ในตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่กล่าวถึง ล้านนาไท 57 เมือง ในฐานะหัวเมืองเหนือที่อยู่ใต้การปกครองของพระเจ้ากาวิละ แต่ก็ไม่ได้ระบุว่ามีเมืองใดบ้าง ปัจจุบันมีหลักฐานที่พม่านำไปจากเชียงใหม่ในสมัยที่พม่าปกครอง (พ.ศ. 2101-2317) และได้แปลเป็นภาษาพม่า ต่อมาในปี ค.ศ. 2003 ทางมหาวิทยาลัยย่างกุ้ง ได้แปลเป็นภาษาอังกฤษ ชื่อ Zinme Yazawin (ภาษาไทย:เชียงใหม่ราชวงศ์) หรือตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ฉบับภาษาพม่า ได้ระบุเมืองต่างๆ 57 หัวเมือง โดยแบ่งออกเป็น 3 กลุ่มเมือง คือ กลุ่มเมืองขนาดใหญ่ มี 6 เมือง กลุ่มเมืองขนาดกลางมี 7 เมือง และกลุ่มเมืองขนาดเล็กมี 44 เมือง
ภายหลังการกอบกู้เอกราชของล้านนาโดยการนำของพระเจ้ากาวิละ ได้ทรงสู้ขับไล่ข้าศึกพม่าให้พ้นแผ่นดินล้านนา ขยายขอบขัณฑสีมาอาณาจักรออกไปอย่างกว้างใหญ่ ได้กวาดต้อนผู้คนและสิ่งของจากหัวเมืองน้อยใหญ่ที่หนีภัยสงครามในช่วงที่พม่ายึดครอง และทรงสร้างบ้านแปงเมืองอาณาจักรล้านนาใหม่ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เฉลิมพระนามพระยากาวิละขึ้นเป็น พระบรมราชาธิบดี เป็นพระเจ้าประเทศราชปกครองเมืองเชียงใหม่และ 57 หัวเมืองล้านนา ถึงแม้ล้านนาในยุคนั้นจะแยกออกเป็น 5 นครประเทศราช อันประกอบด้วย นครเชียงใหม่ นครลำปาง นครลำพูน นครน่าน และนครแพร่ แต่ก็ถือว่านครเชียงใหม่เป็นศูนย์กลางปกครองทั้ง 57 หัวเมือง
57 เมืองขึ้นของนครเชียงใหม่ในสมัยราชวงศ์มังราย และสมัยนครเชียงใหม่อยู่ภายใต้การปกครองของหงสาวดี (รัชกาลพระเมกุฏิสุทธิวงศ์ รัชกาลพระนางวิสุทธิเทวีในพระเจ้าบุเรงนอง และรัชกาลพระเจ้านรธาเมงสอ พ.ศ. 2101 - พ.ศ. 2150 ) จากหลักฐานที่พม่านำไปจากเชียงใหม่ในสมัยที่พม่าปกครองเมืองเชียงใหม่ (พ.ศ. 2101-2317) และได้แปลเป็นภาษาพม่า ต่อมาในปี ค.ศ. 2003 ทางมหาวิทยาลัยย่างกุ้ง ได้แปลเป็นภาษาอังกฤษ ชื่อ Zinme Yazawin หรือตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ฉบับภาษาพม่า ได้แบ่งเมืองออกเป็น 3 กลุ่ม คือ
กลุ่มเมืองขนาดใหญ่ มี 6 เมือง ได้แก่
กลุ่มเมืองขนาดกลางมี 7 เมือง
กลุ่มเมืองขนาดเล็ก มี 44 เมือง
ยุคประเทศราชของรัตนโกสินทร์ ในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ใน ปี พ.ศ. 2345 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกได้ทรงโปรดเกล้าฯ สถาปนาเจ้ากาวิละเป็นพระเจ้ากาวิละ พระเจ้าเชียงใหม่ ปกครอง 57 หัวเมืองฝ่ายเหนือในฐานะประเทศราช ภายหลังการโปรดเกล้าฯ จากราชสำนักสยาม พระเจ้ากาวิละได้โปรดให้จัดพิธีเถลิงถวัลยราชสมบัติเข้าขึ้นครองอาณาจักรล้านนาตามราชประเพณีในราชวงศ์มังราย ยุคราชวงศ์เจ้าเจ็ดตนนครเชียงใหม่ไม่ได้เป็นศูนย์กลางอานาจทางการเมืองการปกครองของล้านนาอย่างแท้จริง อำนาจจะกระจายอยู่ที่เจ้าผู้ครองนครต่างๆ เพียงแต่นครเชียงใหม่มีสิทธิธรรมสูงเป็นที่ยอมรับจากทั้งสยาม และเจ้าผู้ครองนครที่เป็นพระญาติวงศ์(นครลำปาง นครลำพูน) หรือนับถือกันเสมือนญาติมิตร (นครน่าน นครแพร่) โดยแบ่งหัวเมืองฝ่ายเหนือออกเป็น 4 ระดับ (พ.ศ. 2275 - 2442) ดังนี้
เมืองนครประเทศราช
เมืองนครประเทศราชล้านนา มี 5 หัวเมือง โดยถือว่านครเชียงใหม่เป็นเมืองหลวง เจ้านครเชียงใหม่มีอำนาจราชศักดิ์สูงสุดทัดเทียมกันกับเจ้านครหลวงพระบางของล้านช้างหรือเจ้ากรุงกัมพูชา
หัวเมืองขึ้นชั้นที่หนึ่ง
หัวเมืองขึ้นชั้นที่หนึ่ง หมายถึง เมืองที่มีเจ้าเมืองเป็นบุตรหลานหรือพระญาติวงศ์ทางการเสกสมรสของเจ้าผู้ครองนคร และสยามรับรองแต่งตั้งให้เป็น พระยา เจ้าเมืองขึ้น (ศักดินา 2,000 ไร่) ส่วนชาวเมืองเรียกว่า เจ้าหลวง เหมือนเรียกเจ้าผู้ครองนคร ก็สร้างความขัดเคืองอยู่ไม่น้อยให้กับทางสยาม หัวเมืองขึ้นชั้นที่หนึ่ง มี 8 หัวเมือง ได้แก่
หัวเมืองขึ้นชั้นที่สอง
หัวเมืองขึ้นชั้นที่สอง หมายถึง เมืองที่มีเจ้าเมืองเป็นบุตรหลาน ราชบุตรเขย ข้ารับใช้ใกล้ชิดของเจ้าผู้ครองนคร เป็นเครือญาติเจ้าฟ้าในรัฐฉานหรือเจ้านายไทลื้อของสิบสองพันนา เจ้าผู้ครองนครแต่งตั้งให้เป็นเจ้าเมืองชั้น พญา หรือ อาชญา โดยที่สยามไม่ได้รับรองแต่งตั้ง หรือหากสยามรับรองแต่งตั้งก็เป็นตาแหน่ง พระ ซึ่งสยามมองว่าเป็น พ่อเมือง (ศักดินา 600 ไร่) แต่ฝ่ายเจ้าผู้ครองนครถือเป็น เจ้าเมือง และชาวเมืองถือว่าเป็น เจ้า ดังนิยมเรียกเจ้าเมืองชั้นนี้ว่า เจ้าพญา หรือบางเมืองก็นิยมเรียกว่า เจ้าหลวง ที่หมายถึงเจ้าผู้มีอานาจราชศักดิ์ใหญ่หรือสูงสุดภายในบ้านเมืองเหมือนกับเรียกเจ้าผู้ครองนคร และเจ้าเมืองหัวเมืองขึ้นชั้นที่หนึ่ง ส่วนเมืองที่มีชาวไทใหญ่อาศัยจานวนมากอย่างกรณีเมืองแม่ฮ่องสอน เมืองขุนยวม เมืองปาย ชาวเมืองก็เรียกเจ้าเมืองว่า เจ้าฟ้า หัวเมืองขึ้นชั้นที่สอง มี 10 หัวเมือง ได้แก่
หัวเมืองขึ้นชั้นที่สาม
หัวเมืองขึ้นชั้นที่สาม เป็นหัวเมืองระดับต่ำสุดสยามไม่ได้เข้ามาเกี่ยวข้อง และเจ้าเมืองในหัวเมืองชั้นนี้ก็ไม่ได้เกี่ยวพันเป็นพระญาติวงศ์กับเจ้าผู้ครองนคร เจ้านายในราชวงศ์เจ้าเจ็ดตนถือว่าเป็น ไพร่ผู้น้อย ที่เจ้าผู้ครองนครแต่งตั้งให้มีสมศักดิ์นามศักดิ์ครองเมืองเป็น พ่อเมือง แต่ภายในหัวเมืองขึ้นชั้นที่สามนี้ บางเมืองที่เป็นหัวเมืองขนาดใหญ่ หรือมีการสืบสกุลวงศ์ปกครองภายในบ้านเมืองตนเองมาหลายชั้นชั่วอายุคน ก็ถือว่าตนเป็น เจ้าเมือง และชาวเมืองก็ถือว่าเป็น เจ้า จึงนิยมเรียกเจ้าเมืองว่า เจ้าพญา หรือ พ่อเจ้า หัวเมืองขึ้นชั้นนี้มีเป็นร้อยหัวเมือง เดิมล้านนามี 57 หัวเมือง แต่ได้ขยายเพิ่มขึ้นอีกมาก เช่น
- เมืองลอง ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองพาน ขึ้นกับนครลำพูน
- เมืองเชียงดาว ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- เมืองพร้าว ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- เมืองฮอด ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- เมืองแจ๋ม ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- เมืองงาย ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- เมืองปาน ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองเมาะ ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองตีบ ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองวัง ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองวังเหนือ ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองวังใต้ ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองแจ้ห่ม ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองจาง ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองเสริม ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองแจ้ซ้อน ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองไชยพรหม ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองงั่ว ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองบ่อเกลือ ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองหิน ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองเชียงแลง ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองสันทะ ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองลี้ ขึ้นกับนครลำพูน
