Nepenthes albomarginata

Nepenthes albomarginata
หม้อล่างของ N. albomarginata จากอุทยานบาโก บอร์เนียว
สถานะการอนุรักษ์
Conservation Dependent (IUCN 2.3)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
หมวด:	Magnoliophyta
ชั้น:	Magnoliopsida
อันดับ:	Caryophyllales
วงศ์:	Nepenthaceae
สกุล:	Nepenthes
สปีชีส์:	N.  albomarginata
ชื่อทวินาม
Nepenthes albomarginata T.Lobb ex Lindl. (1849)
ชื่อพ้อง
Nepenthes albocincta Hort. ex Macf. (1908) nom.nud. Nepenthes albocincta var. rubra Hort. ex Macf. (1908) Nepenthes laevis auct. non Lindl.: C.Morr. (1852) Nepenthes teysmanniana Miq. (1858) [=N. albomarginata/N. gracilis] Nepenthes tomentella Miq. (1855) Nepenthes tupmanniana Bonst. (1931) sphalm.typogr.

Nepenthes albomarginata หรือ White-Collared Pitcher-Plant, เป็นหม้อข้าวหม้อแกงลิงพื้นเมืองของเกาะบอร์เนียว, มาเลเซียตะวันตก, และ เกาะสุมาตรา ชื่อ albomarginata มาจากภาษาละตินจากคำว่า albus (ขาว) และ marginatus (ขอบ) ซึ่งหมายถึงขอบขนสีขาวซึ่งเป็นลักษณะพิเศษในหม้อข้าวหม้อแกงลิงชนิดนี้

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์

Nepenthes albomarginata เป็นไม้เลื้อยไต่ ลำต้นอาจยาวถึง 4 ม.มีเส้นผ่าศูนย์กลาง 5 มม. ปล้องเป็นทรงกระบอกเมื่อตัดขวาง ยาว 15 ซม.

หม้อบนสองรูปแบบสีจากอุทยานบาโก, รัฐซาราวัก

ใบคล้ายแผ่นหนัง แผ่นใบรูปใบหอก ยาว 25 ซม.กว้าง 2 ซม. ปลายแหลม ฐานสอบเรียวเล็กน้อย หุ้มลำต้น ใบในหม้อข้าวหม้อแกงลิงชนิดนี้มีลักษณะพิเศษคือไม่มีก้านใบ เส้นใบตามยาวไม่ชัดเจน สายดิ่งยาว 20 ซม.

หม้อล่างและหม้อใบกระจุกป่องที่ฐานประมาณหนึ่งในสามของความสูง และเป็นทรงกระบอกในส่วนที่เหนือขึ้นมา หม้อมีขนาดเล็ก 15 ซม.กว้าง 4 ซม.มีปีกตะเข็บหนึ่งคู่กว้าง 5 มม.ที่ด้านหน้าของหม้อ ปากกลมเฉียงไปด้านหลังเล็กน้อย เพอริสโตมทรงกระบอกเมื่อตัดขวาง กว้าง 2 มม.มีฟันไม่แยก มีแถบขนสั้นสีขาวใต้เพอริสโตม ถึงแม้ว่าจะหายไปเมื่อหม้อดักจับปลวกได้ มีต่อมปกคลุมที่ผิวภายในบริเวณส่วนที่ป่อง ฝากึ่งรูปวงกลม ไม่มีรยางค์ มีเดือยเดี่ยว (ยาว ≤3 มม.) ใกล้ฐานฝา

หม้อบนคล้ายหม้อล่าง เป็นรูปทรงกระบอก-รูปกรวย ปีกลดรูปลงเหลือแค่สัน

Nepenthes albomarginata มีช่อดอกแบบกระจะ ช่อดอกเพศผู้จะยาวกว่า ก้านช่อดอกยาว 25 ซม.ขณะที่แกนกลางยาวถึง 40 ซม. ก้านดอกย่อยมีหนึ่งถึงสองดอก ยาว 30 มม. ไม่มีใบประดับ กลีบเลี้ยงรูปไข่กลับถึงรูปขอบขนาน ยาว 4 มม.

มีสิ่งปกคลุมหนาแน่นเกือบทุกส่วน เป็นขนรูปดาวสั้นสีขาว ใต้แผ่นใบปกคลุมด้วยขนยาวหนาแน่น

นิเวศวิทยา

Nepenthes albomarginata เป็นหม้อข้าวหม้อแกงลิงที่มีการกระจายพันธุ์กว้าง พบในบอร์เนียว, มาเลเซียตะวันตก, และสุมาตรา พบที่ระดับความสูง 0 ถึง 1000 ม.จากระดับน้ำทะเล

 

N. albomarginata ในป่า สุมาตรา

ทั่วไปจะพบในป่าฝนเขตร้อน (Kerangas forest) แต่ก็มีรายงานว่าพบตามพื้นดินในทุ่งโล่งบนเนิน ขึ้นบนดินที่เกิดจากต้นไม้ในหนองที่ทับถมกัน และหินปูน

ญาติใกล้ชิด

ในปี ค.ศ. 2001 ชาร์ลส์ คลาร์ก (Charles Clarke) ได้ทำการวิเคราะห์ลำดับชั้นบนพื้นฐานของการวิวัฒนาการชาติพันธุ์ของ หม้อข้าวหม้อแกงลิง บนเกาะสุมาตราและเพนนิซูล่า มาเลเซีย โดยใช้รูปร่างลักษณะ 70 ลักษณะของอนุกรมวิธาน ตามส่วนของแผนภาพวิวัฒนาการชาติพันธุ์ที่ได้ แสดงในส่วนของ "เครือบรรพบุรุษที่ 6 (Clade 6)" มีส่วนคล้ายคลึงเพียง 50% ส่วน N. angasanensis และ N. mikei มีส่วนคล้ายคลึงถึง 79%

หม้อล่างของ N. adnata (ซ้าย) และรูปแบบสีม่วงของ N. albomarginata (ขวา)

50%	unnamed N. albomarginata N. adnata unnamed N. gracilis N. reinwardtiana unnamed N. tobaica       79% N. angasanensis N. mikei

หน่วยอนุกรมวิธานต่ำกว่าระดับชนิด

• N. albomarginata f. sanguinea Toyoda ex Hinode-Kadan (1985) nom.nud.
• N. albomarginata var. rubra (Hort. ex Macfarl.) Macfarl. (1908)
• N. albomarginata var. tomentella (Miq.) G.Beck (1895)
• N. albomarginata var. typica G.Beck (1895) nom.illeg.
• N. albomarginata var. villosa Hook.f. (1873)

ลูกผสมตามธรรมชาติ

• N. albomarginata × N. ampullaria
• ? N. albomarginata × N. chaniana
• N. albomarginata × N. clipeata
• N. albomarginata × N. eustachya
• N. albomarginata × N. hirsuta
• N. albomarginata × N. macrovulgaris
• N. albomarginata × N. northiana [=N. × cincta]
• N. albomarginata × N. rafflesiana
• N. albomarginata × N. reinwardtiana [=N. × ferrugineomarginata]
• ? N. albomarginata × N. sanguinea
• N. albomarginata × N. veitchii

N. albomarginata × N. northiana

ดูบทความหลักที่: Nepenthes × cincta

 

หม้อบนของ N. × cincta

Nepenthes × cincta เป็นพืชที่พบได้ยากเนื่องจากการกระจายตัวของ N. northiana นั้นพบแค่เพียงไม่กี่แห่งใน เบา รัฐซาราวัก บนหินปูน

ลักษณะพิเศษของ N. albomarginata โดดเด่นมาในลูกผสมนี้ เพอริสโตมกว้างของ N. northiana นั้นหายไป หม้อรูปกรวย สีครีมถึงม่วงเข้ม มีจุดแดงหรือดำ

N. albomarginata × N. reinwardtiana

ดูบทความหลักที่: Nepenthes × ferrugineomarginata

หม้อข้าวหม้อแกงลิงชนิดนี้พบในบอร์เนียวและสุมาตรา ตัวอย่างถูกเก็บโดยไซเกะโอะ คุระตะ (Shigeo Kurata) ใน เกนูกัต (Kenukat), กาลีมันตัน ตะวันตก, ในปี ค.ศ. 1981 คุระตะจำแนกลูกผสมนี้ในปีถัดมา

อ้างอิง

1. Phillipps, A. & A. Lamb 1996. Pitcher-Plants of Borneo. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu.
2. Clarke, C.M. 2001. Nepenthes of Sumatra and Peninsular Malaysia. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu.
3. Clarke, C.M. 1997. Nepenthes of Borneo. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu.
4. McPherson, S.R. 2009. Pitcher Plants of the Old World. Redfern Natural History Productions Ltd., Poole.
5. Lowrie, A. 1983. Sabah Nepenthes Expeditions 1982 & 1983.PDF (1.25 MB) Carnivorous Plant Newsletter 12(4): 88–95.
6. Shivas, R.G. 1985. Variation in Nepenthes albo-marginata.PDF (670 KB) Carnivorous Plant Newsletter 14(1): 13–14.
7. Clarke, C.M. & C.C. Lee 2004. Pitcher Plants of Sarawak. Natural History Publications (Borneo), Kota Kinabalu.

• Clarke, C.M., R. Cantley, J. Nerz, H. Rischer & A. Witsuba (2000). Nepenthes albomarginata. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2006. Retrieved on 11 May 2006.
• Merbach, M.A., D.J. Merbach, U. Maschwitz, W.E. Booth, B. Fiala & G. Zizka 2002. Carnivorous plants: Mass march of termites into the deadly trap. Nature 415: 36–37.
• Merbach, M.A., D.J. Merbach, W.E. Booth, U. Maschwitz, G. Zizka & B. Fiala 2000. A unique niche in plant carnivory: Nepenthes albomarginata feeds on epigaeically mass foraging termites. Tagungsband gtö 2000 13. Jahrestagung der Deutschen Gesellschaft für Tropenökologie 1–3. March 2000 in Würzburg Lehrstuhl für Tierökologie und Tropenbiologie Universität Würzburg. p. 105.
• Moran, J.A., W.E. Booth & J.K. Charles 1999. Aspects of Pitcher Morphology and Spectral Characteristics of Six Bornean Nepenthes Pitcher Plant Species: Implications for Prey Capture.PDF (187 KB) Annals of Botany 83: 521–528.
• Moran, J.A., M.A. Merbach, N.J. Livingston, C.M. Clarke & W.E. Booth 2001. Termite Prey Specialization in the Pitcher Plant Nepenthes albomarginata - Evidence from Stable Isotope Analysis.PDF (185 KB) Annals of Botany 88: 307–311.
• Riedel, M., A. Eichner, H. Meimberg & R. Jetter 2007. Chemical composition of epicuticular wax crystals on the slippery zone in pitchers of five Nepenthes species and hybrids. Planta 225(6): 1517–1534.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Nepenthes albomarginata at NPGS/GRIN