steadman, W.R. & B.C. Cotton, 1943 Cypraea annulifera Coen, G.S., 1949 Monetaria bulgarica Kojumdgieva, E., 1960

หอยเบี้ยจักจั่น หรือ หอยเบี้ยจั่น (อังกฤษ: Money cowry) เป็นหอยทะเลฝาเดียวชนิดหนึ่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Monetaria moneta (ศัพทมูลวิทยา: moneta (/โม-เน-ตา/) เป็นภาษาละตินแปลว่า "เงินตรา") ในวงศ์ Cypraeidae

มีเปลือกแข็ง ผิวเป็นมัน หลังนูน ท้องแบน ช่องปากยาวแคบและไปสุดตอนปลายทั้ง 2 ข้าง เป็นลำราง ริมปากทั้ง 2 เป็นหยักคล้ายฟัน ไม่มีฝาปิด มีความยาวประมาณ 12-24 มิลลิเมตร มีถิ่นแพร่กระจายอยู่ในทะเลเขตอบอุ่นทั้งในมหาสมุทรแปซิฟิกและมหาสมุทรอินเดีย อาทิ ทะเลแดง อินโด-แปซิฟิก นอกชายฝั่งทะเลด้านมหาสมุทรแปซิฟิกของอเมริกากลาง ชายฝั่งทะเลทวีปแอฟริกาตอนตะวันออกและใต้ ทะเลอันดามัน อ่าวไทย ทะเลญี่ปุ่น ไปจนถึงโอเชียเนีย ดำรงชีวิตอยู่ตามแนวปะการังใกล้ชายฝั่ง กินอาหารจำพวกแพลงก์ตอนและสาหร่ายทะเลที่ลอยมาตามกระแสน้ำ

เปลือกหอยของหอยเบี้ยชนิดนี้ มีความสำคัญต่อมนุษย์มาตั้งแต่ยุคโบราณ โดยใช้เป็นเครื่องแลกเปลี่ยนสิ่งของแทนเงินตราในปัจจุบัน สันนิษฐานว่าคำว่า "เบี้ย" ในภาษาไทยก็เรียกเพี้ยนมาจากคำว่า "รูปี" ซึ่งเป็นหน่วยเงินตราของอินเดียมาตั้งแต่สมัยพุทธกาล

นอกจากนี้แล้ว เปลือกหอยเบี้ยจักจั่นยังใช้เป็นเครื่องรางของขลังในวัฒนธรรมไทย โดยมักนำไปบรรจุปรอทแล้วเปิดทับด้วยชันโรงใต้ดิน อาจจะมีแผ่นทองแดงลงอักขระยันต์หรือไม่ก็ได้ เชื่อกันว่า ถ้าพกเปลือกหอยเบี้ยชนิดนี้ไว้กับตัวเวลาเดินทางสัญจรในป่า จะช่วยป้องกันไข้ป่า รวมถึงป้องกันและแก้ไขภยันอันตรายจากร้ายให้กลายเป็นดีได้ หรือนำไปตกแต่งพลอยเรียกว่า "ภควจั่น" ในเด็ก ๆ เชื่อว่าช่วยป้องกันฟันผุ หรือพกใส่กระเป๋าสตางค์ เชื่อว่าทำให้เงินทองไหลเทมาและโชคดี

ปัจจุบัน เปลือกหอยเบี้ยจักจั่นยังนิยมสะสมกันเป็นของประดับและของสะสมกันอีกด้วย โดยมีชนิดที่แปลกแตกต่างไปจากปกติ คือ "ไนเจอร์" (Niger) ที่หอยจะสร้างเมลานินสีดำเคลือบเปลือกไว้จนกลายเป็นสีดำหรือสีน้ำตาลคล้ำทั้งหมด และชนิดที่มีราคาสูงที่สุด เรียกว่า "โรสเตรท" (Rostrat) หรือ หอยเบี้ยจักจั่นงวง คือ เป็นหอยเบี้ยจักจั่นในตัวที่ส่วนท้ายของเปลือกมิได้กลมมนเหมือนเช่นปกติ แต่สร้างแคลเซี่ยมเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ ในเวลาหลายปี จนกระทั่งยาวยืดออกมาและม้วนขึ้นเป็นวงอย่างสวยงามเหมือนงวงช้าง ซึ่งหอยในรูปแบบนี้จะพบได้เฉพาะแถบอ่าวด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ของหมู่เกาะนิวแคลิโดเนียที่เดียวในโลกเท่านั้น มีการประเมินราคาของเปลือกหอยลักษณะนี้ไว้ถึง 25 ล้านบาท ซึ่งนับเป็นราคาของเปลือกหอยที่มีค่าสูงที่สุดในโลกอีกด้วย

อ้างอิง

1. Gastropods.com : Monetaria moneta; accessed : 20 October 2010
2. เปลือกหอยร้อยล้าน, "วีไอพี". ทอล์คโชว์ทางช่อง 9: 15 กุมภาพันธ์ 2553
3. คอลัมน์ Aqua Pets โดย จอม สมหวัง ปัทมคันธิน "สุดยอดแฟนพันธุ์แท้เปลือกหอย 2 สมัย" หน้า 107 นิตยสาร Aquarium Biz Vo.1 issue 6 ฉบับเดือนธันวาคม 2010
4. ภคจั่น เครื่องรางโภคทรัพย์

ดูเพิ่ม

• หอยเบี้ยแก้ตัวเล็ก

แหล่งข้อมูลอื่น

• รูปเปลือกหอยเบี้ยจักจั่นโรสเตรท