มันเทศ

มันเทศ
รากสะสมอาหารของมันเทศ
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
หมวด:	Magnoliophyta
ชั้น:	Magnoliopsida
อันดับ:	Solanales
วงศ์:	Convolvulaceae
สกุล:	Ipomoea
สปีชีส์:	I.  batatas
ชื่อทวินาม
Ipomoea batatas (L.) Lam.

ต้นมันเทศในไร่

หัวมันเทศสีม่วงที่พบในเอเชีย

มันเทศ (อังกฤษ: sweet potato) เป็นพืชหัวเกรียนใต้ดินเถาเลื้อยราบไปบนพื้นดิน ปลูกเป็นพืชไร่ มีเนื้อสีหลายสีตามสายพันธุ์ ใช้ประโยชน์ได้ทุกส่วน เช่น เถา ใบ หัว นิยมนำมารับประทานโดย ต้ม หรือ เผา ทำเป็นอาหารคาวหวาน ส่วนผสมของอาหารสำหรับเด็ก ใช้เป็นอาหารสัตว์ เป็นต้น

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

มันเทศ เป็นพืชอายุยืน ไม่มีเนื้อไม้ รากแตกตามข้อและมีรากที่ขยายใหญ่เพื่อสะสมอาหาร มีรูปร่าง ขนาด จำนวนและสีของหัวต่างกัน ตั้งแต่สีขาว สีเหลือง สีน้ำตาล สีแดง และสีม่วง ใบเดี่ยว ไม่มีหูใบ มีต่อมน้ำหวานสองต่อมตรงขั้วใบ ก้านใบด้านบนเป็นร่องลึก กลีบดอกรูปกรวยสีขาวหรือสีม่วงแดง กลีบดอกในส่วนที่เป็นหลอดมีสีม่วง รังไข่ล้อมรอบด้วยต่อมน้ำหวานสีส้มเป็นพู ยอดเกสรตัวเมียมี 2 พู สีขาวหรือสีม่วงอ่อน ผลเป็นแบบแคบซูล มันเทศที่หัวมีสีม่วงบางครั้งเรียกมันต่อเผือกด้วย

การใช้ประโยชน์

มันเทศมีถิ่นกำเนิดในอเมริกากลางหรืออเมริกาใต้ เส้นทางการกระจายพันธุ์ของมันเทศมี 3 ทิศทางคือ เส้นทางกูมาราออกจากทางเหนือของอเมริกาเหนือไปยังแถบตะวันตกของพอลินีเซีย เส้นทางบาตาตาสเข้าสู่แอฟริกาและเอเชียผ่านทางยุโรป และเส้นทางกาโมเต จากเม็กซิโกเข้าสู่ฮาวาย กวมแล้วผ่านไปยังฟิลิปปินส์ มันเทศเป็นพืชที่ใช้หัวบริโภค ใช้เป็นอาหารสัตว์น้อย ในทางอุตสาหกรรมใช้ผลิตแป้งและแอลกอฮอล์ ในเขตร้อนของเอเชียนิยมรับประทานเป็นอาหารว่าง ส่วนในเกาะนิวกินีและแถบโอเชียเนียบางประเทศรับประทานเป็นอาหารหลัก ยอดอ่อนรับประทานเป็นผักได้ องค์ประกอบในหัวมันเทศส่วนใหญ่เป็นแป้ง หัวที่มีเนื้อสีส้มมีเบตาแคโรทีน หัวสดมีวิตามินซีมาก

คุณค่าทางอาหาร

มันเทศดิบ

คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม (3.5 ออนซ์)
พลังงาน	359 kJ (86 kcal)
คาร์โบไฮเดรต	20.1 g
แป้ง	12.7 g
น้ำตาล	4.2 g
ใยอาหาร	3 g
ไขมัน	0.1 g
โปรตีน	1.6 g
วิตามิน
วิตามินเอ บีตา-แคโรทีน	(89%) 709 μg (79%) 8509 μg
ไทอามีน (บี1)	(7%) 0.078 มก.
ไรโบเฟลวิน (บี2)	(5%) 0.061 มก.
ไนอาซิน (บี3)	(4%) 0.557 มก.
กรดแพนโทเทนิก (บี5 )	(16%) 0.8 มก.
วิตามินบี6	(16%) 0.209 มก.
โฟเลต (บี9)	(3%) 11 μg
วิตามินซี	(3%) 2.4 มก.
วิตามินอี	(2%) 0.26 มก.
แร่ธาตุ
แคลเซียม	(3%) 30 มก.
เหล็ก	(5%) 0.61 มก.
แมกนีเซียม	(7%) 25 มก.
แมงกานีส	(12%) 0.258 มก.
ฟอสฟอรัส	(7%) 47 มก.
โพแทสเซียม	(7%) 337 มก.
โซเดียม	(4%) 55 มก.
สังกะสี	(3%) 0.3 มก.
Link to USDA Database entry
หน่วย μg = ไมโครกรัม ● mg = มิลลิกรัม IU = หน่วยสากล
ประมาณร้อยละคร่าว ๆ โดยใช้การแนะนำของสหรัฐสำหรับผู้ใหญ่ แหล่งที่มา: USDA Nutrient Database

