วงศ์กบลูกศรพิษ

วงศ์กบลูกศรพิษ
กบลูกศรสีน้ำเงิน (Dendrobates azureus) (บน), กบลูกศรสีเหลือง (D. leucomelas) (ล่าง)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Amphibia
อันดับ:	Anura
วงศ์:	Dendrobatidae Cope, 1865
วงศ์ย่อยและสกุล
Colostethinae (Cope, 1867) Ameerega Colostethus Epipedobates Silverstoneia Dendrobatinae (Cope, 1865) Adelphobates Dendrobates Minyobates Oophaga Phyllobates Ranitomeya Hyloxalinae (Grant et al., 2006) Hyloxalus
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์ (สีดำ)
ชื่อพ้อง
Phyllobatae Fitzinger, 1843 Eubaphidae Bonaparte, 1850 Eubaphina Bonaparte, 1850 Hylaplesidae Günther, 1858 Dendrobatidae Cope, 1865 Colostethidae Cope, 1867 Hylaplesiina Günther, 1868 Calostethina Mivart, 1869 Calostethidae Cope, 1875 Hylaplesiidae Cope, 1875 Hylaplesiida Knauer, 1883 Dendrobatinae Gadow, 1901 Phyllobatidae Parker, 1933 Phyllobatinae Ardila-Robayo, 1979 Dendrobatoidae Dubois, 1992

กบลูกศรพิษ (อังกฤษ: Poison dart frogs, Dart-poison frogs, Poison frogs, Poison arrow frogs) เป็นวงศ์ของสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกขนาดเล็กวงศ์หนึ่ง ในอันดับกบ (Anura) ใช้ชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Dendrobatidae

ลักษณะ

มีลักษณะโดยรวม คือ ด้านบนตรงส่วนปลายของนิ้วมีปุ่นหรือสันเจริญขึ้นมา 1 คู่ มีกระดูกสันหลังหน้ากระดูกก้นกบ 6-8 ปล้อง กระดูกสันหลังมีเซนทรัมเป็นแบบอย่างของโพรซีลัส กระดูกหัวไหล่เป็นแบบอย่างของเฟอร์มิสเทอร์นัล กระดูกแอสทรากาลัสและกระดูกแคลลาเนียมเชื่อมรวมกันเฉพาะส่วนต้นและส่วนปลาย ไม่มีชิ้นกระดูกแทรกระหว่างกระดูกนิ้ว 2 ชิ้นสุดท้าย กระดูกนิ้วชิ้นสุดท้ายเป็นรูปตัว T ลูกอ๊อดมีช่องปากมีจะงอยปากและมีตุ่มฟัน ช่องเปิดของห้องเหงือกมีช่องเดียวอยู่ทางด้านข้างลำตัวและทางซ้ายของลำตัว

กบในวงศ์นี้ เป็นกบที่มีขนาดเล็ก มีความยาวลำตัวประมาณ 1-6 เซนติเมตร เท่านั้น อาศัยบนพื้นดินหรือบนต้นไม้หรือใบไม้ของป่าฝนในทวีปอเมริกาใต้และอเมริกากลาง ส่วนใหญ่หากินในเวลากลางวัน ซึ่งกบในวงศ์นี้มีลักษณะเด่นที่เห็นได้ชัดเจนมาก มีสีสันและลวดลายสดใสสวยงามและจัดจ้านมาก ซึ่งมีต่อมพิษที่จะผลิตพิษร้ายแรงมาก เนื่องจากเป็นสารเคมีประเภทอัคคาลอยด์ ที่จะออกฤทธิ์ระหว่างจุดประสานเซลล์ประสาทและระหว่างประสาทกับกล้ามเนื้อ อัลลาลอยด์ของกบวงศ์นี้จะเป็นประเภทละลายในสารละลายอินทรีย์ พิษของกบวงศ์นี้ สามารถทำให้มนุษย์หรือสัตว์ขนาดใหญ่ตายได้เลย เพียงแค่ไปแตะต้องสัมผัสถูก ซึ่งชาวพื้นเมืองของอเมริกาใต้ได้ใช้ประโยชน์จากพิษนี้ อาบหัวลูกศรหรือลูกธนู สำหรับการล่าสัตว์ ซึ่งสามารถล้มหมูป่าตัวใหญ่ให้ล้มลงได้ภายในระยะเวลาไม่นาน ได้มีการจัดอันดับสัตว์ที่มีพิษร้ายแรงที่สุดในโลก ปรากฏว่า กบในวงศ์นี้ติดอยู่ในอันดับด้วย โดยพิษจากกบเพียง 1 ตัว สามารถฆ่ามนุษย์ได้ถึง 10 คนและหนูถึง 20,000 ตัว ด้วยพิษเพียง 5 ไมโครกรัม

พิษ

โดยชนิดที่มีพิษร้ายแรงที่สุด คือ กบลูกศรสีทอง (Phyllobates terribilis) ที่ให้พิษได้ 2 มิลลิกรัมและพิษเพียง 0.2 มิลลิกรัม เมื่อเข้าสู่กระแสเลือดเป็นปริมาณมากพอก็สามารถทำให้มนุษย์ตายได้

แต่อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่ว่ากบในวงศ์นี้ทุกชนิด ทุกสกุลจะมีพิษเสมอไป บางสกุลไม่มีสีสันสดใสก็มี พฤติกรรมการผสมพันธุ์ ส่วนใหญ่ตัวผู้จะไม่กอดรัดตัวเมีย แต่ถ้ามีมีการกอดรัดจะเป็นตำแหน่งบริเวณหัว ส่วนใหญ่วางไข่บนพื้นดินหรือบนต้นไม้และเฝ้าดูแลไข่ มีเพียงบางสกุลเท่านั้นที่วางไข่ในน้ำและไม่ดูแลไข่ เมื่อลูกอ๊อดฟักจากไข่จะอยู่บนหลังของตัวผู้หรือตัวเมียระยะหนึ่งก่อนจึงค่อยลงสู่น้ำ

การจำแนก

ปัจจุบันมีการจำแนกแล้วประมาณ 175 ชนิด แบ่งออกได้เป็น 3 วงศ์ย่อย 12 สกุล

สกุลและผู้อนุกรมวิธาน	ชื่อสามัญ (ภาษาอังกฤษ)	จำนวนชนิด
Adelphobates (Grant, et al., 2006)		3
Ameerega (Bauer, 1986)		31
Colostethus (Cope, 1866)	Rocket frogs	21
Dendrobates (Wagler, 1830)	Poison dart frogs	5
Epipedobates (Myers, 1987)	Phantasmal poison frogs	6
Excidobates (Twomey & Brown, 2008)		2
Hyloxalus (Jiménez de la Espada, 1870)		58
Minyobates (Myers, 1987)		1
Oophaga (Bauer, 1994)		9
Phyllobates (Duméril & Bibron, 1841)	Golden poison frogs	6
Ranitomeya (Bauer, 1986)		33
Silverstoneia (Grant, et al., 2006)		3

อ้างอิง

1. กบลูกศร
2. หน้าที่ 1 - สุดยอดสัตว์มีพิษที่อันตรายที่สุดในโลก‏
3. หน้า 340-341, วิทยาสัตว์เลื้อยคลานและสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก โดย วีรยุทธ์ เลาหะจินดา (พ.ศ. 2552) ISBN 978-616-556-016-0
4. จาก itis.gov (อังกฤษ)
5. F. Harvey Pough ... (2004). Herpetology. Upper Saddle River, NJ: Pearson/Prentice Hall. pp. 92. ISBN 0131008498.

แหล่งข้อมูลอื่น