ไตวาย
ไตวาย (อังกฤษ: renal failure, kidney failure, renal insufficiency) เป็นภาวะซึ่งการทำงานของไตผิดปกติไปจนไม่สามารถกรองสารพิษและของเสียออกจากเลือดได้เพียงพอ แบ่งออกเป็น 2 ชนิด คือชนิดเฉียบพลัน (ไตเสียหายเฉียบพลัน) และเรื้อรัง (ไตวายเรื้อรัง) ซึ่งเกิดจากโรคหรือภาวะอื่นๆ ได้หลายสาเหตุ
| ไตวาย | |
|---|---|
เครื่องฟอกเลือด ใช้ทำงานแทนไตในกรณีที่ไตไม่สามารถทำงานได้ | |
| บัญชีจำแนกและลิงก์ไปภายนอก | |
| ICD-10 | N17-N19 |
| ICD-9 | 584-585 |
| DiseasesDB | 26060 |
| MeSH | C12.777.419.780.500 |
ไตที่วายจะมีอัตราการกรองผ่านโกลเมอรูลัสลดลง ตรวจเคมีในเลือดมักพบว่ามีระดับครีแอทินีนในซีรัม (serum creatinine) สูงขึ้น ปัญหาที่เกิดจากการทำงานผิดปกติของไตได้แก่ความผิดปกติของปริมาณสารน้ำในร่างกาย กรดด่างไม่สมดุล ระดับโพแทสเซียม แคลเซียม ฟอสเฟต ผิดปกติ เมื่อเป็นเรื้อรังทำให้เลือดจาง กระดูกหักแล้วหายช้า ในบางสาเหตุอาจทำให้มีปัสสาวะเป็นเลือดหรือมีโปรตีนปนในปัสสาวะได้ การเป็นโรคไตเรื้อรังส่งผลต่อโรคอื่นๆ เช่น โรคระบบหัวใจหลอดเลือด ได้อย่างมาก
การจำแนกประเภท
ไตวายเฉียบพลัน
ภาวะไตเสียหายเฉียบพลัน (อังกฤษ: acute kidney injury (AKI)) หรือเดิมใช้คำว่าไตวายเฉียบพลัน (อังกฤษ: acute renal failure (ARF)) เป็นภาวะที่มีการสูญเสียการทำงานของไตอย่างรวดเร็ว ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีลักษณะคือมีปัสสาวะน้อย (น้อยกว่า 400 mL ต่อวัน ในผู้ใหญ่, น้อยกว่า 0.5 mL/kg/h ในเด็ก หรือน้อยกว่า 1 mL/kg/h ในทารก) และมีภาวะสารน้ำและเกลือแร่ไม่สมดุล AKI อาจเกิดจากสาเหตุได้หลายอย่าง ส่วนใหญ่แยกเป็น prerenal (สาเหตุจากตำแหน่งก่อนถึงไต) intrinsic (สาเหตุจากไตเอง) และ postrenal (สาเหตุจากทางเดินปัสสาวะที่พ้นจากไตไปแล้ว) ผู้ป่วยจำเป็นต้องได้รับการตรวจหาสาเหตุและรักษาสาเหตุนั้นเพื่อไม่ให้ไตเสียหายเพิ่ม อาจจำเป็นต้องฟอกเลือดเพื่อประคับประคองระหว่างที่กำลังรักษาสาเหตุจริงๆ
ไตวายเรื้อรัง
โรคไตเรื้อรัง (อังกฤษ: Chronic kidney disease (CKD)) สามารถพัฒนาช้าๆและในช่วงแรกอาจแสดงอาการเพียงเล็กน้อย CKD อาจเป็นผลสะท้อนระยะยะยาวของโรคไตเฉียบพลันที่ย้อนกลับคืนไม่ได้หรือเป็นส่วนหนึ่งของความก้าวหน้าของโรค
ไตวายเฉียบพลันแทรกซ้อนไตวายเรื้อรัง
ผู้ป่วยไตวายเรื้อรังอาจมีภาวะไตวายเฉียบพลันแทรกซ้อนขึ้นมาได้ เรียกว่า acute-on-chronic renal failure (AoCRF) ซึ่งภาวะไตวายเฉียบพลันที่เกิดขึ้นนี้อาจกลับคืนเป็นเหมือนเดิมได้หรือไม่ก็ได้ แนวทางการรักษาโดยหลักจึงเป็นไปในแนวทางเดียวกับการรักษาภาวะไตวายเฉียบพลัน นั่นคือฟื้นฟูการทำงานของไตของผู้ป่วยให้ใกล้เคียงกับระดับเดิม ซึ่งส่วนใหญ่ดูจากระดับซีรัมครีเอทินีน และเช่นเดียวกันกับไตวายเฉียบพลันทั่วไป ภาวะนี้อาจให้การวินิจฉัยได้ยาก หากผู้ป่วยขาดการรักษาเป็นเวลานาน และไม่มีผลเลือดเดิมให้เปรียบเทียบ
อาการ
อาการอาจแตกต่างกันไปในแต่ละคน ผู้ป่วยโรคไตในระยะเริ่มต้นอาจไม่รู้สึกอาการป่วยหรือสังเกตอาการที่เกิดขึ้น เมื่อไตไม่สามารถกรองได้อย่างเหมาะสม ของเสียจะสะสมในเลือดและร่างกาย สภาพนี้เรียกว่าภาวะเลือดคั่งสารไนโตรเจน (อังกฤษ: azotemia) ระดับ azotaemia ที่ต่ำมากอาจไม่แสดงอาการเลย ถ้าโรคดำเนินไป อาการเริ่มที่จะเห็นได้ชัด (ถ้าความล้มเหลวมีระดับสูงเพียงพอที่จะทำให้เกิดอาการ) ไตวายที่มาพร้อมกับอาการที่เห็นได้ชัดเจนจะเรียกว่ายูเรียในเลือด (อังกฤษ: uraemia)
ไตวายจะมีอาการดังต่อไปนี้
- มียูเรียในเลือดระดับสูง จะส่งผลดังนี้
- อาเจียนและ / หรือท้องร่วง ซึ่งอาจนำไปสู่การขาดน้ำ
- อาการคลื่นไส้
- น้ำหนักลด
- ปัสสาวะเวลากลางคืน
- ปัสสาวะบ่อยขึ้น หรือในปริมาณที่สูงกว่าปกติและมีสีซีด
- ปัสสาวะไม่บ่อยหรือในปริมาณที่มีน้อยกว่าปกติและมีสีเข้ม
- มีเลือดปนในปัสสาวะ
- ปัสสาวะยาก ต้องเบ่ง
- ปัสสาวะมีปริมาณมากผิดปกติ
- การสะสมของฟอสเฟตในเลือดที่ไตที่วายแล้วไม่สามารถกรองได้อาจก่อให้เกิด:
- อาการคัน
- กระดูกเสียหาย
- กระดูกที่หักแล้ว ต่อไม่ได้
- เป็นตะคริว (เกิดจากระดับแคลเซียมต่ำซึ่งสามารถเชื่อมโยงกับภาวะมีฟอสเฟสมากเกินไป (อังกฤษ: hyperphosphatemia))
- การสะสมของโพแทสเซียมในเลือดที่ไตที่วายแล้วไม่สามารถกรองได้ (เรียกว่าภาวะโพแทสเซียมสูง) อาจก่อให้เกิด:
- จังหวะการเต้นของหัวใจผิดปกติ
- อัมพาต
- ไตล้มเหลวในการกรองของเหลวส่วนเกินออกอาจก่อให้เกิด:
- การบวมของขา, ข้อเท้า, เท้า, ใบหน้าและ / หรือมือ
- การหายใจช่วงสั้นเนื่องจากมีของเหลวส่วนเกินในปอด (หรืออาจจะเกิดจากโรคโลหิตจาง)
- โรคไตหลายถุงน้ำ (อังกฤษ: Polycystic kidney disease) ซึ่งเป็นสาเหตุให้เกิดซีสต์ขนาดใหญ่ที่เต็มไปด้วยของเหลวในไตและบางครั้งในตับ อาจทำให้เกิด:
- อาการปวดหลังหรือปวดด้านข้าง
- ไตที่มีสุขภาพดีจะผลิตฮอร์โมน erythropoietin ที่ช่วยกระตุ้นไขกระดูกเพื่อให้เซลล์เม็ดเลือดแดงที่แบกออกซิเจน เมื่อไตล้มเหลว มันจะผลิต erythropoietin น้อยลง ส่งผลให้ผลิตเซลล์เม็ดเลือดแดงที่จะมาแทนที่การสลายตามธรรมชาติของเซลล์เม็ดเลือดแดงเก่าลดลง ผลก็คือเลือดจะแบกฮีโมโกลบินน้อยลง สภาพนี้เรียกว่าโรคโลหิตจาง ซึ่งจะส่งผลให้:
- รู้สึกเหนื่อยและ / หรืออ่อนแอ
- มีปัญหาเรื่องความจำ
- ลำบากในการตั้งใจทำงาน
- เวียนหัว
- ความดันโลหิตต่ำ
- โดยปกติแล้วโปรตีนจะมีขนาดใหญ่เกินกว่าที่จะผ่านไตได้ แต่มันสามารถที่จะผ่านได้เมื่อ glomeruli (เส้นเลือดในตับ)ได้รับความเสียหาย แต่ไม่ได้ทำให้เกิดอาการจนกระทั่งความเสียหายของไตเกิดขึ้นอย่างกว้างขวาง หลังจากนั้น จะมีอาการดังนี้:
- ปัสสาวะเป็นฟอง
- มีอาการบวมในมือ ที่เท้า ที่หน้าท้องหรือใบหน้า
- อาการอื่น ๆ ได้แก่:
- สูญเสียความอยากอาหาร อาหารในปากรสชาติไม่ดี
- นอนหลับยาก
- ผิวสีเข้ม
- โปรตีนเกินในเลือด
- ถ้าใช้ยาเพนิซิลลินมาก ผู้ป่วยไตวายอาจมีอาการชัก
สาเหตุของโรค
ไตบาดเจ็บเฉียบพลัน
ไตบาดเจ็บเฉียบพลัน (ที่รู้จักกันก่อนหน้านี้ว่าเป็นภาวะไตวายเฉียบพลัน) - หรือ AKI - มักจะเกิดขึ้นเมื่อปริมาณเลือดเลี้ยงไตถูกขัดจังหวะเฉียบพลันหรือเมื่อไตต้องรองรับสารพิษมากเกินไปหรือหรือภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดโดยปราศจากการไหลของเลือดไปเลี้ยงไตตามปกติเป็นเวลานาน เช่นการผ่าตัดบายพาสหัวใจ
การใช้ยามากเกินไปหรือเกิดจากอุบัติเหตุหรือจากการมีสารพิษมากเกินไปเช่นสารเคมีจากยาบางเช่นยาปฏิชีวนะหรือยาเคมีบำบัด ยังอาจทำให้เกิดอาการบาดเจ็บที่ไตเฉียบพลันเช่นกัน ซึ่งแตกต่างจากโรคไตเรื้อรัง อย่างไรก็ตามไตมักจะสามารถกู้คืนจากการบาดเจ็บของไตเฉียบพลันที่ช่วยให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติ คนที่ทุกข์ทรมานจากอาการบาดเจ็บที่ไตเฉียบพลันต้องการรักษาแบบช่วยเหลือจนกระทั่งไตของเขาสามารถกู้คืนฟังก์ชันแต่ไตของเขามักจะยังคงอยู่ในความเสี่ยงที่เพิ่มขึ้นของการพัฒนาไปสู่ไตล้มเหลวในอนาคต
ในบรรดาสาเหตุจากอุบัติเหตุของไตวายคิอการบาดเจ็บจากการถูกกดทับ (อังกฤษ: crush syndrome) เช่นเมื่อแขนขาถูกกดทับเป็นเวลานาน เนื้อเยื่อไตต้องขาดเลือดเป็นเวลานานไปด้วย ทำให้เกิดภาวะขาดเลือด เมื่อการกดทับถูกปลดปล่อยอย่างทันทีทันใด สารพิษจำนวนมากจะถูกปล่อยออกมาทันทีในกระแสเลือด การโอเวอร์โหลดของสารพิษที่เกิดขึ้นจะนำไปสู่การอุดตันและไตถูกทำลาย เป็นอาการบาดเจ็บที่เรียกว่า reperfusion injury ที่เกิดขึ้นหลังจากการปลดปล่อยแรงกดทับ กลไกนี้เชื่อว่าผลิตภัณฑ์การสลายของกล้ามเนื้อได้ถูกปล่อยเข้าสู่กระแสเลือด - ที่ชัดเจนได้แก่ myoglobin และโพแทสเซียมและฟอสฟอรัส - ซึ่งเป็นผลิตภัณฑ์ของ rhabdomyolysis (การสลายตัวของกล้ามเนื้อโครงร่างที่ได้รับความเสียหายจากภาวะขาดเลือด) การกระทำที่เฉพาะเจาะจงกับไตยังไม่เป็นที่เข้าใจอย่างเต็มที่ แต่บางส่วนอาจจะเป็นเนื่องจาก metabolite ที่เป็นพิษต่อไตของ myoglobin
โรคไตเรื้อรัง
โรคไตเรื้อรัง (CKD) มีหลายสาเหตุ สาเหตุที่พบบ่อยที่สุดคือโรคเบาหวานและโรคความดันโลหิตสูงเป็นเวลานานที่ไม่สามารถควบคุมได้ โรคไตแบบ Polycystic เป็นอีกหนึ่งสาเหตุที่รู้จักกันดีของโรคไตวายเรื้อรัง คนส่วนใหญ่ที่ทรมานกับโรคไตแบบ polycystic มีประวัติในครอบครัวของโรคนี้ การเจ็บป่วยทางพันธุกรรมอื่น ๆ ก็ส่งผลกระทบต่อการทำงานของไตเช่นกัน
นอกจากนี้การใช้ยาสามัญมากเกินไปเช่น ibuprofen และ acetaminophen (พาราเซตามอล) ยังสามารถทำให้เกิดความเสียหายไตเรื้อรังได้เช่นกัน
การติดเชื้อบางอย่างเช่น hantavirus สามารถโจมตีไต ทำให้ไตวายได้
ความบกพร่องทางพันธุกรรม
ยีน APOL1 ได้รับการเสนอให้เป็นยีนที่มีความเสี่ยงทางพันธุกรรมที่สำคัญสำหรับสเปกตรัมของไตวายที่ไม่ใช่มาจากเบาหวานในบุคคลที่มีแหล่งกำเนิดจากทวีปแอฟริกา ยีนเหล่านี้รวมถึงโรคไตที่เกี่ยวข้องกับโรคเอชไอวี (อังกฤษ: HIV-associated nephropathy (HIVAN)), รูปแบบของ nonmonogenic ขั้นต้นของ focal segmental Glomerulosclerosis, และโรคไตเรื้อรังในเครือความดันโลหิตสูงที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับสมมติฐานอื่น ๆของโรค ตัวแปรเปลี่ยนของ APOL1 สายพันธุ์แอฟริกันตะวันตกสองสายพันธุ์มีการแสดงที่อาจเกี่ยวข้องกับโรคไตระยะสุดท้ายในชาวอเมริกันเชื้อสายแอฟริกันและชาวอเมริกันเชื้อสายสเปน
วิธีการวินิจฉัย
การวัดหาโรคไตวายเรื้อรัง
- ระยะของไตวาย
ไตวายเรื้อรังจะถูกวัดในห้าระยะ ซึ่งจะคำนวณโดยใช้อัตราการกรองของไต (อังกฤษ: glomerular filtration rate (GFR)) ของผู้ป่วย โรคไตวายเรื้อรังระยะที่ 1 การทำงานของไตจะลดน้อยลงเล็กน้อย มีอาการชัดเจนไม่มาก ระยะที่ 2 และ 3 ต้องการการดูแลเพิ่มขึ้นจากผู้ให้บริการทางการแพทย์เพื่อที่จะชะลอตัวและรักษาความผิดปกติของไต ผู้ป่วยที่อยู่ในระยะที่ 4 และ 5 จะต้องเตรียมความพร้อมของผู้ป่วยเพื่อรับการรักษาที่จริงจังเพื่อให้อยู่รอด โรคไตวายเรื้อรังระยะที่ 5 ถือเป็นความเจ็บป่วยที่รุนแรงและต้องการบางรูปแบบของการบำบัดทดแทนการทำงานของไต (การฟอกเลือด) หรือการปลูกถ่ายไตเมื่อใดก็ตามที่เป็นไปได้
- อัตราการกรองของไต
GFR ปกติแตกต่างกันไปตามปัจจัยหลายอย่าง รวมทั้งเพศ อายุ ขนาดของร่างกายและเชื้อชาติ ผู้เชี่ยวชาญด้านการทำงานของไตพิจารณาอัตราการกรองไต (GFR) .ให้เป็นดัชนีโดยรวมที่ดีที่สุดของการทำงานของไต มูลนิธิโรคไตแห่งชาติได้เสนอเครื่องคำนวณค่า GFR แบบออนไลน์ที่ง่ายต่อการใช้งาน สำหรับใครก็ตามที่มีความสนใจในการมำความรู้จักกับอัตราการกรองไตของตนเอง (ระดับ creatinine ในเซรั่มซึ่งเป็นการทดสอบเลือดง่ายๆ จำเป็นต้องใช้เครื่องคำนวณ)
การใช้คำว่ายูเรียในเลือด (อังกฤษ: uremia)
ก่อนที่จะมีความก้าวหน้าของการแพทย์สมัยใหม่ ไตวายมักถูกเรียกว่าพิษจากยูเรีย (อังกฤษ: uremic poisoning) คำว่า uremia ใช้สำหรับการปนเปื้อนของเลือดด้วยปัสสาวะซึ่งหมายถึงการปรากฏตัวของปริมาณที่มากเกินไปของยูเรียในเลือด เริ่มต้นราวปี 1847 คำนี้รวมถึงการปัสสาวะที่ลดลง ซึ่งคิดว่าน่าจะเกิดจากการผสมปัสสาวะกับเลือดแทนที่จะเป็นความผิดพลาดทางท่อปัสสาวะ[ต้องการอ้างอิง] "uremia" ในขณะนี้ถูกใช้สำหรับการเจ็บป่วยที่มาพร้อมกับโรคไตวาย. [24 ]
อ้างอิง
- Medline Plus (2011). "Chronic kidney disease". A.D.A.M. Medical Encyclopedia. National Institutes of Health. สืบค้นเมื่อ 1 January 2013.
