กระเบาใหญ่
ลิงก์ข้ามภาษาในบทความนี้ มีไว้ให้ผู้อ่านและผู้ร่วมแก้ไขบทความศึกษาเพิ่มเติมโดยสะดวก เนื่องจากวิกิพีเดียภาษาไทยยังไม่มีบทความดังกล่าว กระนั้น ควรรีบสร้างเป็นบทความโดยเร็วที่สุด |
| กระเบาใหญ่ | |
|---|---|
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| อาณาจักร: | Plantae |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Angiosperms |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Eudicots |
| ไม่ได้จัดลำดับ: | Rosids |
| อันดับ: | Malpighiales |
| วงศ์: | Achariaceae |
| สกุล: | Hydnocarpus |
| สปีชีส์: | H. anthelminticus |
| ชื่อทวินาม | |
| Hydnocarpus anthelminticus Pierre ex Laness | |
| ชื่อพ้อง | |
| List
| |
กระเบาใหญ่ หรือ กระเบา (ชื่อวิทยาศาสตร์: Hydnocarpus anthelminticus) เป็นพืชดอกในวงศ์ Achariaceae แต่เดิมพบในอินโดจีน ปัจจุบันปลูกในจีนตอนใต้ด้วย เป็นหนึ่งในสมุนไพรพื้นฐาน 50 ชนิดที่ใช้ในการแพทย์แผนจีนในชื่อว่า dàfēngzǐ (大风子)
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูง 10 - 20 ม. ลำต้นเปลา เปลือกแข็งเรียบสีน้ำตาล
ใบเดี่ยวเรียงสลับ รูปใบหอกแกมรูปไข่ หรือรูปขอบขนาน ปลายสอบเรียว โคนสอบหรือมน เบี้ยวเล็กน้อย ขอบเรียบ เนื้อใบหนา เส้นแขนงใบ และเส้นใบย่อยเห็นได้ชัดทางด้านล่าง ใบอ่อนสีเขียวอ่อนอมเหลืองเป็นมัน ใบกว้าง 3 - 7 ซม. ยาว 10 - 30 ซม.
ดอก เป็นช่อ ช่อละ 2 - 3 ดอก สีชมพู มีกลิ่นหอมดอก แยกเพศ อยู่ต่างต้น ดอกเพศผู้ออกเดี่ยวๆ ตามง่ามใบ กลิ่นหอมมาก กลีบเลี้ยง 5 กลีบ มีขนอ่อนนุ่มทั้ง 2 ด้าน กลีบดอก 5 กลีบ สีชมพู เกสรเพศผู้ 5 อัน ดอกเพศเมียออกเป็นช่อสั้นๆ ตามง่ามใบ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกเหมือนกับดอกเพศผู้ เกสรเพศผู้ไม่สมบูรณ์ 5 อัน ยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น 5 แฉก รังไข่รูปไข่หรือรูปไข่กลับ ดอกบานเต็มที่กว้าง 1.2 - 1.7 เซนติเมตร ก้านดอกยาวประมาณ 2 เซนติเมตร มีขนสั้นๆสีน้ำตาลปกคลุม
ผล กลม เส้นผ่านศูนย์กลาง 8 - 12 ซม. ผิวเรียบ เปลือกแข็ง มีขนหรือเกล็ดสีน้ำตาล มี 30 - 50 เมล็ด อัดกันแน่น เมล็ดรูปไข่ เบี้ยว ปลายทั้งสองข้างมน ออกดอกและติดผล ระหว่างเดือนธันวาคม – เดือนมีนาคม
อนุกรมวิธานและการตั้งชื่อ
กระเบาใหญ่ (Hydnocarpus anthelminthicus) ถูกตั้งชื่ออย่างเป็นทางการโดย Pierre ex Laness และได้รับการตีพิมพ์ใน Bulletin de la Société Botanique de France 55: 522 1866 ปัจจุบันได้รับการยืนยันแล้วว่า Hydnocarpus castaneus (มีถิ่นกำเนิดจากประเทศพม่า อินโดจีน คาบสมุทรมลายู และสุมาตรา) เป็นชื่อพ้องของ H. anthelminthicus
