โพรเพน

โพรเพน (อังกฤษ: propane) เป็นสารประกอบอินทรีย์ที่มีสูตรเคมี C₃H₈ ลักษณะเป็นแก๊สไม่มีสี ไม่มีกลิ่น มีความไวไฟสูง สามารถบีบอัดให้เป็นของเหลวเพื่อใช้ขนส่งได้ ค้นพบโดยมาร์เซลแล็ง แบร์เธโลในปี ค.ศ. 1857 และถูกพบในน้ำมันดิบความหนาแน่นต่ำโดยเอดมันด์ โรนัลส์ในปี ค.ศ. 1864 ชื่อโพรเพนมาจากกรดโพรพิโอนิก ซึ่งมีรากศัพท์มาจากคำภาษากรีกโบราณสองคำคือ πρῶτος (prôtos) แปลว่า แรก และ πίων (píōn) แปลว่า ไขมัน

โพรเพน
ชื่อพิเศษที่ IUPAC กำหนด Propane
ชื่อเรียกตามระบบ	Tricarbane (never recommended)
เลขทะเบียน
เลขทะเบียน CAS	[74-98-6]^[CAS]
PubChem	6334
EC number	200-827-9
UN number	1978
KEGG	D05625
ChEBI	32879
RTECS number	TX2275000
SMILES	CCC
Beilstein Reference	1730718
Gmelin Reference	25044
ChemSpider ID	6094
คุณสมบัติ
สูตรโมเลกุล	C3H8
มวลโมเลกุล	44.1 g mol^−1
ลักษณะทางกายภาพ	แก๊สไม่มีสี
กลิ่น	ไม่มีกลิ่น
ความหนาแน่น	2.0098 kg/m^3 (at 0 °C, 101.3 kPa)
จุดหลอมเหลว	−187.7 °C; −305.8 °F; 85.5 K
จุดเดือด	−42.25 to −42.04 °C; −44.05 to −43.67 °F; 230.90 to 231.11 K
ความสามารถละลายได้ ใน น้ำ	47 mg⋅L^−1 (at 0 °C)
log P	2.236
ความดันไอ	853.16 kPa (at 21.1 องศาเซลเซียส (70.0 องศาฟาเรนไฮต์))
Magnetic susceptibility (χ)	−40.5 × 10^−6 cm^3/mol
อุณหเคมี
Std enthalpy of formation ΔfH^o298	−105.2–104.2 kJ⋅mol^−1
เอนทัลปีมาตรฐานของการเผาไหม้ (ΔcH^o298)	−2.2197–2.2187 MJ⋅mol^−1
ความจุความร้อนจำเพาะ	73.60 J⋅K^−1⋅mol^−1
ความอันตราย
GHS pictograms
NFPA 704	4 2 0
Explosive limits	2.37–9.5%
U.S. Permissible exposure limit (PEL)	TWA 1000 ppm (1800 mg/m^3)
สารประกอบอื่นที่เกี่ยวข้องกัน
alkanesที่เกี่ยวข้อง	Ethane Ethyl iodide n-Propyl iodide Isopropyl iodide Butane Butyl iodide
สารประกอบที่เกี่ยวข้อง	Diiodohydroxypropane
หากมิได้ระบุเป็นอื่น ข้อมูลข้างต้นนี้คือข้อมูลสาร ณ ภาวะมาตรฐานที่ 25 °C, 100 kPa
สถานีย่อย:เคมี

