เจ้าไชยสงคราม (สมพมิตร ณ เชียงใหม่)

นายพันตำรวจเอก เจ้าไชยสงคราม นามเดิม เจ้าสมพมิตร ณ เชียงใหม่ (คำเมือง: ) (พ.ศ. 2403 - พ.ศ. 2473) เป็นเจ้านายฝ่ายเหนือผู้สืบสายโลหิตจากพระยาธรรมลังกา เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 2 และดำรงตำแหน่งผู้บัญชาการตำรวจมณฑลพายัพ

เจ้าสมพมิตร ณ เชียงใหม่
เจ้าไชยสงคราม (สมพมิตร ณ เชียงใหม่) ปฏิบัติหน้าที่ควาญช้างพระที่นั่ง
เจ้าไชยสงคราม เมืองนครเชียงใหม่
แต่งตั้ง	10 พฤษภาคม พ.ศ. 2449
ผู้กำกับการตำรวจภูธรจังหวัดเชียงใหม่
แต่งตั้ง	พ.ศ. 2465
เจ้าบิดา	เจ้าน้อยรศ ณ เชียงใหม่
เจ้ามารดา	เจ้าเอื้องผึ้ง ณ เชียงใหม่
เกิด	พ.ศ. 2408
ถึงแก่กรรม	12 สิงหาคม พ.ศ. 2474

พระประวัติ

เจ้าไชยสงคราม หรือ เจ้าสมพมิตร ณ เชียงใหม่ เกิดปี พ.ศ. 2408 เป็นโอรสในเจ้าน้อยรศ ณ เชียงใหม่ (โอรสในเจ้าอุปราช (หน่อคำ ณ เชียงใหม่), เจ้าอุปราชนครเชียงใหม่ และเจ้าหญิงบุนนาค) กับ เจ้าเอื้องผึ้ง ณ เชียงใหม่

เจ้าไชยสงคราม สืบเชื้อสายโดยตรงจากพระยาธรรมลังกา เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 2 และพระยาคำฟั่น เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 3 และมีศักดิ์เป็นราชปนัดดา (เหลน-ปู่ทวด) ในพระเจ้ามโหตรประเทศ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 5

ประวัติการรับราชการ

• พ.ศ. 2445 - เริ่มรับราชการเป็นเสนา ตำแหน่งทหารจังหวัดเชียงใหม่
• พ.ศ. 2446 - รับพระราชทานสัญญาบัตรยศนายร้อยตำรวจเอก ตำแหน่งผู้บังคับกองตำรวจภูธรจังหวัดเชียงใหม่
• 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2449 - เลื่อนยศเป็นนายพันตำรวจตรี
• 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2449 - รับพระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์เป็น เจ้าไชยสงคราม เมืองนครเชียงใหม่
• พ.ศ. 2451 - ดำรงตำแหน่งเป็นผู้บังคับการตำรวจภูธรจังหวัดลำพูน
• 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2454 - เลื่อนยศเป็นนายพันตำรวจโท
• พ.ศ. 2455 - ดำรงตำแหน่งเป็นผู้ช่วยผู้บังคับการตำรวจภูธรมณฑลพายัพ
• พ.ศ. 2459 - ดำรงตำแหน่งเป็นผู้บังคับการตำรวจภูธรจังหวัดเชียงราย
• พ.ศ. 2465 - ดำรงตำแหน่งเป็นผู้กำกับการตำรวจภูธรจังหวัดเชียงใหม่
• 1 มกราคม พ.ศ. 2466 - เลื่อนยศเป็นนายพันตำรวจเอก
• พ.ศ. 2472 - ออกจากราชการรับพระราชทานบำนาญ

การปฏิบัติภารกิจ

เจ้าไชยสงคราม ได้รับฉายาว่าเป็น "มือปราบแห่งเวียงพิงค์" เป็นเจ้านายผู้มีบทบาทสำคัญในการปราบปรามโจรผู้ร้ายในมณฑลฝ่ายเหนือและรับราชการสนองพระเดชพระคุณถวายความปลอดภัยแก่เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 8 และ เจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 9 ตลอดสองรัชสมัย

เจ้าไชยสงคราม ได้รับความไว้วางพระทัยจากเจ้าแก้วนวรัฐและเจ้านายฝ่ายเหนือ ให้ปฏิบัติหน้าที่ควาญช้างพระที่นั่งและถวายความปลอดภัยแก่พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินี ในคราวเสด็จพระราชดำเนินประพาสหัวเมืองฝ่ายเหนือ และจากการปฏิบัติภารกิจรับใช้สนองเบื้องพระยุคลบาทดังกล่าว เป็นที่ต้องพระราชหฤทัยในพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวยิ่งนัก ต่อมาจึงมีพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ รับโอรสของเจ้าไชยสงคราม ไว้ในพระบรมราชูปถัมภ์ ให้ได้รับการศึกษาในกรุงเทพมหานคร โดยโปรดฯ ให้พำนักในวังศุโขทัย