- เมืองป๋อน ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- เมืองสะเอียบ ขึ้นกับเมืองสา เมืองสาขึ้นกับนครน่าน
- เมืองป๋ง ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองเชียงเคี่ยน ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองและ ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองยวม ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- เมืองงอบ ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองปอน ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองท่าปลา ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองต้า ขึ้นกับเมืองลอง เมืองลองขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองเตาะ ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองเสริมซ้าย ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองแหง ขึ้นกับเมืองฝาง เมืองฝางขึ้นกับนครเชียงใหม่
- เมืองย่าง ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองแจ๊ะ ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- เมืองยาว ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองมาย ขึ้นกับนครลำปาง
- เมืองกอบ ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองเชียงลม ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองเชียงฮ่อน ขึ้นกับนครน่าน
- เมืองหนองขวาง ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- หัวเมืองเงี้ยวทั้งห้า ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- หัวเมืองกะเหรี่ยง ขึ้นกับนครเชียงใหม่
- ฯลฯ
อ้างอิง - เชิงออรรถ
- ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับ เชียงใหม่ 700 ปี, หน้า 134
- ศรีสักดิ์ วัลลิโภดม.ล้านนาประเทศ.กรุงเทพฯ : มติชน,2545
- ศักดิ์หัวเมืองในล้านนายุคราชวงศ์เจ้าเจ็ดตน(ทิพจักราธิวงศ์) ช่วงเป็นประเทศราชของสยาม พ.ศ. ๒๓๑๗ - ๒๔๔๒
- ตำแหน่งเจ้าเมืองขึ้น "หัวเมืองขึ้นชั้นที่สอง" ของราชสำนักล้านนา เรียกว่า "พญา" หรือ "อาชญา" ชาวเมืองนิยมเรียกว่า "เจ้าพญา" หรือ "เจ้าหลวง" เช่นพญาขัณฑเสมาบดี -เจ้าเมืองป่าเป้า อาชญามหาวงศ์ -เจ้าเมืองเชียงคำ ส่วนเมืองที่มีชาวไทใหญ่เป็นจำนวนมาก จะเรียกว่า "เจ้าฟ้า" เช่น เมืองแม่ฮ่องสอน เมืองขุนยวม เมืองปาย เช่น พญาเทพบำรุงรัตนาเขตร (เจ้าฟ้าวงศ์)-เจ้าเมืองขุนยวม.-(น.อ.คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์)
- บรรณานุกรม
- ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับ เชียงใหม่ 700 ปี. เชียงใหม่ : ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่, 2538. 496 หน้า. ISBN 974-8150-62-3