กระเบาใหญ่ อยู่ในวงศ์ Achariaceae ชื่ออื่น: กระเบาน้ำ กระเบาแข็ง กระเบาเบ้าแข็ง กาหลง (ภาคกลาง) กระเบา (ทั่วไป) กระเบาตึก กระเบาตึ้ก (เขมร-ตะวันออก) ตัวโฮ่งจี๊ (หรือ ตั่วฮ่วงจี๊ ในภาษาแต้จิ๋ว) เบา (สุราษฎร์ธานี) ยังเป็นที่รู้จักกันอย่างแพร่หลายภายใต้ชื่อ H. anthelminthicus ซึ่งชื่อแสดงคุณลักษณะในการขับพยาธิ (anthelmintic) ในภาษาเวียดนาม ชื่อสามัญคือ lọnồi (บางครั้งเรียก Ðại phong tử ตามทับศัพท์ภาษาจีน) เป็นหนึ่งในสมุนไพรพื้นฐาน 50 ชนิดที่ใช้ในการแพทย์แผนจีนซึ่งเรียกว่า 大风子 (dàfēngzǐ ต้าเฟิงจึ) หรือ 泰国大风子 (tai guo da feng zi ไท้กั๋วต้าเฟิงจึ)
การแพร่กระจายและถิ่นกำเนิด
ขึ้นตามป่าดิบใกล้ริมน้ำ ทางภาคใต้และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ระดับความสูงจากน้ำทะเล 50 - 200 ม. กัมพูชา เวียดนาม และ จีนตอนใต้ในมณฑลกวางสีและมณฑลยูนนาน ที่ระดับความสูงจากน้ำทะเล 300 - 1300 ม. และยังปลูกในมณฑลไหหลำและไต้หวัน
การใช้ประโยชน์
น้ำมันที่บีบได้จากเมล็ดเรียกว่า น้ำมันกระเบา (Chaulmoogra oil หรือ Hydnocarpus oil) มีส่วนประกอบส่วนใหญ่เป็น chaulmoogric acid และ hydnocarpic acid น้ำมันกระเบานำมาใช้รักษาโรคเรื้อน และโรคผิวหนังอย่างอื่นอีก เช่น โรคเรื้อนกวาง หิด นอกจากนี้ ยังใช้แก้อาการปวดบวมตามข้อ
ผลแก่สุก กินได้ ใช้รับประทานเนื้อในเป็นอาหารคล้ายเผือกต้ม
อ้างอิง
- "Hydnocarpus anthelminticus". Germplasm Resources Information Network (GRIN). Agricultural Research Service (ARS), United States Department of Agriculture (USDA). Retrieved 2008-02-09. https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail?19438
- อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ
<ref>ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อWCSP - http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=242413397
- ↑ http://www.rspg.or.th/plants_data/plantdat/flacourt/hanthe_1.htm
- ↑ http://srdi.yru.ac.th/bcqy/page/291/กระเบาใหญ่.html
- http://www.qsbg.org/database/botanic_book%20full%20option/search_detail.asp?botanic_id=1095
- «Hydnocarpus anthelmintica». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden. Consultáu'l 27 de xunu de 2013. http://legacy.tropicos.org/Name/50120563
- Plants of the World Online: Hydnocarpus castaneus Hook.f. & Thomson (retrieved 11 June 2020) http://www.plantsoftheworldonline.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:111741-1
- Phạm Hoàng Hộ (1999) Cây Cỏ Việt Nam: an Illustrated Flora of Vietnam vol. I (entry: 2156) publ. Nhà Xuẩt Bản Trẻ, HCMC, VN.
- https://www.คลังสมุนไพร.com/16961499/สมุนไพรกระเบาใหญ่
- http://www.rspg.or.th/plants_data/herbs/herbs_21.htm