มันเทศอบไม่ใส่เกลือ

คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม (3.5 ออนซ์)
พลังงาน	378 kJ (90 kcal)
คาร์โบไฮเดรต	20.7 g
แป้ง	7.05 g
น้ำตาล	6.5 g
ใยอาหาร	3.3 g
ไขมัน	0.15 g
โปรตีน	2.0 g
วิตามิน
วิตามินเอ	(120%) 961 μg
ไทอามีน (บี1)	(10%) 0.11 มก.
ไรโบเฟลวิน (บี2)	(9%) 0.11 มก.
ไนอาซิน (บี3)	(10%) 1.5 มก.
วิตามินบี6	(22%) 0.29 มก.
โฟเลต (บี9)	(2%) 6 μg
วิตามินซี	(24%) 19.6 มก.
วิตามินอี	(5%) 0.71 มก.
แร่ธาตุ
แคลเซียม	(4%) 38 มก.
เหล็ก	(5%) 0.69 มก.
แมกนีเซียม	(8%) 27 มก.
แมงกานีส	(24%) 0.5 มก.
ฟอสฟอรัส	(8%) 54 มก.
โพแทสเซียม	(10%) 475 มก.
โซเดียม	(2%) 36 มก.
สังกะสี	(3%) 0.32 มก.
Link to USDA Database entry
หน่วย μg = ไมโครกรัม ● mg = มิลลิกรัม IU = หน่วยสากล
ประมาณร้อยละคร่าว ๆ โดยใช้การแนะนำของสหรัฐสำหรับผู้ใหญ่ แหล่งที่มา: USDA Nutrient Database

ใบมันเทศดิบ

คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม (3.5 ออนซ์)
พลังงาน	175 kJ (42 kcal)
คาร์โบไฮเดรต	8.82 g
ใยอาหาร	5.3 g
ไขมัน	0.51 g
โปรตีน	2.49 g
วิตามิน
วิตามินเอ บีตา-แคโรทีน ลูทีน ซีอาแซนทิน	(24%) 189 μg (21%) 2217 μg 14720 μg
ไทอามีน (บี1)	(14%) 0.156 มก.
ไรโบเฟลวิน (บี2)	(29%) 0.345 มก.
ไนอาซิน (บี3)	(8%) 1.13 มก.
กรดแพนโทเทนิก (บี5 )	(5%) 0.225 มก.
วิตามินบี6	(15%) 0.19 มก.
วิตามินซี	(13%) 11 มก.
วิตามินเค	(288%) 302.2 μg
แร่ธาตุ
แคลเซียม	(8%) 78 มก.
เหล็ก	(7%) 0.97 มก.
แมกนีเซียม	(20%) 70 มก.
ฟอสฟอรัส	(12%) 81 มก.
โพแทสเซียม	(11%) 508 มก.
Direct link to database entry [1]
หน่วย μg = ไมโครกรัม ● mg = มิลลิกรัม IU = หน่วยสากล
ประมาณร้อยละคร่าว ๆ โดยใช้การแนะนำของสหรัฐสำหรับผู้ใหญ่ แหล่งที่มา: USDA Nutrient Database

สายพันธุ์

1. พันธุ์พิจิตร 1 พจ. 113-7, พจ. 115-1, พจ. 166-5
2. พันธุ์แม่โจ้
3. พันธุ์ห้วยสีทน
4. พันธุ์โอกุด (เกษตร)

อ้างอิง

1. พีรศักดิ์ วรสุนทโรสถ และคณะ. ทรัพยากรพืชในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 9: พืชให้คาร์โบไฮเดรตที่ไม่ใช่เมล็ด. กทม. สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย. 2544. หน้า 138 - 140
2. มันเทศ

แหล่งข้อมูลอื่น

• ประวัติความเป็นมาของมันเทศ