ลิปดาและพิลิปดา

บทความนี้กล่าวถึงหน่วยของมุม (arcmin และ arcsec) สำหรับฟังก์ชันผกผัน ดูที่ ฟังก์ชันตรีโกณมิติผกผัน

ลิปดา (อังกฤษ: minute of arc, arcminute หรือ arcmin) เป็นหน่วยหนึ่งในการวัดมุม มีค่าเท่ากับ 1/60 ขององศา เนื่องจากหนึ่งองศาเท่ากับ 1/360 ของวงกลม ดังนั้น 1 ลิปดาจึงเท่ากับ 1/21 600 ของวงกลม หน่วยวัดขนาดเล็กเช่นนี้มักใช้ในการวัดค่าที่ละเอียดมาก ๆ เช่นในวิชาดาราศาสตร์หรือการกำหนดพิกัดการยิงอาวุธ

ลิปดา
การจำลองให้เห็นภาพของหน่วยลิปดา (สเกลไม่เป็นสัดส่วนกับความจริง) โดยใช้ลูกฟุตบอลขนาดมาตรฐาน (เส้นผ่านศูนย์กลาง 22 เซนติเมตร) ที่ครอบด้วยมุมขนาด 1 ลิปดา ในระยะทางประมาณ 756 เมตร
ข้อมูลทั่วไป
ระบบการวัด	หน่วยซึ่งไม่ใช่หน่วยเอสไอแต่มีการกล่าวถึงในหน่วยเอสไอ
เป็นหน่วยของ	มุม
สัญลักษณ์	′ หรือ arcmin
การแปลงหน่วย
1 ′ ใน ...	... มีค่าเท่ากับ ...
องศา	1/60° = 0.016°
พิลิปดา	60′′
เรเดียน	π/10800 ≈ 0.000290888 rad
มิลลิเรเดียน	≈ 0.2908 mil
แกร็ด	600/9^g = 66.6^g
รอบ	1/21600

พิลิปดา (อังกฤษ: second of arc, arcsecond หริอ arcesc) (บ้างก็เขียนว่า วิลิปดา) เป็นหน่วยที่มีขนาดเป็น 1/60 ของหนึ่งลิปดาอีกต่อหนึ่ง หรือเท่ากับ 1/3600 องศา หรือเท่ากับ 1/1 296 000 ของวงกลม

คำว่า "ลิปดา" และ "พิลิปดา" มีรากศัพท์มาจากภาษาสันสกฤตคำว่า "ลิปฺตา" (लिप्ता) และ "วิลิปฺตา" (विलिप्ता) ตามลำดับ ฉะนั้นการเขียนว่า ฟิลิปดา จึงไม่ถูกต้อง อาจเป็นเพราะการเข้าใจผิดว่าเป็นภาษาอังกฤษ

ตารางแสดงสัดส่วนและความสัมพันธ์ระหว่าง องศา ลิปดา พิลิปดา และมิลลิพิลิปดา แสดงได้ดังนี้

ระบบการวัดมุมด้วยเลขฐานหกสิบ

หน่วย	ค่า	สัญลักษณ์	ตัวย่อในภาษาอังกฤษ	ค่าประมาณในหน่วยเรเดียน
องศา	1/360 ของวงกลม	°	deg	17.4532925 mrad
ลิปดา (arcminute)	1/60 องศา	′	arcmin, amin, ${\displaystyle {\hat {'}}}$, MOA	290.8882087 µrad
พิลิปดา (arcsecond)	1/60 ของลิปดา	″	arcsec	4.8481368 µrad
มิลลิพิลิปดา (milliarcsecond)	1/1000 ของพิลิปดา		mas	4.8481368 nrad

อ้างอิง

1. WordNet Search - 3.0
2. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ (สืบค้นคำว่า "ลิปดา" และ "พิลิปดา")
3. พจนานุกรมภาษาสันสกฤต (ฉบับภาษาอังกฤษ) คำว่า liptā
4. พจนานุกรมภาษาสันสกฤต (ฉบับภาษาอังกฤษ) คำว่า viliptā