านนาไท, เม, อง, ในตำนานพ, นเม, องเช, ยงใหม, กล, าวถ, ในฐานะห, วเม, องเหน, อท, อย, ใต, การปกครองของพระเจ, ากาว, ละ, แต, ไม, ได, ระบ, าม, เม, องใดบ, าง, จจ, นม, หล, กฐานท, พม, านำไปจากเช, ยงใหม, ในสม, ยท, พม, าปกครอง, 2101, 2317, และได, แปลเป, นภาษาพม, อมาในป, 2. intananphunemuxngechiyngihmklawthung lannaith 57 emuxng inthanahwemuxngehnuxthixyuitkarpkkhrxngkhxngphraecakawila 1 aetkimidrabuwamiemuxngidbang pccubnmihlkthanthiphmanaipcakechiyngihminsmythiphmapkkhrxng ph s 2101 2317 aelaidaeplepnphasaphma txmainpi kh s 2003 thangmhawithyalyyangkung idaeplepnphasaxngkvs chux Zinme Yazawin phasaithy echiyngihmrachwngs hruxtananphunemuxngechiyngihmchbbphasaphma idrabuemuxngtang 57 hwemuxng odyaebngxxkepn 3 klumemuxng khux klumemuxngkhnadihy mi 6 emuxng klumemuxngkhnadklangmi 7 emuxng aelaklumemuxngkhnadelkmi 44 emuxng 2 phayhlngkarkxbkuexkrachkhxnglannaodykarnakhxngphraecakawila idthrngsukhbilkhasukphmaihphnaephndinlanna khyaykhxbkhnthsimaxanackrxxkipxyangkwangihy idkwadtxnphukhnaelasingkhxngcakhwemuxngnxyihythihniphysngkhraminchwngthiphmayudkhrxng aelathrngsrangbanaepngemuxngxanackrlannaihm phrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharachcungthrngphrakrunaoprdekla echlimphranamphrayakawilakhunepn phrabrmrachathibdi epnphraecapraethsrachpkkhrxngemuxngechiyngihmaela 57 hwemuxnglanna thungaemlannainyukhnncaaeykxxkepn 5 nkhrpraethsrach xnprakxbdwy nkhrechiyngihm nkhrlapang nkhrlaphun nkhrnan aelankhraephr aetkthuxwankhrechiyngihmepnsunyklangpkkhrxngthng 57 hwemuxng enuxha 1 yukhrachwngsmngray 1 1 klumemuxngkhnadihy mi 6 emuxng idaek 1 2 klumemuxngkhnadklangmi 7 emuxng 1 3 klumemuxngkhnadelk mi 44 emuxng 2 yukhpraethsrachkhxngrtnoksinthr 2 1 emuxngnkhrpraethsrach 2 2 hwemuxngkhunchnthihnung 2 3 hwemuxngkhunchnthisxng 2 4 hwemuxngkhunchnthisam 3 xangxingyukhrachwngsmngray aekikh57 emuxngkhunkhxngnkhrechiyngihminsmyrachwngsmngray aelasmynkhrechiyngihmxyuphayitkarpkkhrxngkhxnghngsawdi rchkalphraemkutisuththiwngs rchkalphranangwisuththiethwiinphraecabuerngnxng aelarchkalphraecanrthaemngsx ph s 2101 ph s 2150 cakhlkthanthiphmanaipcakechiyngihminsmythiphmapkkhrxngemuxngechiyngihm ph s 2101 2317 aelaidaeplepnphasaphma txmainpi kh s 2003 thangmhawithyalyyangkung idaeplepnphasaxngkvs chux Zinme Yazawin hruxtananphunemuxngechiyngihmchbbphasaphma idaebngemuxngxxkepn 3 klum khux klumemuxngkhnadihy mi 6 emuxng idaek aekikh emuxngfang emuxngaehnghlwng emuxngkhxng emuxngechiyngray emuxngsad emuxngaeknklumemuxngkhnadklangmi 7 emuxng aekikh emuxngechiyngaesn emuxngechiyngkhxng emuxngtrxn emuxngphaeya emuxngething emuxngpn emuxngnanklumemuxngkhnadelk mi 44 emuxng aekikh emuxnglx emuxngpu emuxnglapang emuxngaephr emuxngphukha emuxngraaehng emuxngechiyngdaw emuxngechiyngla emuxngechiyngld emuxnglaphun emuxngpay emuxngphraw emuxngyxng emuxnghing emuxngeln emuxngih emuxnghay emuxngkk emuxngaes emuxngkay emuxngkha emuxngok emuxngkhxn emuxngcxd emuxnghlwy emuxnglaow emuxnglxng emuxngohlng emuxngngaw emuxngning emuxngputx emuxngrwng emuxngechiyngrung emuxngsin emuxngethin emuxngtun emuxngechiyngtung emuxngpaaehngd emuxngthair emuxngsamad emuxngkhahrd hrux emuxngkud emuxngkhait emuxngknpi emuxngpabngyukhpraethsrachkhxngrtnoksinthr aekikhinsmytnkrungrtnoksinthr in pi ph s 2345 phrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkidthrngoprdekla sthapnaecakawilaepnphraecakawila phraecaechiyngihm pkkhrxng 57 hwemuxngfayehnuxinthanapraethsrach phayhlngkaroprdekla cakrachsanksyam phraecakawilaidoprdihcdphithiethlingthwlyrachsmbtiekhakhunkhrxngxanackrlannatamrachpraephniinrachwngsmngray yukhrachwngsecaecdtnnkhrechiyngihmimidepnsunyklangxanacthangkaremuxngkarpkkhrxngkhxnglannaxyangaethcring xanaccakracayxyuthiecaphukhrxngnkhrtang ephiyngaetnkhrechiyngihmmisiththithrrmsungepnthiyxmrbcakthngsyam aelaecaphukhrxngnkhrthiepnphrayatiwngs nkhrlapang nkhrlaphun hruxnbthuxknesmuxnyatimitr nkhrnan nkhraephr odyaebnghwemuxngfayehnuxxxkepn 4 radb ph s 2275 2442 dngni 3 emuxngnkhrpraethsrach aekikh emuxngnkhrpraethsrachlanna mi 5 hwemuxng odythuxwankhrechiyngihmepnemuxnghlwng ecankhrechiyngihmmixanacrachskdisungsudthdethiymknkbecankhrhlwngphrabangkhxnglanchanghruxecakrungkmphucha nkhrechiyngihm nkhrlapang nkhrlaphun nkhrnan nkhraephrhwemuxngkhunchnthihnung aekikh hwemuxngkhunchnthihnung hmaythung emuxngthimiecaemuxngepnbutrhlanhruxphrayatiwngsthangkaresksmrskhxngecaphukhrxngnkhr aelasyamrbrxngaetngtngihepn phraya ecaemuxngkhun skdina 2 000 ir swnchawemuxngeriykwa ecahlwng ehmuxneriykecaphukhrxngnkhr ksrangkhwamkhdekhuxngxyuimnxyihkbthangsyam hwemuxngkhunchnthihnung mi 8 hwemuxng idaek emuxngphaeya khunkbnkhrlapang emuxngfang khunkbnkhrechiyngihm emuxngechiyngray khunkbnkhrechiyngihm emuxngechiyngaesn khunkbnkhrechiyngihm emuxngechiyngkhxng khunkbnkhrnan emuxngtak khunkbnkhrechiyngihm emuxngngaw khunkbnkhrlapang emuxngpay khunkbnkhrechiyngihmhwemuxngkhunchnthisxng aekikh hwemuxngkhunchnthisxng hmaythung emuxngthimiecaemuxngepnbutrhlan rachbutrekhy kharbichiklchidkhxngecaphukhrxngnkhr epnekhruxyatiecafainrthchanhruxecanayithluxkhxngsibsxngphnna ecaphukhrxngnkhraetngtngihepnecaemuxngchn phya hrux xachya odythisyamimidrbrxngaetngtng hruxhaksyamrbrxngaetngtngkepntaaehnng phra sungsyammxngwaepn phxemuxng skdina 600 ir aetfayecaphukhrxngnkhrthuxepn ecaemuxng aelachawemuxngthuxwaepn eca dngniymeriykecaemuxngchnniwa ecaphya hruxbangemuxngkniymeriykwa ecahlwng thihmaythungecaphumixanacrachskdiihyhruxsungsudphayinbanemuxngehmuxnkberiykecaphukhrxngnkhr aelaecaemuxnghwemuxngkhunchnthihnung swnemuxngthimichawithihyxasycanwnmakxyangkrniemuxngaemhxngsxn emuxngkhunywm emuxngpay chawemuxngkeriykecaemuxngwa ecafa hwemuxngkhunchnthisxng mi 10 hwemuxng idaek emuxngsxng khunkbnkhraephr emuxngethin khunkbnkhrechiyngihm emuxngengin hrux emuxngkudsawdi khunkbnkhrnan emuxngething khunkbnkhrnan emuxngphukhakhunkbnkhrnan emuxngpaepa khunkbnkhrechiyngihm emuxngsa khunkbnkhrnan emuxngaemhxngsxn khunkbnkhrechiyngihm emuxngkhunywm khunkbnkhrechiyngihm emuxngechiyngkha khunkbnkhrnan 4 hwemuxngkhunchnthisam aekikh hwemuxngkhunchnthisam epnhwemuxngradbtasudsyamimidekhamaekiywkhxng aelaecaemuxnginhwemuxngchnnikimidekiywphnepnphrayatiwngskbecaphukhrxngnkhr ecanayinrachwngsecaecdtnthuxwaepn