เจ้าไชยสงคราม เคยได้เข้าเฝ้าถวายเครื่องบรรณาการ พร้อมกับเจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ พร้อมกับ เจ้าราชภาคินัย เจ้าน้อยเลาแก้ว เจ้าน้อยเมืองชื่น และเจ้าน้อยวุฒิวงษ์ ในวันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2447 ตามราชประเพณีที่ประเทศราชต้องส่งต้นไม้เงินต้นไม้ทอง และเครื่องราชบรรณาการไปยังกรุงเทพฯ ทุกๆ 3 ปี หรือทุกปี เพื่อแสดงความสวามิภักดิ์และการยอมเป็นเมืองขึ้น ซึ่งนับเป็นการถวายเครื่องราชบรรณาการครั้งสุดท้าย

เจ้าไชยสงคราม ป่วยเป็นลม ถึงแก่กรรม เมื่อวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2474 สิริอายุได้ 66 ปี

ครอบครัว

เจ้าไชยสงคราม มีชายา 1 ท่าน และหม่อม 2 ท่าน มีบุตรรวมทั้งหมด 11 คน ดังนี้

เจ้าศรีนวล ณ เชียงใหม่

1. เจ้าหน่อคำ ณ เชียงใหม่
2. เจ้าจันทรโสภา ณ เชียงใหม่

หม่อมคำใส ณ เชียงใหม่

1. เจ้าข่ายแก้ว ณ เชียงใหม่
2. เจ้าไชยมงคล ณ เชียงใหม่
3. เจ้าไชยณรงค์ ณ เชียงใหม่ อดีตสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดเชียงใหม่
4. เจ้าไชยสุริวงศ์ ณ เชียงใหม่ คหบดีผู้บุกเบิกกิจการโรงภาพยนตร์และโรงแรมในจังหวัดเชียงใหม่ เป็นเจ้าบิดาในเจ้าธวัชวงศ์ ณ เชียงใหม่ อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการคลัง การต่างประเทศ และสาธารณสุข
5. เจ้าไชยชนะ ณ เชียงใหม่

หม่อมอุษา ณ เชียงใหม่

1. เจ้าน้อยอินทร์ ณ เชียงใหม่
2. เจ้าน้อยหมอก ณ เชียงใหม่
3. เจ้าจันทร์ทิพย์ ระมิงค์วงศ์ เป็นเจ้ายายของทักษิณ ชินวัตร และยิ่งลักษณ์ ชินวัตร อดีตนายกรัฐมนตรี

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. ไม่ปรากฏ -   เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)
• พ.ศ. 2454 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 5 เบญจมาภรณ์มงกุฎไทย (บ.ม.) (สมัยนั้นเรียกว่าชั้นวิจิตราภรณ์)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์มงกุฎไทย (จ.ม.)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก (จ.ช.)

ราชตระกูล

พงศาวลีของเจ้าไชยสงคราม (สมพมิตร ณ เชียงใหม่)

เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว               พระยาธรรมลังกา                       แม่เจ้าจันทาราชเทวี               เจ้าอุปราช (หน่อคำ)                             แม่เจ้าจันฟองราชเทวี                       เจ้าน้อยรถ ณ เชียงใหม่                                   เจ้าบุนนาค                             เจ้าไชยสงคราม (สมพมิตร ณ เชียงใหม่)                                         เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว               พระยาคำฟั่น                       แม่เจ้าจันทาราชเทวี               พระยาอุปราช (พิมพิสาร)                             เจ้าคำแปง                       เจ้าเอื้องผึ้ง ณ เชียงใหม่

อ้างอิง

1. ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวตาย, เล่ม ๔๘, ตอน ง, ๓๐ สิงหาคม ๒๔๗๔, หน้า ๑๘๙๒-๓
2. ย่านท่าแพ
3. คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์ , นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ.
4. ส่งสัญญาบัตรกรมตำรวจภูธรไปพระราชทาน
5. ราชกิจจานุเบกษา, ส่งสัญญาบัตร์ขุนนางไปพระราชทาน, เล่ม ๒๓, ๑๓ พฤษภาคม ร.ศ. ๑๒๕, หน้า ๑๓๑
6. ตั้งตำแหน่งยศนายทหารตำรวจภูธร
7. พระราชทานบรรดาศักดิ์
8. เจ้าประเทศราชเฝ้าถวายเครื่องราชบรรณาการ เจ้านครเชียงใหม่ เฝ้าถวายต้นไม้ทองเงินเครื่องราชบรรณาการราชกิจจานุเบกษา เล่ม 21 ตอนที่ 28 วันที่ 9 ตุลาคม พ.ศ. 2447
9. ต้นไม้ทอง ต้นไม้เงินสมัยรัตนโกสินทร์จาก ศาลาเครื่องราชอิสริยยศ
10. วรชาติ มีชูบท, เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ, กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊คส์, หน้า 35
11. ย่านท่าแพ
12. การเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทยเป็นการทั่วไป พ.ศ. 2495
13. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๒๘, วันที่ ๒๘ มกราคม ๒๔๕๔, หน้า ๒๓๘๕

แหล่งข้อมูลอื่น

• ปราณี ศิริธร ณ พัทลุง. เพ็ชร์ล้านนา. (ครั้งที่ 2) เชียงใหม่ :ผู้จัดการ ศูนย์ภาคเหนือ, 2538.
• คัมภีร์ คัมภีรญาณนนท์ , นาวาอากาศเอก. เจ้านายฝ่ายเหนือ. [1]
• อนุ เนินหาด, พันตำรวจโท. สังคมเมืองเชียงใหม่: ย่านถนนเจริญเมือง (๑๙). [2]