ดาราจักรไร้รูปแบบ

ดาราจักรไร้รูปแบบ (อังกฤษ: Irregular Galaxy) คือดาราจักรที่ไม่สามารถแบ่งแยกชนิดให้เป็นประเภทใดประเภทหนึ่งในลำดับของฮับเบิลได้อย่างชัดเจน ดาราจักรเหล่านี้ไม่มีรูปทรงแบบก้นหอยและไม่มีสัณฐานรี โดยมากมักมีลักษณะยุ่งเหยิง ไม่ปรากฏดุมดาราจักรหรือส่วนหนึ่งส่วนใดที่คล้ายจะเป็นแขนดาราจักรเลย โดยมากเชื่อกันว่าดาราจักรชนิดนี้มีอยู่ประมาณ 1 ใน 4 ของดาราจักรทั้งหมด ครั้งหนึ่งมันน่าจะเคยเป็นดาราจักรชนิดก้นหอยหรือชนิดรีมาก่อน แล้วเกิดสูญสลายรูปทรงไปด้วยแรงกิริยาความโน้มถ่วง ในดาราจักรไร้รูปแบบยังมีแก๊สและฝุ่นอยู่เป็นจำนวนมากด้วย

ดาราจักร NGC 1427A ตัวอย่างของดาราจักรไร้รูปแบบ อยู่ห่างออกไปประมาณ 52 ล้านปีแสง ภาพถ่ายจากกล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล

ดาราจักรไร้รูปแบบอาจแบ่งออกเป็น 2 ชนิดฮับเบิลใหญ่ๆ ดังนี้

• ดาราจักรแบบ Irr-I เป็นดาราจักรไร้รูปแบบที่มีโครงสร้างบางส่วนแต่ไม่มากพอจะจัดประเภทในลำดับของฮับเบิล เดอ วากูลัวร์ นักดาราศาสตร์ชาวฝรั่งเศสได้จัดประเภทย่อยให้แก่ดาราจักรในกลุ่มนี้เป็น Sm ถ้ามีโครงสร้างบางส่วนคล้ายแขนกังหัน หากไม่มีก็ให้เป็นประเภท Im
• ดาราจักรแบบ Irr-II เป็นดาราจักรไร้รูปแบบที่ไม่มีโครงสร้างใดๆ ที่จะช่วยจัดประเภทในลำดับของฮับเบิลได้เลย

สำหรับการจัดประเภทที่ 3 จะเป็นดาราจักรแคระไร้รูปแบบ ใช้สัญลักษณ์ว่า dI หรือ dIrrs ในปัจจุบันนักดาราศาสตร์เห็นว่าดาราจักรประเภทนี้มีความสำคัญมากในการทำความเข้าใจกับวิวัฒนาการของดาราจักร เพราะมันมีระดับความเป็นโลหะค่อนข้างต่ำและมีระดับแก๊สสูงมาก เชื่อว่ามันน่าจะมีลักษณะคล้ายคลึงกับดาราจักรยุคแรกเริ่มที่อยู่ในเอกภพของเรา รวมถึงอาจเป็นตัวสะท้อนถึงดาราจักรสีน้ำเงินจางๆ ที่พบเห็นอยู่ในการสำรวจดาราจักรในอวกาศห้วงลึกด้วย

ดาราจักรไร้รูปแบบบางแห่งเป็นดาราจักรชนิดก้นหอยขนาดเล็กที่ถูกทำลายสัณฐานไปด้วยแรงโน้มถ่วงจากดาราจักรเพื่อนบ้านที่มีขนาดใหญ่กว่า

แต่ก่อนดาราจักรเมฆแมเจลแลนเคยถูกจัดเป็นดาราจักรไร้รูปแบบ แต่ต่อมาภายหลังเมื่อมีการค้นพบโครงสร้างคานภายใน จึงเปลี่ยนการจัดประเภทไปเป็นแบบ "SBm" ซึ่งเป็นดาราจักรชนิดที่สี่ในบรรดาดาราจักรชนิดก้นหอยมีคาน เชื่อว่ามันน่าจะธำรงรูปก้นหอยไปได้จนกว่าจะสูญเสียแรงโน้มถ่วงและเสียรูปร่างไป

แหล่งข้อมูลอื่น