แผ่นดินไหวในลิสบอน ค.ศ. 1755

แผ่นดินไหวที่ลิสบอน ค.ศ. 1755 หรือ แผ่นดินไหวครั้งใหญ่ที่ลิสบอน (โปรตุเกส: Terramoto de Lisboa) เกิดขึ้นเมื่อวันที่ 1 พฤศจิกายน ค.ศ. 1755 เวลา 9:40 นาฬิกา ตามเวลาท้องถิ่น หลังจากเกิดแผ่นดินไหว ได้เกิดอัคคีภัยและคลื่นสึนามิตามมา ซึ่งทำลายกรุงลิสบอนและบริเวณใกล้เคียงในราชอาณาจักรโปรตุเกสลงเกือบสิ้นเชิง นักวิทยาแผ่นดินไหวปัจจุบันประเมินว่าแผ่นดินไหวลิสบอนคราวนี้มีขนาดประมาณ 8.5-9.0 ตามมาตราขนาดโมเมนต์ โดยมีศูนย์กลางแผ่นดินไหวอยู่ในมหาสมุทรแอตแลนติกห่างจากแหลมเซนต์วินเซนต์ไปทางตะวันตก-ตะวันตกเฉียงใต้ราว 200 กิโลเมตร ตัวเลขประเมินผู้เสียชีวิตเฉพาะในกรุงลิสบอนอยู่ระหว่าง 10,000 ถึง 100,000 คน จึงนับเป็นหนึ่งในแผ่นดินไหวครั้งที่มีผู้เสียชีวิตมากที่สุดในประวัติศาสตร์

แผ่นดินไหวในลิสบอน ค.ศ. 1755

เวลาสากลเชิงพิกัด	??
รหัสเหตุการณ์ ISC
USGS-ANSS
วันที่^*	1 พฤศจิกายน ค.ศ. 1755 [[Category:EQ articles using 'date' or 'time' (deprecated)]]
วันที่ท้องถิ่น
เวลาท้องถิ่น
ขนาด	8.5–9.0 Mw (ประเมิน)
ศูนย์กลางการสั่นสะเทือน	ลิสบอน, ราชอาณาจักรโปรตุเกส และโมร็อกโกเหนือ
ประเทศที่ได้รับผลกระทบ	ราชอาณาจักรโปรตุเกส, ราชอาณาจักรสเปนและโมร็อกโก คลื่นสึนามิกระทบบริเตนใหญ่ใต้และไอร์แลนด์
* เลิกใช้แล้ว	ดูเอกสาร

แผ่นดินไหวดังกล่าวเน้นความตึงเครียดทางการเมืองในราชอาณาจักรโปรตุเกส และรบกวนความทะเยอทะยานด้านอาณานิคมในคริสต์ศตวรรษที่ 18 ของประเทศลงอย่างลึกซึ้ง เหตุการณ์ดังกล่าวถูกอภิปรายและพูดเขียนอธิบายอย่างกว้างขวางโดยนักปรัชญายุโรปยุคเรืองปัญญา และเป็นแรงบันดาลใจให้แก่พัฒนาการสำคัญในเทวยุติธรรม (theodicy) และในปรัชญาแห่งสุนทรียปรัชญา (sublime) เนื่องจากเป็นแผ่นดินไหวครั้งแรกที่มีการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ถึงผลกระทบต่อพื้นที่อันกว้างใหญ่ จึงได้นำไปสู่การกำเนิดของวิทยาแผ่นดินไหวสมัยใหม่ และวิศวกรรมแผ่นดินไหว

เหตุการณ์

แผ่นดินไหวดังกล่าวเกิดขึ้นเมื่อเช้าวันที่ 1 พฤศจิกายน ค.ศ. 1755 ซึ่งเป็นวันสมโภชนักบุญทั้งหลาย (All Saints' Day) วันหยุดของนิกายคาทอลิก รายงานร่วมสมัยระบุว่าแผ่นดินไหวเกิดขึ้นนาน 3.5-6 นาที ทำให้เกิดรอยแรกขนาดใหญ่กว้าง 5 เมตรเกิดขึ้น ณ ใจกลางนคร ผู้รอดชีวิตต่างเร่งรุดไปยังพื้นที่เปิดของท่าเรือเพื่อความปลอดภัยและเฝ้ามองขณะที่น้ำลดต่ำลง ประมาณ 40 นาทีหลังเกิดแผ่นดินไหว คลื่นสึนามิขนาดยักษ์ได้พัดท่วมท่าเรือและเขตเมือง ไปจนถึงแม่น้ำทากัส หลังจากนี้ยังมีคลื่นสึนามิอีกสองคลื่นเกิดขึ้นตามมา ในบางพื้นที่ เพลิงได้โหมลุกอย่างรวดเร็วและลุกไหม้นานถึงห้าวัน

แรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหวสามารถรู้สึกได้ทั่วทวีปยุโรป ไกลถึงฟินแลนด์และแอฟริกาเหนือ และในบางแหล่งข้อมูล กระทั่งในกรีนแลนด์ และแคริบเบียน คลื่นสึนามิสูงถึง 20 เมตรกวาดชายฝั่งแอฟริกาเหนือ และพัดถล่มมาร์ตินีกและบาร์เบโดสทั่วมหาสมุทรแอตแลนติก

ผลกระทบ

นักประวัติศาสตร์เศรษฐกิจ อัลวาโร เปเรรา ประเมินว่า จากประชากรของลิสบอนที่ประมาณ 200,000 คน มีผู้เสียชีวิตราว 30,000-40,000 คน และอีก 10,000 คนอาจเสียชีวิตในโมร็อกโก อย่างไรก็ดี การศึฏษารายงานร่วมสมัยซึ่งเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์แผ่นดินไหวครั้งนี้ใน ค.ศ. 2009 พบว่าตัวเลขนี้คลุมเครือ และยากที่จะแยกจากรายงานการเกิดแผ่นดินไหวท้องถิ่นในช่วงเวลาไล่เลี่ยกัน คือ 18-19 พฤศจิกายน เปเรราประเมินว่ายอดผู้เสียชีวิตทั้งสิ้นในโปรตุเกส สเปนและโมร็อกโกจากแผ่นดินไหว ตลอดจนอัคคีภัยและคลื่นสึนามิที่เกิดตามมาอยู่ที่ 40,000 ถึง 50,000 คน

ความพยายามสร้างนครใหม่

พระเจ้าโจเซที่ 1 พระมหากษัตริย์แห่งโปรตุเกส และเสนาบดี พยายามสร้างนครขึ้นใหม่ วันที่ 4 ธันวาคม ค.ศ. 1755 ประมาณหนึ่งเดือนให้หลังเหตุแผ่นดินไหว มานูเอล ดา แมร์ (Manuel da Maia) หัวหน้าวิศวกร นำเสนอแผนการของเขาสำหรับการสร้างกรุงลิสบอนขึ้นใหม่ แมร์เสนอห้าทางเลือกตั้งแต่ละทิ้งกรุงลิสบอนไปจนถึงสร้างนครใหม่ขึ้นอย่างสมบูรณ์ ซึ่งพระเจ้าโจเซและเสนาบดีตัดสินใจเลือกการรื้อถอนย่านไบซา (Baixa quarter) และ "สร้างถนนใหม่โดยไม่รีรอ"

อ้างอิง

1. Between History and Periodicity: Printed and Hand-Written News in 18th-Century Portugal
2. Gutscher, M.-A. (2006). "The Gibraltar Arc seismogenic zone (part 2): Constraints on a shallow east dipping fault plane source for the 1755 Lisbon earthquake provided by tsunami modeling and seismic intensity". Tectonophysics. 426: 153–166. doi:10.1016/j.tecto.2006.02.025. สืบค้นเมื่อ 20 March 2011. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
3. Pereira (2006), page 5.
4. Viana-Baptista MA, Soares PM. Tsunami propagation along Tagus estuary (Lisbon, Portugal) preliminary results. Science of Tsunami Hazards 2006; 24(5):329 Online PDF. Accessed 2009-05-23. Archived 2009-05-27.
5. Memoirs of Casanova, Book 2, Ch. XXVI; Casanova himself noted feeling the shocks when he was imprisoned in "The Leads" in Venice and specifically states they were the same that destroyed Lisbon
6. Brockhaus' Konversations-Lexikon. 14th ed., Leipzig, Berlin and Vienna 1894; Vol. 6, p. 248
7. Lyell, Charles. Principles of Geology. 1830. Vol. 1, chapter 25, p. 439 Online electronic edition. Accessed 2009-05-19. Archived 2009-05-21.
8. Blanc P.-L. Earthquakes and tsunami in November 1755 in Morocco: a different reading of contemporaneous documentary sources. Nat. Hazards Earth Syst. Sci. 2009; 9: 725–738. Online PDF. Accessed 2009-05-23. Archived 2009-05-27.
9. Pereira (2006), pages 8–9 and 33-9921.
10. Shrady, The Last Day pp. 152-155.

บรรณานุกรม

• Pereira, A.S. "The Opportunity of a Disaster: The Economic Impact of the 1755 Lisbon Earthquake". Discussion Paper 06/03, Centre for Historical Economics and Related Research at York, York University, 2006.

พิกัดภูมิศาสตร์: 36°0′0″N 11°0′0″W / 36.00000°N 11.00000°W / 36.00000; -11.00000