โพรเพนเป็นสารไฮโดรคาร์บอนชนิดแอลเคนที่มีคาร์บอน 3 อะตอมเชื่อมต่อกันด้วยพันธะเดี่ยว โพรเพนมีโครงสร้างเป็นโซ่ตรง ทำให้มีพื้นที่ผิวสัมผัสระหว่างโมเลกุลมาก ส่งผลให้มีแรงระหว่างโมเลกุลมากตามไปด้วย การมีแรงระหว่างโมเลกุลมากทำให้ต้องใช้พลังงานในการสลายแรงดังกล่าวของโพรเพนมากกว่าแอลเคนที่มีโมเลกุลน้อยกว่าอย่างมีเทนและอีเทน นอกจากนี้ยังเป็นสารไม่มีขั้วเนื่องจากอะตอมไฮโดรเจนและคาร์บอนมีค่าอิเล็กโตรเนกาทิวิตีใกล้เคียงกัน จึงไม่เกิดโมเมนต์ขั้วคู่ (dipole moment) ส่งผลให้โพรเพนไม่ละลายน้ำ แต่ละลายในตัวทำละลายมีขั้ว เช่น เฮกเซน เบนซีน โทลูอีน และคลอโรฟอร์ม โพรเพนเป็นหนึ่งในสารที่พบในน้ำมันดิบและแก๊สธรรมชาติ และเป็นสารกลุ่มแรก ๆ ที่ถูกแยกออกเมื่อมีการกลั่นลำดับส่วนเนื่องจากมีจุดเดือดต่ำกว่าสารชนิดอื่น

โพนเพนใช้เป็นแก๊สเชื้อเพลิง และเป็นแก๊สปิโตรเลียมเหลว (LPG) หรือแก๊สหุงต้มเมื่อผสมกับบิวเทนและสารไฮโดรคาร์บอนอื่น ๆ นอกจากนี้โพรเพนยังใช้เป็นสารขับดัน สารทำความเย็น และเป็นสารตั้งต้นในการผลิตโพรพีน ซึ่งเป็นวัตถุดิบหลักในอุตสาหกรรมพลาสติก โพรเพนเป็นสารระเหยที่เมื่อสูดดมเข้าไปจะทำให้ปวดศีรษะ เวียนศีรษะ คลื่นไส้ อ่อนแรง หมดสติและอาจเสียชีวิตจากภาวะขาดอากาศหายใจ

อ้างอิง

1. "Front Matter". Nomenclature of Organic Chemistry : IUPAC Recommendations and Preferred Names 2013 (Blue Book). Cambridge: The Royal Society of Chemistry. 2014. p. 4. doi:10.1039/9781849733069-FP001. ISBN 978-0-85404-182-4. Similarly, the retained names 'ethane', 'propane', and 'butane' were never replaced by systematic names 'dicarbane', 'tricarbane', and 'tetracarbane' as recommended for analogues of silane, 'disilane’; phosphane, 'triphosphane'; and sulfane, 'tetrasulfane'.
2. NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0524". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
3. GOV, NOAA Office of Response and Restoration, US. "PROPANE – CAMEO Chemicals – NOAA". cameochemicals.noaa.gov.
4. "Comptes rendus hebdomadaires des séances de l'Académie des sciences" (ภาษาฝรั่งเศส). 140. 1905. Cite journal requires |journal= (help)
5. Roscoe, H.E.; Schorlemmer, C. (1881). Treatise on Chemistry. 3. Macmillan. pp. 144–145.
6. "propane". Online Etymology Dictionary. สืบค้นเมื่อ December 8, 2019.
7. Rawn, J. David; Ouellette, Robert J. (2018). Organic Chemistry: Structure, Mechanism, Synthesis. Cambridge, Massachusetts, US: Academic Press. p. 116. ISBN 9780128128398.
8. "Physical Properties of Alkanes". Chemistry LibreTexts. February 13, 2019. สืบค้นเมื่อ December 8, 2019.
9. "Chemical Formula for Propane". Sciencing. October 25, 2018. สืบค้นเมื่อ December 8, 2019.
10. Nolan, Dennis P. (2013). Handbook of Fire & Explosion Protection Engineering Principles for Oil, Gas, Chemical, & Related Facilities. Amsterdam, Netherlands: Elsevier Science. p. 35. ISBN 9780080946313.
11. "Propane". Britannica. สืบค้นเมื่อ December 8, 2019.
12. "Propane". New World Encyclopedia. June 16, 2019. สืบค้นเมื่อ December 8, 2019.
13. "Propane - Tox Town". National Institutes of Health (NIH). สืบค้นเมื่อ December 8, 2019.
14. "Propane poisoning". MedlinePlus Medical Encyclopedia. January 12, 2019. สืบค้นเมื่อ December 8, 2019.