อำเภอเชียงม่วน

อำเภอเชียงม่วน (คำเมือง: ) เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดพะเยา เดิมเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอบ้านม่วง จังหวัดน่าน (อำเภอปง จังหวัดพะเยา ในปัจจุบัน) ต่อมาได้มีการแบ่งพื้นที่ตำบลสระ ตำบลเชียงม่วน ออกจากอำเภอปง จังหวัดเชียงราย พร้อมทั้งประกาศจัดตั้งตำบลบ้านมางอีกหนึ่งตำบล รวมเป็น กิ่งอำเภอเชียงม่วน จังหวัดเชียงราย ขึ้นตรงกับอำเภอปง ปี พ.ศ. 2518 ได้มีพระราชกฤษฎีกายกฐานะเป็น อำเภอเชียงม่วน ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2520 จึงได้มีพระราชบัญญัติจัดตั้งจังหวัดพะเยา อำเภอเชียงม่วนจึงย้ายมาขึ้นกับจังหวัดนี้จนถึงปัจจุบัน

อำเภอเชียงม่วน
อำเภอ
คำขวัญ:  ไดโนเสาร์แก่งหลวง บวงสรวงพระธาตุภูปอ บ่อแร่ถ่านหิน ภูเขาดินฝั่งต้า ท่าฟ้าโบราณสถาน ธารสวรรค์บ่อเบี้ย
พิกัดภูมิศาสตร์: 18°53′12″N 100°18′12″E / 18.88667°N 100.30333°E / 18.88667; 100.30333
อักษรไทย	อำเภอเชียงม่วน
อักษรโรมัน	Amphoe Chiang Muan
จังหวัด	พะเยา
พื้นที่
• ทั้งหมด	722.860 ตร.กม. (279.098 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2563)
• ทั้งหมด	18,472 คน
• ความหนาแน่น	25.55 คน/ตร.กม. (66.2 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	56160
รหัสภูมิศาสตร์	5604
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอเชียงม่วน หมู่ที่ 10 ตำบลเชียงม่วน อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา 56160
ส่วนหนึ่งของสารานุกรมประเทศไทย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอเชียงม่วนตั้งอยู่ทางตอนใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอปง
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองน่านและอำเภอบ้านหลวง (จังหวัดน่าน)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอสอง (จังหวัดแพร่)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอดอกคำใต้

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอเชียงม่วนแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 3 ตำบล 34 หมู่บ้าน ได้แก่

ที่	ชื่อตำบล	ตัวเมือง	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนครัวเรือน	จำนวนประชากร
1.	เชียงม่วน		Chiang Muan	10	2,622	7,139
2.	บ้านมาง		Ban Mang	11	2,205	5,849
3.	สระ		Sa	13	2,193	6,222

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอเชียงม่วนประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 3 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลเชียงม่วน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเชียงม่วนทั้งตำบลและบางส่วนของตำบลบ้านมาง
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านมาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านมาง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลเชียงม่วน)
• องค์การบริหารส่วนตำบลสระ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลสระทั้งตำบล

ภูมิศาสตร์

ที่ตั้ง

อำเภอเชียงม่วนตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของจังหวัดพะเยา ที่ว่าการอำเภอเชียงม่วน ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่บ้านป่าซางคำ หมู่ที่ 10 ตำบลเชียงม่วน อยู่ห่างจากศาลากลางจังหวัดพะเยา ตามเส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1091 (พะเยา-น่าน) ระยะทาง 125.3 กิโลเมตร ใช้เวลาในการเดินทางโดยรถยนต์ประมาณ 1 ชั่วโมง 45 นาที

ภูมิประเทศ

ภูมิประเทศของอำเภอเชียงม่วน เป็นที่ราบสูงระหว่างภูเขา พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นเทือกเขาและป่าไม้มีที่ราบสองฝั่งแม่น้ำยมและน้ำปี้ ระดับความสูงจากระดับน้ำทะเล 300 เมตร อำเภอเชียงม่วน มีเนื้อที่ทั้งหมดประมาณ 722.859 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 451,786 ไร่

แม่น้ำ

• แม่น้ำยม

ภูมิอากาศ

อำเภอเชียงม่วนมีสภาพดินฟ้าอากาศคล้ายอำเภออื่น ๆ ของจังหวัดพะเยา แบ่งออก 3 ฤดู คือ

• ฤดูร้อน ช่วงระยะเวลาตั้งแต่เดือนมีนาคม ถึงเดือนพฤษภาคม
• ฤดูฝน ช่วงระยะเวลาตั้งแต่เดือนมิถุนายน ถึงเดือนตุลาคม
• ฤดูหนาว ช่วงระยะเวลาตั้งแต่เดือนพฤศจิกายน ถึงเดือนกุมภาพันธ์

ประชากร

ประกอบด้วยประชากร 3 กลุ่ม คือ

• 1. กลุ่มคนเมือง มีขนบธรรมเนียมแบบล้านนา มีทุกหมู่บ้านในอำเภอเชียงม่วน
• 2. กลุ่มคนไทลื้อ มีขนบธรรมเนียมแบบสิบสองปันนา อาศัยอยู่บ้านท่าฟ้าเหนือ บ้านท่าใต้ บ้านฟ้าสีทองบ้านฟ้าใหม่ บ้านหล่าย บ้านทุ่งมอก บ้านทุ่งเจริญ บ้านป่าแขม บ้านแพทย์ และบ้านมาง บางส่วน
• 3. กลุ่มชาวเขาเผ่าเย้า นับถือผี เชื่อเรื่องโชคชะตา อาศัยอยู่บ้านบ่อต้นสัก บ้านนาบัว บ้านห้วยก้างปลา ประชากรส่วนใหญ่มีอาชีพเกษตรกรรมเป็นอาชีพหลัก

ตามสถิติข้อมูลอำเภอเชียงม่วน สำรวจเมื่อเดือน กันยายน พ.ศ. 2556 ดังนี้

• ประชากรชาย 9,569 คน
• ประชากรหญิง 9,507 คน

รวมทั้งสิ้น 19,076 คน

• จำนวนครัวเรือนทั้งหมด 7,230 ครัวเรือน
• จำนวนหลังคาบ้านทั้งหมด 7,230 หลังคาบ้าน
• พื้นที่ทำการเกษตรทั้งหมด 71,299 ไร่
• จำนวนครัวเรือนที่ทำเกษตร 4,689 ครัวเรือน

ทรัพยากรธรรมชาติสำคัญ

แร่ธาตุในพื้นที่อำเภอเชียงม่วน ได้เคยมีการสำรวจพบแร่เหล็กที่พื้นที่บ้านหนองกลาง หมู่ที่ 7 ตำบลบ้านมาง และแร่ทองแดง ที่พื้นที่ บ้านปิน หมู่ที่ 3 ตำบลเชียงม่วนแต่มีปริมาณไม่เพียงพอในเชิงพาณิชย์ ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2532 กรมทรัพยากรธรณี ได้สำรวจพบแหล่งถ่านหินบ้านสระ ในบริเวณแอ่งเชียงม่วน อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา ซึ่งมีปริมาณสำรองถ่านหินและลิกไนท์ ทางธรณีวิทยาสำรองยืนยัน (Measured) จำนวน 62.00 ล้านตัน ปริมาณสำรองบ่งชี้ (Indicate) จำนวน 1.59 ล้านตัน รวมทั้งสิ้น จำนวน 63.59 ล้านตัน กรมพัฒนาและส่งเสริมพลังงานกระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม รับผิดชอบในการพัฒนาแหล่งถ่านหินบ้านสระ ตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อ วันที่ 5 มิถุนายน 2533 ได้มอบอำนาจให้บริษัทเหมืองแร่เชียงม่วนจำกัด ขอประทานบัตรในกรมพัฒนาและส่งเสริมพลังงานซึ่งทางแผนกำหนดจะเริ่มผลิตลิกไนท์ บริเวณบ้านสระหมู่ที่ 4 ตำบลสระ ได้ประมาณกลางปี พ.ศ. 2537 โดยคาดว่าจะมีอัตราการผลิตสูงสุด ประมาณ ปีละ 5 แสนตัน และในปัจจุบันนี้ทางบริษัทได้ดำเนินการตามแผนที่กำหนด

การคมนาคม

การคมนาคมระหว่างจังหวัด ใช้เส้นทางหลวงแผนดินหมายเลข 1091 (พะเยา - น่าน)

ซึ่งเป็นถนนลาดยางเป็นหลักส่วนทางแยกเข้าสู้ตำบลและหมู่บ้านต่าง ๆ เป็นถนนลาดยาง ถนนหินคลุกและถนนลูกรังบดอัดแน่น สามารถใช้สัญจรไปมาได้สะดวกทุกฤดู ทุกตำบลและหมู่บ้าน

1. เริ่มจากสถานีขนส่งผู้โดยสารจังหวัดพะเยา ไปตามเส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1 (ถนนพหลโยธิน) ถึงบ้านแม่ต๋ำแยกซ้ายไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1091 (พะเยา – น่าน ) ผ่านอำเภอดอกคำใต้ อำเภอจุน อำเภอปง ไปสิ้นสุดเส้นทาง ที่อำเภอเชียงม่วน ระยะทางประมาณ 125 กิโลเมตร เป็นถนน ลาดยางโดยตลอดสามารถใช้ สัญจรไปมาได้สะดวก ทุกฤดู ใช้เวลาเดินทางโดยรถยนต์ประมาณ 1 ชั่วโมง 45 นาที

2. เริ่มต้นจากสถานีขนส่งผู้โดยสารจังหวัดพะเยา ไปตามทางหลวงแผ่นดิน หมายเลข 1 (ถนนพหลโยธิน) ถึงแยกแม่ต๋ำแยกซ้ายไปตามทางหลวงหมายเลข 1021 (พะเยา – เทิง) ถึงอำเภอดอกคำใต้ แยกซ้ายทางหลวง หมายเลข 1251 ผ่านบ้านทุ่งหลวง บ้านถ้ำ บ้านงิ้ว บ้านแม่พริก บ้านปางงุ้น แยกซ้ายผ่าน บ้านสระ แยกขวาไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1091 (พะเยา – น่าน) ผ่านบ้านทุ่งหนอง บ้านบ่อตอง บ้านทุ่งมอก บ้านทุ่งเจริญ บ้านมางแยกซ้ายผ่านบ้านหนองอ้อ ไปสิ้นสุดเส้นทางที่อำเภอเชียงม่วน ระยะทางประมาณ 73 กิโลเมตร เป็นถนนลาดยาง ใช้เวลาในการเดินทางโดยรถยนต์ ประมาณ 1 ชั่วโมง 20 นาที

3. เริ่มต้นจากสถานีขนส่งผู้โดยสารจังหวัดพะเยา ไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1202 (พะเยา – ป่าแดด) ถึงบ้านหนองลาว แยกขวาไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1298 (บ้านห้วยลาน – บ้านหนองลาว) เลี้ยวซ้ายไปตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1091 (พะเยา – น่าน) ผ่านอำเภอจุน อำเภอปง ไปสิ้นสุดทางที่ อำเภอเชียงม่วนระยะทางประมาณ 117 กิโลเมตร เป็นถนนลาดยางโดยตลอด สามารถใช้สัญจรไปมาได้สะดวกทุกฤดูกาล ใช้เวลาเดินทางโดยรถยนต์ประมาณ 1 ชั่วโมง 30 นาที

การคมนาคมระหว่างอำเภอเชียงม่วนกับจังหวัดน่าน

โดยเน้นเส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1120 (แพร่ – พะเยา ) เริ่มต้นจากอำเภอเชียงม่วน ผ่านอำเภอบ้านหลวงถึงจังหวัดน่าน ระยะประมาณ 75 กิโลเมตร เป็นถนนลาดยางโดยตลอด สามารถใช้สัญจรไปมาได้สะดวกทุกฤดูกาลใช้เวลาเดินทางโดยรถยนต์ประมาณ 1 ชั่วโมง 20 นาที

การคมนาคมระหว่างอำเภอเชียงม่วนกับจังหวัดแพร่

โดยเน้นเส้นทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1120 (แพร่ – พะเยา) เริ่มต้นจากอำเภอเชียงม่วน ผ่านอำเภอสอง อำเภอร้องกวาง จังหวัดแพร่ ระยะทางประมาณ 112 กิโลเมตรเป็นถนนลาดยางโดยตลอด สามารถใช้สัญจรไปมาสะดวกทุกฤดูกาล ใช้เวลาในการเดินทางโดยรถยนต์ประมาณ 1 ชั่วโมง 30 นาที

สถานศึกษา

อำเภอเชียงม่วนมีโรงเรียนประถมศึกษา 14 แห่ง มีโรงเรียนมัธยมศึกษา 1 แห่ง คือ โรงเรียนเชียงม่วนวิทยาคม

สถานที่สำคัญ

• เหมืองเชียงม่วน เป็นเหมืองแร่ลิกไนต์ ดำเนินงานโดยบริษัท เหมืองเชียงม่วน จำกัด ในเครือบ้านปู มีการพบพบซากดึกดำบรรพ์ของลิงอุรังอุตัง

สถานที่ท่องเที่ยว

1. วัดท่าฟ้าใต้ ตำบลสระ มีสถาปัตยกรรมที่สำคัญคือ วิหารวัดท่าฟ้าใต้
2. วนอุทยานไดโนเสาร์-แก่งหลวง
3. อุทยานแห่งชาติดอยภูนาง
4. น้ำตกห้วยต้นผึ้ง
5. หมู่บ้านไทลื้อบ้านทุ่งมอก ตำบลบ้านมาง
6. ฝั่งต้า ตำบลเชียงม่วน
7. พระธาตุปูปอ-จุดชมทิวทัศน์ ตำบลบ้านมาง
8. จุดชมทิวทัศน์อำเภอเชียงม่วน

สินค้าหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์

1. ผ้าทอ
2. ตุงไทลื้อ
3. ยาเส้น

เศรษฐกิจ

อาชีพหลัก

• ทำการเกษตร
• เกษตรกรรมปลูกข้าว
• ข้าวโพด
• ยาสูบ
• รับจ้างหลังจากฤดูเก็บเกี่ยว

อาชีพเสริม

• ค้าขาย
• อุตสาหกรรมในครัวเรือน

ผลผลิตทางการเกษตรที่สำคัญ

• ข้าวโพด
• ข้าวเหนียว
• ผลไม้ ได้แก่ ลำไย มะขามหวาน

โรงพยาบาล

• โรงพยาบาลเชียงม่วน

รัฐวิสาหกิจ

• การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคอำเภอเชียงม่วน
• บริษัท ไปรษณีย์ไทย จำกัด สาขาเชียงม่วน
• สถานีเดินรถเมืองเชียงม่วน จังหวัดพะเยา (บริษัทขนส่งจำกัด)

ธนาคาร

• ธนาคารกรุงเทพ สาขาเชียงม่วน
• ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์การเกษตร สาขาเชียงม่วน

ชาวเชียงม่วนที่มีชื่อเสียง

• ยงศิลป์ วงศ์พนิตนนท์ นักแสดง
• มัลลิกา บุญมีตระกูล อดีตผู้ประกาศข่าวสถานีโทรทัศน์ไอทีวี

อ้างอิง

1. จำนวนประชากรและบ้าน จำแนกเป็นรายอำเภอ และรายตำบล จังหวัดพะเยา ณ เดือนธันวาคม พ.ศ. 2553, สำนักบริหารทะเบียน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย
2. [1]๑๑ มีนาคม ๒๕๒๙ ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลเชียงม่วน อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา
3. [2]๒๔ กันยายน ๒๕๔๗ ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง การยุบรวมสภาตำบลกับเทศบาล สภาตำบลเชียงม่วน รวมกับ เทศบาลตำบลเชียงม่วน อำเภอเชียงม่วน จังหวัดพะเยา
4. http://www.crma.ac.th/histdept/archives/articles/thai-pre-history-payao.htm

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์โรงเรียนเชียงม่วนวิทยาคม