วันกองทัพไทย

วันกองทัพไทย เป็นวันที่ระลึกในวาระที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงกระทำยุทธหัตถีกับมังสามเกียดของพม่า โดยถือเอาวันที่ 18 มกราคม ของทุกปีเป็นวันกองทัพไทยตามการคำนวณจากเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ไทยที่ระบุว่า พระองค์กระทำยุทธหัตถีในวันจันทร์ แรม 2 ค่ำ เดือนยี่ ปีมะโรง จ.ศ. 954 ตรงกับวันที่ 18 มกราคม ค.ศ. 1593 หรือ พ.ศ. 2135 แบบ พ.ศ. ราชการ หรือ พ.ศ. 2136 แบบ พ.ศ. มาตรฐานอุตสาหกรรม (พ.ศ. ISO)

จิตรกรรมฝาผนังแสดงสงครามยุทธหัตถีที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงช้างรบกับพม่า

วันกองทัพไทย ประจำปี 2561 ณ กรุงโซล สาธารณรัฐเกาหลี

เดิมกระทรวงกลาโหมได้กำหนดวันกองทัพไทยให้ตรงกับวันที่ 8 เมษายนของทุกปี ต่อมาในปี พ.ศ. 2523 ได้เปลี่ยนเป็นวันที่ 25 มกราคม ตามมติของคณะรัฐมนตรีในสมัยนั้น ตามการคำนวณของ นายฉันทิชย์ กระแสสินธุ์ ที่ได้คำนวณไว้ว่าตรงกับวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2135 (พ.ศ.ISO 2136) ซึ่งเชื่อว่าเป็นการคำนวณที่ไม่ถูกต้อง

ราวปี พ.ศ. 2535 - 2538 นักคำนวณปฏิทินเชิงประวัติศาสตร์ นาย ประเสริฐ ณ นคร ราชบัณฑิต และนักคำนวณปฏิทินเชิงดาราศาสตร์ นายลอย ชุนพงษ์ทอง ที่ปรึกษาการคำนวณปฏิทินสำนักพระราชวัง และสหวิทยาการแห่งราชบัณฑิตสภา ตลอดจนนักโหราคำนวณ พลตรีสุริยน เผือกสกนธ์ ก็ได้คำนวณและต่างลงความเห็นตรงกันในวาระต่างกันว่า แท้จริงแล้ววันดังกล่าวไม่ได้ตรงกับวันที่ 25 มกราคม แต่ตรงกับวันที่ 18 มกราคม ปีดังกล่าว ทางราชการยังคงถือเอาวันที่ 25 มกราคม เป็นวันกองทัพไทย จนกระทั่งวันที่ 22 สิงหาคม พ.ศ. 2549 คณะรัฐมนตรีได้เห็นชอบตามที่สภากลาโหมเสนอผ่าน กระทรวงกลาโหม ให้เปลี่ยนแปลงกำหนดวันกองทัพไทยจากวันที่ 25 มกราคม ของทุกปีเป็นวันที่ 18 มกราคม ของทุกปี และอนุมัติให้เป็นวันหยุดราชการของกระทรวงกลาโหม

อนึ่ง ม.ล.ปิ่น มาลากุล เป็นท่านแรก ที่คำนวณไว้ ตั้งแต่ พ.ศ. 2499 ว่าตรงกับ 18 ม.ค. แต่ทางกองทัพไม่ทราบเรื่อง จึงมิได้นำไปใช้ โดยท่านเป็นอดีตมหาดเล็กรับใช้ในรัชกาลที่ 6 เคยเล่าไว้เมื่อปลายชีวิตว่า สมัยที่ท่านผู้เล่ายังเป็นมหาดเล็กรับใช้อายุราว 15 ปี วันหนึ่งล้นเกล้าฯ มีพระราชกระแสรับสั่งถามว่า ปิ่นรู้ไหม สมเด็จพระนรเศวรยกทัพออกจากกรุงศรีอยุธยาไปทำยุทธหัตถีวันไหน ท่านว่าไปเปิดพงศาวดาร 3 ฉบับกล่าวไว้ไม่ตรงกันเลย จึงเป็นแรงบันดาลใจให้คิดวิธีทางคณิตศาสตร์และกระดานปฏิทินล้านปี เพื่อว่าวันเดือนปีที่กำหนด จะตรงกับวันใดในสัปดาห์ เช่น จันทร์ อังคาร พุธ เป็ต้น ละคิดได้สำเร็จเมื่อไปศึกษาที่ประเทศอังกฤษ และเมื่อมีการจัดตั้งท้องฟ้าจำลองกรุงเทพฯ ขึ้นแล้ว ท่านได้ขอให้ อ.สิงโต ปุกหุต หมุนเครื่องฉายดาวย้อนหลังไปตามที่พงศาวดารทั้ง 3 ฉบับบันทึกไว้ ผลที่ได้รับคือ วันกระทำยุทธหัตถีที่บันทึกไว้ในพงศาวดารฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ (แพ ตาละลักษณ์ - พระยาปริยัติธรรมธาดา) ที่ระบุวันแรม 2 ค่ำ เดือนยี่ น่าจะตรงกับวันที่ 18 หรือ 19 มกราคม ค.ศ. 1593 แต่ไม่แน่ชัด จึงต้องตวจสอบด้วยกระดานปฏิทินล้านปีซึ่งเป็นปฏิทินสุริยคติที่ท่านได้ประดิษฐ์ขึ้น เพื่อหาว่า วันไหนเป็นวันจันทร์ และพบว่าวันจันทร์ดังกล่าวตรงกับวันที่ 18 มกราคม เรื่องวันที่ 18 มกราคม เป็นวันกระทำยุทธหัตถีนี้ เคยเรียนถามท่านว่า ทำไมท่านไม่ประกาศให้โลกรู้ ท่านตอบว่า "คนเขาเชื่อว่าเป็นวันที่ 25 มกราคมแล้ว ก็ยากที่จะไปเปลี่ยนแปลง"

นายลอย ชุนพงษ์ทอง ได้อธิบายสาเหตุที่คำนวณผิด ในการประชุมทางวิชาการปฏิทินไทยเชิงดาราศาสตร์ จัดโดยสถาบันวิจัยดาราศาสตร์แห่งชาติ พ.ศ. 2550 ว่า น่าจะเกิดจากนับจำนวนวัน ถอยหลังจากวันเถลิงศกของปีนั้น ซึ่งใน ค.ศ.1593 นั้น ตรงกับวันที่ 9 เมษายน แต่เข้าใจผิดว่า วันเถลิงศกตรงกับ 15 เมษายน แบบ พ.ศ. 2522 การที่จะหาแรม 2 ค่ำ  ต้องย้อนไป 2 เดือน 22 วัน หรือ 81 วัน ทำให้ได้ตรงกับวันอาทิตย์ที่ 24 มกราคม และปรับเป็นวันจันทร์ที่ 25 มกราคมตามพงศาวดาร แต่การคำนวณที่ถูกต้องคือ วันเถลิงศกในยุคพระนเรศวรฯ ตรงกับ 9 เมษายน เมื่อย้อนไป 81 วัน จะได้ตรงกับวันจันทร์ที่ 18 มกราคมพอดี ไม่ต้องมีการปรับแก้ นอกจากนี้ยังได้พิสูจน์ โดยใช้ปฏิทินแผ่นหมุน5000ปีซึ่งเป็นปฏิทินจันทรคติที่ได้ประดิษฐ์ขึ้นเองในสมัยเป็นนิสิตจุฬา และโปรแกรมคอมพิวเตอร์ปฏิทินไทย ยืนยันตรงกันว่าวันที่ 18 มกราคม ค.ศ. 1593 ตรงกับวันจันทร์ ดวงจันทร์มีดิถีตรงกับ แรม 1 หรือ 2 ค่ำ ขณะที่วันจันทร์ที่ 25 จะตรงกับแรม 8 หรือ 9 ค่ำ ซึ่งไม่ถูกต้อง

วันกองทัพไทยยึดเอาวันกระทำยุทธหัตถีของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ซึ่งในยุคเริ่มแรกสมัย พล.อ. เปรม ติณสูลานนท์ ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมในช่วงปี 2523 ได้ใช้วันที่ 25 มกราคม

ต่อมานักประวัติศาสตร์ทักท้วงว่าการยึดเอาวันที่ 25 มกราคม 2135 เป็นวันยุทธหัตถีเป็นการคำนวณที่ผิดพลาด และพบว่าวันยุทธหัตถีตามบันทึกของพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐ แท้จริงแล้วตรงกับวันที่ 18 มกราคมตามปฏิทินปัจจุบัน

เมื่อวันที่ 29 พฤศจิกายน 2548 คณะรัฐมนตรีได้ลงมติอนุมัติให้วันที่ 18 มกราคมของทุกปีเป็นวันยุทธหัตถี ทั้งนี้เพื่อให้เป็นไปตามหลักฐานที่ราชบัณฑิตยสถานและคณะกรรมการเอกลักษณ์ของชาติเสนอ ซึ่งเป็นผลทำให้ประวัติศาสตร์ของวันยุทธหัตถีเปลี่ยนไป ดังนั้นเพื่อดำรงความมุ่งหมายเดิมในการกำหนดวันที่ระลึกถึงกองทัพไทยและกองทัพบก รวมทั้งเพื่อให้สอดคล้องกับมติของคณะรัฐมนตรีดังกล่าว กระทรวงกลาโหมและกองทัพบกจึงได้พิจารณาเปลี่ยนแปลงกำหนดวันกองทัพไทยและวันกองทัพบก จากเดิมวันที่ 25 มกราคม เป็นวันที่ 18 มกราคมของทุกปี โดยเริ่มใช้ครั้งแรกตั้งแต่ปี 2550

ดูเพิ่ม

• วันกองทัพไทยหรือวันกองทัพบก - ตรงกับวันที่ 18 มกราคม (พ.ศ. 2136) ของทุกปี
• วันประกาศอิสรภาพ (สมเด็จพระนเรศวรมหาราช) - ตรงกับวันที่ 26 เมษายน (พ.ศ. 2127) ของทุกปี
• วันประกาศอิสรภาพ (สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช) - ตรงกับวันที่ 6 พฤศจิกายน (พ.ศ. 2310) ของทุกปี
• วันรวมชาติ (ประเทศไทย) - ตรงกับวันที่ 5 กุมภาพันธ์ (พ.ศ. 2317) ของทุกปี
• วันครบรอบไทยเข้าร่วมสงครามอังกฤษ-สยาม - ตรงกับวันที่ 11 สิงหาคม (พ.ศ. 2230) ของทุกปี
• วันครบรอบสยามเข้าร่วมสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง - ตรงกับวันที่ 22 กรกฎาคม (พ.ศ. 2460) ของทุกปี
• วันครบรอบไทยเข้าร่วมสงครามฝรั่งเศส-ไทย - ตรงกับวันที่ 7 มกราคม (พ.ศ. 2484) ของทุกปี
• วันครบรอบไทยเข้าร่วมสงครามมหาเอเชียบูรพา/สงครามโลกครั้งที่สอง - ตรงกับวันที่ 25 มกราคม (พ.ศ. 2485) ของทุกปี
• วันกองทัพเรือ (ประเทศไทย) - ตรงกับวันที่ 20 พฤศจิกายน (พ.ศ. 2449) ของทุกปี
• วันทหารนาวิกโยธิน - ตรงกับวันที่ 28 มิถุนายน (พ.ศ. 2502) ของทุกปี
• วันเรือดำน้ำ (ประเทศไทย) - ตรงกับวันที่ 4 กันยายน (พ.ศ. 2480) ของทุกปี
• วันสถาปนากองเรือยุทธการ - ตรงกับวันที่ 19 ธันวาคม (พ.ศ. 2466) ของทุกปี
• วันวีรกรรมทหารเรือไทยในยุทธนาวีที่เกาะช้าง - ตรงกับวันที่ 17 มกราคม (พ.ศ. 2484) ของทุกปี
• วันกองทัพอากาศ (ประเทศไทย) - ตรงกับวันที่ 9 เมษายน (พ.ศ. 2480) ของทุกปี
• วันที่ระลึกกองทัพอากาศ - ตรงกับวันที่ 27 มีนาคม (พ.ศ. 2457) ของทุกปี
• วันรบพิเศษ - ตรงกับวันที่ 24 กุมภาพันธ์ (พ.ศ. 2509) ของทุกปี
• วันทหารผ่านศึก (ประเทศไทย) - ตรงกับวันที่ 3 กุมภาพันธ์ (พ.ศ. 2491) ของทุกปี
• วันทหารม้า - ตรงกับวันที่ 4 มกราคม (พ.ศ. 2309) ของทุกปี
• วันทหารพราน - ตรงกับวันที่ 18 กรกฎาคม (พ.ศ. 2521) ของทุกปี
• วันทหารราบ - ตรงกับวันที่ 24 กันยายน (พ.ศ. 2434) ของทุกปี
• วันทหารช่าง - ตรงกับวันที่ 23 มิถุนายน (พ.ศ. 2418) ของทุกปี
• วันสถาปนากรมการทหารสื่อสาร - ตรงกับวันที่ 27 พฤษภาคม (พ.ศ. 2467) ของทุกปี
• วันที่ระลึกทหารผ่านศึกสงครามเกาหลีของประเทศไทย - ตรงกับวันที่ 22 ตุลาคม (พ.ศ. 2493) ของทุกปี
• วันที่ระลึกทหารผ่านศึกสงครามเวียดนามของประเทศไทย - ตรงกับวันที่ 21 กรกฎาคม (พ.ศ. 2507) ของทุกปี
• วันที่ระลึกถึงวีรกรรมของพระยาพิชัยดาบหักที่ต่อสู้กับข้าศึกจนดาบหัก - ตรงกับวันที่ 7 มกราคม (พ.ศ. 2316) ของทุกปี
• วันแห่งชัยชนะของท้าวสุรนารี - ตรงกับวันที่ 23 มีนาคม (พ.ศ. 2369) ของทุกปี
• วันไทยอาสาป้องกันชาติ - ตรงกับวันที่ 4 มีนาคม (พ.ศ. 2369) ของทุกปี
• วันพระราชทานธงชาติไทย - ตรงกับวันที่ 28 กันยายน (พ.ศ. 2460) ของทุกปี

แหล่งข้อมูลอื่น

• บทความ "วันที่ 25 มกราคม เป็นวันกองทัพไทย จริงหรือ?" ของ พลตรีสุริยน เผือกสกนธ์
• มติคณะรัฐมนตรี เรื่องการเปลี่ยนแปลงวันกองทัพไทย