iphrphunxy thiecaphukhrxngnkhraetngtngihmismskdinamskdikhrxngemuxngepn phxemuxng aetphayinhwemuxngkhunchnthisamni bangemuxngthiepnhwemuxngkhnadihy hruxmikarsubskulwngspkkhrxngphayinbanemuxngtnexngmahlaychnchwxayukhn kthuxwatnepn ecaemuxng aelachawemuxngkthuxwaepn eca cungniymeriykecaemuxngwa ecaphya hrux phxeca hwemuxngkhunchnnimiepnrxyhwemuxng edimlannami 57 hwemuxng aetidkhyayephimkhunxikmak echn emuxnglxng khunkbnkhrlapang emuxngphan khunkbnkhrlaphun emuxngechiyngdaw khunkbnkhrechiyngihm emuxngphraw khunkbnkhrechiyngihm emuxnghxd khunkbnkhrechiyngihm emuxngaecm khunkbnkhrechiyngihm emuxngngay khunkbnkhrechiyngihm emuxngpan khunkbnkhrlapang emuxngemaa khunkbnkhrlapang emuxngtib khunkbnkhrlapang emuxngwng khunkbnkhrlapang emuxngwngehnux khunkbnkhrlapang emuxngwngit khunkbnkhrlapang emuxngaechm khunkbnkhrlapang emuxngcang khunkbnkhrlapang emuxngesrim khunkbnkhrlapang emuxngaecsxn khunkbnkhrlapang emuxngichyphrhm khunkbnkhrnan emuxngngw khunkbnkhrnan emuxngbxeklux khunkbnkhrnan emuxnghin khunkbnkhrnan emuxngechiyngaelng khunkbnkhrnan emuxngsntha khunkbnkhrnan emuxngli khunkbnkhrlaphun emuxngpxn khunkbnkhrechiyngihm emuxngsaexiyb khunkbemuxngsa emuxngsakhunkbnkhrnan emuxngpng khunkbnkhrnan emuxngechiyngekhiyn khunkbnkhrnan emuxngaela khunkbnkhrnan emuxngywm khunkbnkhrechiyngihm emuxngngxb khunkbnkhrnan emuxngpxn khunkbnkhrnan emuxngthapla khunkbnkhrnan emuxngta khunkbemuxnglxng emuxnglxngkhunkbnkhrlapang emuxngetaa khunkbnkhrlapang emuxngesrimsay khunkbnkhrlapang emuxngaehng khunkbemuxngfang emuxngfangkhunkbnkhrechiyngihm emuxngyang khunkbnkhrnan emuxngaeca khunkbnkhrechiyngihm emuxngyaw khunkbnkhrlapang emuxngmay khunkbnkhrlapang emuxngkxb khunkbnkhrnan emuxngechiynglm khunkbnkhrnan emuxngechiynghxn khunkbnkhrnan emuxnghnxngkhwang khunkbnkhrechiyngihm hwemuxngengiywthngha khunkbnkhrechiyngihm hwemuxngkaehriyng khunkbnkhrechiyngihm lxangxing aekikhechingxxrrth tananphunemuxngechiyngihm chbb echiyngihm 700 pi hna 134 sriskdi wlliophdm lannapraeths krungethph mtichn 2545 skdihwemuxnginlannayukhrachwngsecaecdtn thiphckrathiwngs chwngepnpraethsrachkhxngsyam ph s 2317 2442 taaehnngecaemuxngkhun hwemuxngkhunchnthisxng khxngrachsanklanna eriykwa phya hrux xachya chawemuxngniymeriykwa ecaphya hrux ecahlwng echnphyakhnthesmabdi ecaemuxngpaepa xachyamhawngs ecaemuxngechiyngkha swnemuxngthimichawithihyepncanwnmak caeriykwa ecafa echn emuxngaemhxngsxn emuxngkhunywm emuxngpay echn phyaethphbarungrtnaekhtr ecafawngs ecaemuxngkhunywm n x khmphir khmphiryannnth brrnanukrmtananphunemuxngechiyngihm chbb echiyngihm 700 pi echiyngihm sunywthnthrrmcnghwdechiyngihm sthabnrachphtechiyngihm 2538 496 hna ISBN 974 8150 62 3ekhathungcak https th wikipedia org w index php title lannaith 57 emuxng amp oldid 9375132, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,
บทความ
, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม