ชาวคีร์กีซ

ชาวคีร์กีซ (Kyrgyz Kyrghyz หรือ Kirghiz) เป็นคนชาติพันธุ์เติร์กกลุ่มหนึ่ง เป็นคนพื้นเมืองของเอเชียกลาง โดยมากอยู่ในคีร์กีซสถาน

ชาวคีร์กีซ

Кыргыздар Qırğızdar قىرغىزدار‎
ประชากรทั้งหมด
ป. 5 million
ภูมิภาคที่มีประชากรอย่างมีนัยสำคัญ
คีร์กีซสถาน	4,587,430^[a]
อุซเบกิสถาน	250,000
จีน	202,500
รัสเซีย	103,422
ทาจิกิสถาน	62,000^[ต้องการอ้างอิง]
คาซัคสถาน	23,274
ตุรกี	1,600^[ต้องการอ้างอิง]
อัฟกานิสถาน	1,130
ยูเครน	1,128
ภาษา
คีร์กีซ (ภาษาแม่) รัสเซียและจีน (ภาษาที่สอง)
ศาสนา
อิสลามแบบซุนนีเป็นส่วนใหญ่ พุทธแบบทิเบตเป็นส่วนน้อย คริสต์ เทงรีหรือศาสนาชาวบ้าน
^a การสำรวจสำมะโนปี ค.ศ. 2009 พบว่าประมาณร้อยละ 71 ของประชากรคีร์กีซสถานเป็นคนจากกลุ่มชาติพันธุ์คีร์กีซ (5.36 ล้านคน)

นิรุกติศาสตร์

มีหลายทฤษฎีเกี่ยวกับที่มาของการใช้คำว่า "คีร์กีซ" เป็นชาติพันธุนาม เอกสารหลายชิ้นระบุว่า คำนี้เกิดจากคำว่า "กีร์ก" (kyrk) ซึ่งในภาษาเติร์กต่าง ๆ แปลว่า "สี่สิบ" ส่วน -อีซ (iz) เป็นคำปัจจัยโบราณที่แสดงพหูพจน์ ฉะนั้น "กีร์ก-อีซ" หรือ "กีร์กีซ" (Kyrgyz) มีความหมายตามตัวอักษรว่า "กลุ่มชนเผ่าทั้ง 40" แต่อาจมีความหมายอื่นว่า "ไม่มีวันตาย" "ดับไม่ได้" "อมตะ" "พิชิตไม่ได้" หรือ "ปราบไม่ได้" นอกจากนี้ ยังมีความเกี่ยวข้องกับวีรบุรุษในมหากาพย์ชื่อ มนัส ซึ่งตามเรื่องปรัมปราเกี่ยวกับต้นกำเนิด มนัสเป็นผู้สร้างเอกภาพให้แก่ทั้ง 40 เผ่าเพื่อต่อต้านชาวคีตัน แต่เรื่องปรัมปราคู่แข่งบันทึกเมื่อ ค.ศ. 1370 ในเอกสารทางประวัติศาสตร์ของราชวงศ์หมิงชื่อ หยวนสื่อ (元史) หรือ ประวัติศาสตร์หยวน กลับได้เล่าถึงผู้หญิง 40 คนที่มีทุ่งหญ้ากว้างใหญ่เป็นมาตุภูมิ

 

ชนร่อนเร่ในคีร์กีซสถาน

การบันทึกที่เก่าแก่ที่สุดของชื่อชาติพันธุ์คีร์กีซปรากฏอยู่ในการถอดเสียงในเอกสารจีนโบราณ ได้แก่ "เก๋อคุน" (鬲昆, ภาษาจีนเก่า: *k.reg-ku:n, เกรกกูน) และ "เจียนคุน" (堅昆, จีนเก่า: *ki:n-ku:n, กีนกูน) ทั้งสองนี้ชี้ให้เห็นว่า ชื่อชาติพันธุ์เดิมคือ "กิรกุร" และ/หรือ "กิรกฺวิน" (*kirkur ~ kirgur และ/หรือ *kirkün) ซึ่งอาจมีความหมายว่า "ชาวทุ่งหญ้า" หรือ "ชาวหุนจากทุ่งหญ้า" (渾) การถอดเสียงอีกแบบหนึ่งได้แก่ "เจี๋ยกู่" (結骨, ภาษาจีนยุคกลาง: *kέt-kwət, แกดเกวิด) ซึ่งแสดงให้เห็นว่าเสียงเดิมคือ "กิรกุต" (*kirkut / kirgut) แต่พอถึงสมัยจักรวรรดิมองโกล ความหมายของคำว่า "กิรกุน" (*kirkun) ก็ถูกลืมเลือนไป ซึ่งเห็นได้จากความแตกต่างในการอ่านคำนี้ในฉบับย่อต่าง ๆ ของ ประวัติศาสตร์หยวน นอกจากนี้ นักวิชาการชาวจีนภายหลังได้ถอดเสียงชื่อชาติพันธุ์คีร์กีซต่างกัน ได้แก่ "เหอกู่" (紇骨) "เหอกู่ซือ" (紇扢斯) และ "จฺวีอู้" (居勿) จากนั้นในสมัยจักรพรรดิถังอู่จงแห่งราชวงศ์ถัง คำว่า "เสียเจี๋ยซือ" หรือ "สฺยาจฺย๋าซือ" (黠戛斯) ได้กลายเป็นคำเรียกชาวคีร์กีซ โดยเชื่อกันว่าคำว่า "เสียเจี๋ยซือ" แปลว่า "หัวเหลืองและหน้าแดง"

ในศตวรรษที่ 18 และ 19 นักเขียนชาวยุโรปได้ใช้ "Kirghiz" เป็นการสะกดชื่อเรียกทั้งชาวคีร์กีซและชาวเติร์กจากทิศเหนืออื่น ๆ อีกหลายกลุ่ม เช่น ชาวคาซัค การสะกดแบบนี้เป็นการถอดอักษรจากคำว่า "киргизы" (กีรกีซี) ในภาษารัสเซียเป็นอักษรละติน เมื่อมีความจำเป็นในการแยกแยะกลุ่มชาติพันธุ์อย่างชัดเจน ก็มีชื่อเรียกชาติพันธุ์ใหม่เกิดขึ้น ชาวคีร์กีสจึงมีชื่อใหม่ว่า "การา-คีร์กีซ" (Kara-Kirghiz อันแปลตามตัวอักษรว่า "คีร์กีซดำ" ซึ่งมาจากสีดำของเต็นท์ของชาวคีร์กีซ) ส่วนชาวคาซัคมีชื่อใหม่ว่า "ไกซัก" (Kaisak) หรือ "กีร์กีซ-กาซัก" (Kirghiz-Kazak)

ดูเพิ่ม

• ภาษาคีร์กีซ

อ้างอิง

1. 2009 Census preliminary results Archived 2011-07-24 ที่ archive.today (ในภาษารัสเซีย)
2. (PDF) (ภาษารัสเซีย). National Statistical Committee of the Kyrgyz Republic. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 6 July 2014. สืบค้นเมื่อ 14 April 2014.
3. 5.01.00.03 Национальный состав населения. [5.01.00.03 Total population by nationality] (XLS). Bureau of Statistics of Kyrgyzstan (in Russian, Kyrgyz, and English). 2019.
4. 新疆维吾尔自治区统计局 (ภาษาจีน). Xinjiang Bureau of Statistics.
5. . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2011-08-07. สืบค้นเมื่อ 2009-12-24.CS1 maint: archived copy as title (link)
6. http://92.46.60.130/open.php?exten=pdf&nn=760179^{[ลิงก์เสีย]}
7. "Wak.p65" (PDF). สืบค้นเมื่อ 2013-02-28.
8. Ukrainian population census 2001^{[ลิงก์เสีย]}: Distribution of population by nationality. Retrieved on 23 April 2009
9. West, Barbara A., p. 440
10. Mitchell, Laurence, pp. 23–24
11. Mitchell, Laurence, p. 25
12. West, Barbara A., p. 441
13. Mitchell, Laurence, p. 24
14. "Kyrgyz Religious Hatred Trial Throws Spotlight On Ancient Creed". RadioFreeEurope/RadioLiberty (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2019-12-18.
15. Pulleyblank 1990, p.108.
16. Zuev, Yu.A., Horse Tamgas from Vassal Princedoms (Translation of Chinese composition "Tanghuyao" of 8–10th centuries), Kazakh SSR Academy of Sciences, Alma-Ata, 1960, p. 103 (ในภาษารัสเซีย)
17. Zuev Yu.A., Horse Tamgas from Vassal Princedoms (translation of 8-10th century Chinese Tanghuiyao), Kazakh SSR Academy of Sciences, Alma-Ata, 1960, p. 103 (in Russian)
18. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ lung
19. The 1911 Encyclopædia Britannica: "Kirghiz" (scanned version)
20. Michell, John; Valikhanov, Chokan Chingisovich; Venyukov, Mikhail Ivanovich (1865). The Russians in Central Asia: their occupation of the Kirghiz steppe and the line of the Syr-Daria : their political relations with Khiva, Bokhara, and Kokan : also descriptions of Chinese Turkestan and Dzungaria. Translated by John Michell, Robert Michell. E. Stanford. pp. 271–273.
21. Vasily Bartold, Тянь-Шаньские киргизы в XVIII и XIX веках 2016-01-02 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (The Tian Shan Kirghiz in the 18th and 19th centuries), Chapter VII in: Киргизы. Исторический очерк. (The Kyrgyz: an historical outline), in Collected Works of V, Bartold, Moscow, 1963, vol II, part 1, pp. 65–80 (ในภาษารัสเซีย)