เท้าเทียม (ชีววิทยา)

เท้าเทียม (กรีก: Pseudopod หรือ Pseudopodia) คือส่วนที่ใช้เคลื่อนที่ชั่วคราวของเซลล์จำพวกยูคาริโอต (eukaryotic cell) ซึ่งมีลักษณะเป็นเซลล์แบบง่ายที่ไม่มีนิวเคลียสเด่นชัด เซลล์ที่มีเท้าเทียมจะถูกจัดให้อยู่ในจำพวกอะมีบอยด์ (ameboid) โดยอะมีบอยด์นั้นไม่ได้จำกัดเฉพาะอะมีบา แต่ยังรวมไปถึงเซลล์เม็ดเลือดขาวและโปรติสต์หลายชนิดอีกด้วย

การยื่นของเท้าเทียม

เท้าเทียมนั้นไม่ใช่โครงสร้างในการเคลื่อนที่เสียทีเดียว แต่เป็นแค่การดันเยื่อหุ้มเซลล์ให้โป่งออกมา และให้ผิวหน้าของเซลล์ที่ยื่นออกมา ทำหน้าที่ในการเคลื่อนที่อะมีบอยด์ โดยการดันนั้นเกิดขึ้นจากปฏิกิริยาโพลีเมอไรเซชัน (polymerization) ที่ทำให้โปรตีนแอคติน (actin) รวมตัวและแยกตัว กลายเป็นไมโครฟิลาเมนท์หรือแอคตินฟิลาเมนท์ (microfilament หรือ actin filament) ซึ่งทำให้ไซโทพลาสซึม (cytoplasm) ในเซลล์อะมีบอยด์ที่มีอยู่ 2 ส่วนคือเอ็กโทพลาสซึม (ectoplasm) หรือไซโทพลาสซึมชั้นนอกที่มีลักษณะเป็นสารกึ่งแข็งกึ่งเหลว เรียกว่าเจล (gel) และเอ็นโดพลาสซึม (endoplasm) หรือไซโทพลาสซึมชั้นในที่มีลักษณะเหลวกว่าเจล จะเรียกว่าโซล (sol) โดยไซโทพลาสซึมทั้งสองส่วนจะทำการเปลี่ยนสมบัติของตัวเอง โดยเจลจะเปลี่ยนสถานะไปเป็นโซล ในขณะเดียวกัน โซลก็จะเปลี่ยนสถานะไปเป็นเจล ซึ่งการเปลี่ยนสถานะดังกล่าวจะทำให้เกิดการไหลของไซโทพลาสซึมขึ้นโดยไซโทพลาสซึมจะไหลไปในทางเดียวกับทางที่เซลล์เคลื่อนที่ไป และดันเยื่อหุ้นเซลล์ส่วนนั้นให้โป่งออกมาเป็นเท้าเทียม ทำให้อะมีบอยด์สามารถเคลื่อนที่ได้ โดยเรียกการเคลื่อนที่แบบนี้ว่าการเคลื่อนที่แบบอะมีบา

หน้าที่ของเท้าเทียม

หน้าที่เชิงกล

เท้าเทียมเป็นหนึ่งในโครงสร้างการเคลื่อนที่ของสิ่งมีชีวิตเซลล์เดียวสามวิธี โดยอีกสองโครงสร้างคือแฟลเจลลัม และซิเลีย

หน้าที่เชิงรับประสาท

เท้าเทียมสามารถที่จะจับอาหารได้ผ่านวิธีการฟาโกไซโทซิส โดยเท้าเทียมที่มีความสามารถนี้มักอยู่ในโปรติสท์หลายชนิดด้วยกัน แต่ก็มีเท้าเทียมที่ทำหน้าที่จับสิ่งแปลกปลอม ไม่ใช่อาหาร เช่นในเซลล์ฟาโกไซท์ที่อยู่ในสิ่งมีชีวิตหลายเซลล์