fbpx
วิกิพีเดีย

ภาษาเตตุม

ภาษาเตตุม (หรือเตตุน) เป็นภาษาประจำชาติของประเทศติมอร์-เลสเต เป็นภาษากลุ่มออสโตรนีเชียน ที่มีคำจำนวนมากมาจากภาษาโปรตุเกส รวมถึงภาษามลายูและภาษาอินโดนีเซีย

ภาษาเตตุม
Tetun, Lia-Tetun
ประเทศที่มีการพูดประเทศติมอร์-เลสเต ประเทศอินโดนีเซีย
จำนวนผู้พูด800,000  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการประเทศติมอร์-เลสเต
ผู้วางระเบียบNational Institute of Linguistics
รหัสภาษา
ISO 639-2tet
ISO 639-3tet

ประวัติ

เตตุมเกิดเป็นภาษาสำหรับการติดต่อในคริสต์ศตวรรษที่ 16 หลังจากที่ได้กลายเป็นอาณานิคมของประเทศโปรตุเกส ภาษาหลักของภาษานี้ เป็นภาษาที่ใช้ในเมืองหลวงดิลี เรียกว่า เตตุน-ปราซา: Tetun-Prasa ส่วนรูปแบบพื้นเมืองที่ใช้พูดในชนบทเรียกว่า เตตุน-เตริก: Tetun-Terik

ถึงแม้ว่า ภาษาโปรตุเกสเป็นภาษาราชการของโปรตุเกสติมอร์ ซึ่งเป็นชื่อที่ใช้เรียกในสมัยนั้น เตตุน-ปราซา เป็นภาษา lingua franca ที่ใช้กันเป็นหลัก ซึ่งยื่มคำมาจากโปรตุเกสเป็นอย่างมาก เมื่อประเทศอินโดนีเซียบุกเข้ายึดครองติมอร์ตะวันออกเป็นจังหวัดที่ 27 ของสาธารณรัฐ ได้มีการห้ามใช้ภาษาโปรตุเกส อย่างไรก็ดี แทนที่ศาสนจักรนิกายคาทอลิก จะนำภาษาอินโดนีเซียมาใช้ในพิธีสวดมนต์ ก็ได้นำภาษาเตตุมมาใช้แทน ทำให้เป็นจุดรวมของเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมและชาติ

ไวยากรณ์

ไวยากรณ์ของภาษาเตตุมไม่ซับซ้อน ไม่มีการแบ่งเพศ ไม่มีการผันคำกริยา ไม่มีคำนำหน้านามชี้เฉพาะ ไม่มีคำกริยาที่ตรงกับ verb to be ของภาษาอังกฤษ แต่มีคำ la'ós (แปลว่าไม่เป็น) ซึ่งแสดงความปฏิเสธ

  • Timor-oan la'ós Indonézia-oan.= ชาวติมอร์ไม่ได้เป็นชาวอินโดนีเซีย
  • Lia-indonézia la'ós sira-nia lian. = ภาษาอินโดนีเซียไม่ใช่ภาษาของเรา
 
ภาษาเตตุมและโปรตุเกส

maka (ผู้ซึ่ง ที่ซึ่ง) ใช้เป็นคำคุณศัพท์ได้ เช่น

  • Xanana Gusmão maka ita-nia Prezidente. = นี่คือ ซานานา กุสเมา ผู้เป็นประธานาธิบดีของเรา
  • João maka gosta serveja. = จอห์นเป็นคนคนหนึ่งซึ่งชอบเบียร์

คำถามใช่/ไม่ใช่ สร้างโดยใช้คำ ka (หรือ) หรือ ka lae (หรือไม่)

  • O bulak ka? = คุณบ้าหรือเปล่า
  • O gosta ha'u ka lae? = คุณไม่ชอบฉันหรือ

รูปพหูพจน์ไม่นิยมใช้กับคำนาม ยกเว้นมีคำว่า sitra (พวกเขา) อยู่ด้วย เช่น fetu = ผู้หญิง (1 คน) fetu sitra = ผู้หญิง (หลายคน) ในกรณีของคำที่มาจากภาษาโปรตุเกส มีการแยกรูปพหูพจน์ (ลงท้ายด้วย s) เช่น Estadus Unidus = สหรัฐอเมริกา Nasoens Unidas = สหภาพแห่งชาติ

 
ภาษาเตตุม ภาษามัมไบและภาษาโปรตุเกส

เปลี่ยนคำคุณศัพท์เป็นคำนาม เติมคำ oan เช่น malae = ต่างชาติ malae-oan = ชาวต่างชาติ ในทำนองเดียวกัน ชาวติมอร์เขียนว่า Timor-oan เมื่อกล่าวถึงประเทศของชาวติมอร์ใช้ Rai-Timor

ไม่แสดงรูปอดีตเว้นแต่มีคำบ่งชี้ เช่น ona (แล้ว) เช่น

  • Ha'u han = ฉันกิน
  • Ha'u han etu = ฉันกินข้าว (ปัจจุบัน/อดีต)
  • Ha'u han etu ona = ฉันกินข้าวแล้ว (อดีต/ปัจจุบันสมบูรณ์)

ภาษาเตตุมมีคำว่า"เรา" 2 คำแบบเดียวกับภาษามลายู คือ ami (ไม่รวมผู้ฟัง) และ ita (รวมผู้ฟัง) เช่น ami-nia karreta = รถของเรา ita-nia rain = ประเทศของเรา

คำว่า nia แสดงถึงเหตุการณ์ที่ยังดำเนินอยู่ การแสดงความเป็นเจ้าของใช้คำว่า nian เช่น povu Timór Lorosa'e nian = ประชาชนของติมอร์-เลสเต

คำกริยาสร้างโดยใช้คำอุปสรรค "ha-" หรือ "hak-" นำหน้านามหรือคุณศัพท์ เช่น

  • habeen - ทำให้เป็นของเหลว ละลาย- จาก been (ของเหลว)
  • habulak - ขับอย่างบ้าคลั่ง- จาก bulak (บ้า)
  • hamanas - ให้ความร้อน- จาก manas (ร้อน)

ในภาษาเตตุมไม่มีรูปประธานถูกกระทำ แต่คำอุปสรรค "na-" หรือ "nak-" ใช้เปลี่ยนรูปกริยาจากสกรรมกริยาเป็นอกรรมกริยา เช่น

  • nabeen - (ถูก) ทำให้เหลว
  • nabulak - (ถูก) ขับอย่างบ้าคลั่ง
  • namanas - (ถูก) ทำให้ร้อน

ข้อความพื้นฐาน

  • Bondia - "สวัสดี (ตอนเช้า)" (จากภาษาโปรตุเกส Bom dia).
  • Di'ak ka lae? - "เป็นอย่างไรบ้าง?" (แปลตรงตัว "คุณรู้สึกดีหรือไม่?")
  • Ha'u di'ak - "ฉันสบายดี"
  • Obrigadu/Obrigada - "ขอบคุณ", พูดโดยผู้ชาย/ผู้หญิง (จากภาษาโปรตุเกส Obrigado/Obrigada).
  • Ita bele ko'alia Tetun? - "คุณพูดภาษาเตตุมได้ไหม?"
  • Loos - "ใช่"
  • Lae - "ไม่"
  • Ha'u' [la] komprende - "ฉัน (ไม่) เข้าใจ" (จากภาษาโปรตุเกส compreender).
วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษาเตตุม

ภาษาเตต, บทความน, ไม, การอ, างอ, งจากแหล, งท, มาใดกร, ณาช, วยปร, บปร, งบทความน, โดยเพ, มการอ, างอ, งแหล, งท, มาท, าเช, อถ, เน, อความท, ไม, แหล, งท, มาอาจถ, กค, ดค, านหร, อลบออก, เร, ยนร, าจะนำสารแม, แบบน, ออกได, อย, างไรและเม, อไร, หร, อเตต, เป, นภาษาประจำชาต,. bthkhwamniimmikarxangxingcakaehlngthimaidkrunachwyprbprungbthkhwamni odyephimkarxangxingaehlngthimathinaechuxthux enuxkhwamthiimmiaehlngthimaxacthukkhdkhanhruxlbxxk eriynruwacanasaraemaebbnixxkidxyangiraelaemuxir phasaettum hruxettun epnphasapracachatikhxngpraethstimxr elset epnphasaklumxxsotrniechiyn thimikhacanwnmakmacakphasaoprtueks rwmthungphasamlayuaelaphasaxinodniesiyphasaettumTetun Lia Tetunpraethsthimikarphudpraethstimxr elset praethsxinodniesiycanwnphuphud800 000 imphbwnthi trakulphasaxxsotrniesiyn phasaklummalaoy ophlienesiyphasaklumniwekhliyrmalaoy ophlienesiyphasaklummalaoy ophlienesiyklang tawnxxkphasaklummalaoy ophlienesiyklangphasaklumtimxrtimxrsunyklangtimxrtawnxxkphasaettumsthanphaphthangkarphasathangkarpraethstimxr elsetphuwangraebiybNational Institute of LinguisticsrhsphasaISO 639 2tetISO 639 3tetprawti aekikhettumekidepnphasasahrbkartidtxinkhriststwrrsthi 16 hlngcakthiidklayepnxananikhmkhxngpraethsoprtueks phasahlkkhxngphasani epnphasathiichinemuxnghlwngdili eriykwa ettun prasa Tetun Prasa swnrupaebbphunemuxngthiichphudinchnbtheriykwa ettun etrik Tetun Terikthungaemwa phasaoprtueksepnphasarachkarkhxngoprtuekstimxr sungepnchuxthiicheriykinsmynn ettun prasa epnphasa lingua franca thiichknepnhlk sungyumkhamacakoprtueksepnxyangmak emuxpraethsxinodniesiybukekhayudkhrxngtimxrtawnxxkepncnghwdthi 27 khxngsatharnrth idmikarhamichphasaoprtueks xyangirkdi aethnthisasnckrnikaykhathxlik canaphasaxinodniesiymaichinphithiswdmnt kidnaphasaettummaichaethn thaihepncudrwmkhxngexklksnthangwthnthrrmaelachatiiwyakrn aekikhiwyakrnkhxngphasaettumimsbsxn immikaraebngephs immikarphnkhakriya immikhanahnanamchiechphaa immikhakriyathitrngkb verb to be khxngphasaxngkvs aetmikha la os aeplwaimepn sungaesdngkhwamptiesth Timor oan la os Indonezia oan chawtimxrimidepnchawxinodniesiy Lia indonezia la os sira nia lian phasaxinodniesiyimichphasakhxngera phasaettumaelaoprtueks maka phusung thisung ichepnkhakhunsphthid echn Xanana Gusmao maka ita nia Prezidente nikhux sanana kusema phuepnprathanathibdikhxngera Joao maka gosta serveja cxhnepnkhnkhnhnungsungchxbebiyrkhathamich imich srangodyichkha ka hrux hrux ka lae hruxim O bulak ka khunbahruxepla O gosta ha u ka lae khunimchxbchnhruxrupphhuphcnimniymichkbkhanam ykewnmikhawa sitra phwkekha xyudwy echn fetu phuhying 1 khn fetu sitra phuhying hlaykhn inkrnikhxngkhathimacakphasaoprtueks mikaraeykrupphhuphcn lngthaydwy s echn Estadus Unidus shrthxemrika Nasoens Unidas shphaphaehngchati phasaettum phasammibaelaphasaoprtueks epliynkhakhunsphthepnkhanam etimkha oan echn malae tangchati malae oan chawtangchati inthanxngediywkn chawtimxrekhiynwa Timor oan emuxklawthungpraethskhxngchawtimxrich Rai Timorimaesdngrupxditewnaetmikhabngchi echn ona aelw echn Ha u han chnkin Ha u han etu chnkinkhaw pccubn xdit Ha u han etu ona chnkinkhawaelw xdit pccubnsmburn phasaettummikhawa era 2 khaaebbediywkbphasamlayu khux ami imrwmphufng aela ita rwmphufng echn ami nia karreta rthkhxngera ita nia rain praethskhxngerakhawa nia aesdngthungehtukarnthiyngdaeninxyu karaesdngkhwamepnecakhxngichkhawa nian echn povu Timor Lorosa e nian prachachnkhxngtimxr elsetkhakriyasrangodyichkhaxupsrrkh ha hrux hak nahnanamhruxkhunsphth echn habeen thaihepnkhxngehlw lalay cak been khxngehlw habulak khbxyangbakhlng cak bulak ba hamanas ihkhwamrxn cak manas rxn inphasaettumimmirupprathanthukkratha aetkhaxupsrrkh na hrux nak ichepliynrupkriyacakskrrmkriyaepnxkrrmkriya echn nabeen thuk thaihehlw nabulak thuk khbxyangbakhlng namanas thuk thaihrxnkhxkhwamphunthan aekikhBondia swsdi txnecha cakphasaoprtueks Bom dia Di ak ka lae epnxyangirbang aepltrngtw khunrusukdihruxim Ha u di ak chnsbaydi Obrigadu Obrigada khxbkhun phudodyphuchay phuhying cakphasaoprtueks Obrigado Obrigada Ita bele ko alia Tetun khunphudphasaettumidihm Loos ich Lae im Ha u la komprende chn im ekhaic cakphasaoprtueks compreender wikiphiediy saranukrmesri inphasaettumekhathungcak https th wikipedia org w index php title phasaettum amp oldid 8945120, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,

บทความ

, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม