ตั๊กแตนตำข้าว

ตั๊กแตนตำข้าว ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: 145–0Ma PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ยุคครีเทเชียส–ปัจจุบัน
ตั๊กแตนยักษ์เอเชียขีดขาว (Hierodula patellifera) เป็นตั๊กแตนตำข้าวที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Arthropoda
ชั้น:	Insecta
ชั้นย่อย:	Pterygota
ชั้นฐาน:	Neoptera
อันดับใหญ่:	Dictyoptera
อันดับ:	Mantodea Burmeister, 1838
วงศ์
Acanthopidae Amorphoscelidae Chaeteessidae Empusidae Eremiaphilidae Hymenopodidae Iridopterygidae Liturgusidae Mantidae Mantoididae Metallyticidae Sibyllidae Tarachodidae Thespidae Toxoderidae
ชื่อพ้อง
Manteodea Burmeister, 1829 Mantearia Mantoptera

ตั๊กแตนตำข้าว หรือ ตั๊กแตนต่อยมวย (อังกฤษ: Mantis ; ภาษาไทยถิ่นเหนือ : แมงม้า ; ภาษาอีสาน : แมงพงม้า) เป็นอันดับของแมลงที่ประกอบไปด้วยแมลงมากกว่า 2,400 ชนิด 430 สกุล ใน 15 วงศ์ พบทั่วไปในภูมิอากาศเขตอบอุ่นและเขตร้อน ส่วนมากอยู่ในวงศ์ Mantidae

ศัพทมูลวิทยา

ตั๊กแตนตำข้าวทุกชนิดจัดอยู่ในอันดับ Mantodea ที่มาของคำว่า Mantodea และ 'mantis' มาจากคำในภาษากรีก μάντις (ออกเสียงว่า แมนทิส) หมายความว่าผู้เผยพระวจนะ และคำลงท้ายในภาษากรีก εἶδος หมายถึงรูปทรงหรือรูปร่าง ชื่อถูกตั้งโดยนักกีฏวิทยาชาวเยอรมัน เฮอร์มันน์ บูร์ไมซเทอร์ ในปี ค.ศ. 1838

ลักษณะ

ตั๊กแตนตำข้าว มีอกปล้องแรกยาว มีลักษณะท่าทีชอบยืนขยับตัวขึ้นลง ๆ คล้ายอาการยงโย้ยงหยก จึงได้รับชื่อเรียกเล่น ๆ ว่า "ตั๊กแตนโยงโย่" หรือ "ตั๊กแตนยงโย้" เนื่องจากมีขาคู่หน้าที่พัฒนาให้กลายเป็นขาหนีบใช้สำหรับจับเหยื่อ เวลาเมื่อไม่ได้ใช้งาน มักจะยกขึ้นประกบกันอยู่ที่ด้านหน้าคล้ายท่ายกมือไหว้หรือการจรดมวย อันเป็นที่มาของชื่อ ส่วนหัวของตั๊กแตนตำข้าว สามารถหมุนคอได้เกือบรอบ 360 องศา จัดเป็นแมลงที่สามารถมองผ่านไหล่ของตัวเองไปด้านหลังได้ นอกจากนี้แล้วยังมีตาเดี่ยวอีกสามดวงตาอยู่ตรงกลางหน้าผากระหว่างตารวมทั้งสองข้าง ตาเดี่ยวทำหน้าที่รับแสงมากกว่ารับภาพเหมือนตารวม

พฤติกรรม

ตั๊กแตนตำข้าวเป็นสัตว์ล่าเหยื่อเท่านั้น ดังนั้นมันจึงมักไม่กินเนื้อที่ไม่ได้ล่ามาด้วยตนเอง แต่ก็มีผู้เลี้ยงตั๊กแตนตำข้าวสามารถป้อนอาหารให้มันได้เป็นสัตว์เลี้ยง แมลงเป็นอาหารหลักของตั๊กแตนตำข้าว แต่ตั๊กแตนตำข้าวที่มีขนาดใหญ่สามารถกินสัตว์อื่นที่มีขนาดเล็กกว่าได้ เช่น แมงป่อง, สัตว์เลื้อยคลาน, กบ, นก, งู, ปลา แม้กระทั่งแมลงสาบ

ตั๊กแตนตำข้าวสามารถอำพรางตนให้เหมือนกับสิ่งแวดล้อมได้ โดยปกติแล้ว ตั๊กแตนตำข้าวตัวเมียจะมีขนาดใหญ่กว่าตัวผู้มาก และเมื่อผสมพันธุ์เสร็จแล้ว ตั๊กแตนตำข้าวเป็นแมลงที่มีพฤติกรรมดุร้าย ก้าวร้าว ตัวเมียจะจับตัวผู้กินเป็นอาหารตามสัญชาตญาณ

ตั๊กแตนตำข้าวเป็นแมลงที่มีขั้นตอนการเจิญเติบโตที่ไม่สมบูรณ์ กล่าวคือไม่มีระยะดักแด้ ตั๊กแตนตำข้าวเมื่อฟักออกจากไข่มีขนาดเล็กมาก รูปร่างคล้ายมด แต่ละครั้งที่มีการลอกคราบขนาดจะและรูปร่างก็จะเปลี่ยนแปลงไปโดยปีกจะยาวขึ้น หลังการลอกคราบครั้งสุดท้าย 2-3 สัปดาห์ ช้าหรือเร็วขึ้นอยู่กับชนิด การผสมพันธุ์อาจใช้เวลานานเป็นวัน หรือแล้วแต่ความพอใจของตั๊กแตนตำข้าว หลังจากการผสมพันธุ์ประมาณ 1-2 สัปดาห์ ตัวเมียจะเริ่มวางไข่เป็นกลุ่มอัดเรียงกันแน่นเป็นฝักซึ่งจะวางได้ติดต่อกันไปได้ 3-6 ฝัก ไข่ฟักเป็นตัวอ่อนภายใน 5-6 สัปดาห์

อ้างอิง

1. ตั๊กแตนตำข้าว , ตั๊กแตนต่อยมวย
2. Otte, Daniel; Spearman, Lauren. "Mantodea Species File Online". สืบค้นเมื่อ 2012-07-17.
3. Essig, Edward Oliver (1947). College entomology. New York: Macmillan Company. pp. 124, 900. OCLC 809878. สืบค้นเมื่อ 2010-03-10.
4. Harper, Douglas. "mantis". Online Etymology Dictionary. สืบค้นเมื่อ 21 November 2008.
5. พิสุทธิ์ เอกอำนวย, คู่มือคนรักแมลง 2 การเลี้ยงด้วง (มีนาคม พ.ศ. 2552) หน้า 250. 255 หน้า ISBN 978-974-660-832-9

แหล่งข้อมูลอื่น

• Deadlymantis.com This site have some amazing pictures of praying mantis and information on multiple species. Also, there are links to supplies for rearing and exotic live specimens.
• Mantis Study Group Information on mantids, scientific article phylogenetics and Evolution.
• Mantodea Revisionary Systematics and Phylogenetics.