อักษรสำหรับภาษาฟูลา
อักษรสำหรับภาษาฟูลา เดิมภาษานี้เขียนด้วยอักษรอาหรับที่เรียกอักษรอยามี ก่อนจะเปลี่ยนมาเขียนด้วยอักษรละติน
อักษรละติน
ภูมิหลัง
อักษรละตินเข้ามาในบริเวณที่มีผู้พูดภาษาฟูลาในแอฟริกากลางและตะวันตกโดยชาวยุโรปในช่วงก่อนหรือขณะที่มีการรุกราน ผู้คนที่หลากหลาย ทั้งมิชชันนารี ผู้บริหารอาณานิคม นักวิชาการได้พัฒนาวิธีการเขียนภาษาฟูลา สิ่งที่มีอิทธิพลมากที่สุดต่อรูปแบบการเขียนภาษาฟูลาในปัจจุบันคือ รูปแบบที่กำหนดโดยผู้บริหารอาณานิคมในไนจีเรียเหนือและอักษรสำหรับภาษาแอฟริกานส์ อย่างไรก็ตาม รูปแบบการเขียนภาษาเหล่านี้ต่างกันไปในแต่ละประเทศด้วย
การเขียน
กฏทั่วไป:
- สระ
- สระเสียงยาวจะใช้อักษรสองตัว
- สระที่ต่างกันสองตัวจะไม่ใช้ด้วยกัน
- พยัญชนะ
- ในการเน้นพยัญชนะ จะเขียนซ้ำหรือใส่ " ' " ก่อนพยัญชนะ เช่น "temmeere" = "te'meere"
อักษรที่ต่างกันไปในแต่ละประเทศ
เซเนกัล แกมเบีย มอริตาเนีย
a, aa, b, mb, ɓ, c, d, nd, ɗ, e, ee, f, g, ng, h, i, ii, j, nj, k, l, m, n, ŋ, ñ, o, oo, p, r, s, t, u, uu, w, x, y, ƴ
กินี
- แบบที่ 1: a, b, ɓ, nb, d, ɗ, e, f, g, ɠ, ng, h, i, j, nj, k, l, m, n, ɲ, ŋ, o, p, r, s, t, c, u, w, y, ƴ
- แบบที่ 2: a, b, bh, nb, c, d, dh, nd, e, f, g, ng, gn or ny, h, i, j, k, l, m, n, nh, o, p, q, r, s, t, u, w, y, yh
- การจับคู่ระหว่างสองแบบ: bh = ɓ (เช่น bheydugol); dh = ɗ (เช่น dhuytugol); q = ɠ (เช่น qaagnagol, or qermugol); gn or ny = ɲ (เช่น gnaamugol or nyaamugol); nh = ŋ (เช่น nhari); yh = ƴ (เช่น yhettugol).
กินีบิสเซา เซียราลีโอน ไลบีเรีย
a, b, ɓ, c, d, ɗ, e, f, g, h, i, j, k, l, m, mb, n, nd, ng, nj, ŋ, ñ, o, p, r, s, t, u, w, y, ƴ, '
มาลี บูร์กินาฟาโซ
a, aa, b, mb, ɓ, c, d, nd, ɗ, e, ee, f, g, ng, h, i, ii, j, nj, k, l, m, n, ŋ, ɲ, o, oo, p, r, s, t, u, uu, w, x, y, ƴ
ไนเจอร์ ไนจีเรีย แคเมอรูน ชาด สาธารณรัฐแอฟริกากลาง
a, aa, b, mb, ɓ, c, d, nd, ɗ, e, ee, f, g, ng, h, i, ii, j, nj, k, l, m, n, ŋ, ny, o, oo, p, r, s, t, u, uu, w, x, y, ƴ
อักษรอาหรับหรืออักษรอยามี
อักษรอาหรับเข้ามาในบริเวณแอฟริกาตะวันตกพร้อมกับศาสนาอิสลาม ก่อนที่ชาวยุโรปจะมาถึงและยึดครองเป็นอาณานิคม เช่นเดียวกับการเชียนภาษาฮัวซาด้วยอักษรอาหรับ มุสลิมชาวฟูลาที่เรียนเกี่ยวกับอัลกุรอ่านได้พัฒนาอักษรเหล่านี้มาเขียนภาษาของตน แต่ไม่มีรูปแบบที่เป็นมาตรฐาน แต่ละท้องถิ่นจะใช้ในรูปแบบของตนเอง ความแตกต่างจะอยู่ที่เสียงพยัญชนะและเสียงสระที่ไม่มีในภาษาอาหรับ
อักษรอัดลัม
ในราว พ.ศ. 2532 สองพี่น้อง อีบราฮีมา บาร์รี และอับดูลาเย บาร์รี ได้ประดิษฐ์อักษรสำหรับเขียนภาษาฟูลา และปัจจุบันมีการใช้ในโรงเรียนในกินี ไนจีเรีย ไลบีเรียและประเทศข้างเคียง ชิ่ออัดลัมมาจากอักษรสี่ตัวแรกคือ A, D, L, M
อักษรอื่นๆ
มีความพยายามนำอักษรเอ็นโกมาเขียนภาษาฟูลาในกินี
อ้างอิง
- "Proposed New Scripts". Unicode Consortium. 2015-06-12. สืบค้นเมื่อ 2015-07-16.
- Everson, Michael (23 September 2014). "N4628: Proposal for encoding the Adlam script in the SMP of the UCS" (PDF).