- ↑ Dr Per Grinsted (2005-03-02). "Kidney failure (renal failure with uremia, or azotaemia)". สืบค้นเมื่อ 2009-05-26.
- Dr Andy Stein (2007-07-01). Understanding Treatment Options For Renal Therapy. Deerfield, Illinois: Baxter International Inc. p. 6. ISBN 1-85959-070-5.
- . Deerfield, Illinois: Baxter International Inc. 2008-05-01. pp. 14–15. 08/1046R. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2010-06-25. สืบค้นเมื่อ 2015-05-21.
- Amgen Inc. (2009). "10 Symptoms of Kidney Disease". สืบค้นเมื่อ 2009-05-26.
- MedicineNet, Inc. (2008-07-03). "Hyperkalemia". สืบค้นเมื่อ 2009-05-26.
- Lee A. Hebert, M.D., Jeanne Charleston, R.N. and Edgar Miller, M.D. (2009). . คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2011-05-05. สืบค้นเมื่อ 2011-03-24.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
- Katzung, Bertram G. (2007). Basic and Clinical Pharmacology (10th ed.). New York, NY: McGraw Hill Medical. p. 733. ISBN 978-0-07-145153-6.
- National Kidney and Urologic Diseases Information Clearinghouse (2012). "The Kidneys and How They Work". National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. สืบค้นเมื่อ 1 January 2013.
- Kes, Petar; Basić-Jukić, Nikolina; Ljutić, Dragan; Brunetta-Gavranić, Bruna (2011). [The role of arterial hypertension in the development of chronic renal failure] (PDF). Acta Medica Croatica (ภาษาโครเอเชีย). 65 (Suppl 3): 78–84. PMID 23120821. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม (PDF) เมื่อ 2013-07-19. สืบค้นเมื่อ 2015-05-22.
- Perneger, Thomas V.; Whelton, Paul K.; Klag, Michael J. (1994). "Risk of Kidney Failure Associated with the Use of Acetaminophen, Aspirin, and Nonsteroidal Antiinflammatory Drugs". New England Journal of Medicine. 331 (25): 1675–9. doi:10.1056/NEJM199412223312502. PMID 7969358.
- Appel, Gerald B; Mustonen, Jukka (2012). "Renal involvement with hantavirus infection (hemorrhagic fever with renal syndrome)". UpToDate. สืบค้นเมื่อ 1 January 2013.
- Bostrom, M. A.; Freedman, B. I. (2010). "The Spectrum of MYH9-Associated Nephropathy". Clinical Journal of the American Society of Nephrology. 5 (6): 1107–13. doi:10.2215/CJN.08721209. PMID 20299374.
- Genovese, Giulio; Friedman, David J.; Ross, Michael D.; Lecordier, Laurence; Uzureau, Pierrick; Freedman, Barry I.; Bowden, Donald W.; Langefeld, Carl D.; และคณะ (2010). "Association of Trypanolytic ApoL1 Variants with Kidney Disease in African Americans". Science. 329 (5993): 841–5. doi:10.1126/science.1193032. PMC 2980843. PMID 20647424.
- Tzur, Shay; Rosset, Saharon; Shemer, Revital; Yudkovsky, Guennady; Selig, Sara; Tarekegn, Ayele; Bekele, Endashaw; Bradman, Neil; และคณะ (2010). "Missense mutations in the APOL1 gene are highly associated with end stage kidney disease risk previously attributed to the MYH9 gene". Human Genetics. 128 (3): 345–50. doi:10.1007/s00439-010-0861-0. PMC 2921485. PMID 20635188.
- Fadem, Stephen Z., M.D., FACP, FASN. Calculators for HealthCare Professionals. National Kidney Foundation. 13 Oct 2008
- "GFR calculator". Kidney.org. สืบค้นเมื่อ 2011-09-25.
- Meyer, Timothy W.; Hostetter, Thomas H. (2007). "Uremia". New England Journal of Medicine. 357 (13): 1316–25. doi:10.1056/NEJMra071313. PMID 17898101.
