วงศ์กวางชะมด

สำหรับความหมายอื่น ดูที่ ชะมด (แก้ความกำกวม)

กวางชะมด ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: ไมโอซีนตอนต้น–ปัจจุบัน PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
กวางชะมดไซบีเรีย (Moschus moschiferus)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	สัตว์ (Animalia)
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง (Chordata)
ชั้น:	สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม (Mammalia)
อันดับ:	สัตว์กีบคู่ (Artiodactyla)
อันดับย่อย:	สัตว์เคี้ยวเอื้อง (Ruminantia)
วงศ์:	วงศ์กวางชะมด (Moschidae) Gray, 1821
สกุล:	Moschus (Linnaeus, 1758)
ชนิด
Moschus moschiferus Moschus chrysogaster Moschus fuscus Moschus berezovskii Moschus anhuiensis Moschus cupreus Moschus leucogaster

กวางชะมด (อังกฤษ: Musk deer) เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมจำพวกสัตว์เคี้ยวเอื้องในวงศ์ Moschidae และสกุล Moschus

ชื่อ

โดยคำว่า "Musk" ที่ใช้เป็นชื่อสามัญในภาษาอังกฤษ สันนิษฐานว่ามาจากภาษาสันสกฤตคำว่า "มุษกะ" ขณะที่แถบป่าหิมพานต์เรียก "กาสตุริ" โดยกวางชะมดถูกใช้เป็นเครื่องสำหรับผลิตเครื่องหอมมาแต่โบราณ โดยมีสูตรว่า ให้ทุบกวางชะมดตัวผู้ให้ตาย โดยอย่าให้เลือดออก แล้วเลาะกระดูกออก และนำเนื้อไปตากแดดให้แห้งแล้วป่นทำเป็นผงหอม หรือให้ผ่าท้องตัวผู้แล้วนำไข่ดันออกมาป่นให้เป็นผง แล้วนำใส่ถุง จะเป็นเครื่องหอมที่ดีที่สุด

ชนิด

กวางชะมดมีรูปร่างทั่วไปคล้ายกับกวาง (Cervidae) แต่ไม่จัดว่าเป็นกวาง กวางชะมดไม่มีเขาและมีขนาดเล็กกว่า มีทั้งสิ้น 7 ชนิด คือ

• Moschus moschiferus (กวางชะมดไซบีเรีย)
• Moschus chrysogaster (กวางชะมดเขาสูง)
• Moschus fuscus (กวางชะมดดำ)
• Moschus berezovskii (กวางชะมดป่า)
• Moschus anhuiensis (กวางชะมดอันฮุย)
• Moschus cupreus (กวางชะมดแคชเมียร์)
• Moschus leucogaster (กวางชะมดหิมาลัย)

ลักษณะ

กวางชะมดโดยรวมแล้ว มีขนหยาบและมีสีสันที่หลากหลาย มีความยาวประมาณ 1 เมตร มีความสูงถึงหัวไหล่ประมาณ 50-60 เซนติเมตร แต่บริเวณสะโพกจะสูงกว่าหัวไหล่อีกประมาณ 5 เซนติเมตร น้ำหนักเมื่อโตเต็มที่ประมาณ 9-11 กิโลกรัม มีจุดเด่น คือ มีเขี้ยวออกมาจากริมฝีปากประมาณ 7.5 เซนติเมตร ซึ่งตัวเมียจะมีขนาดสั้นกว่า ตัวผู้มีต่อมผลิตสารคล้ายขี้ผึ้งที่มีกลิ่นคล้ายกับกลิ่นของชะมด (Viverridae) ซึ่งมีไว้เพื่อใช้ในการติดต่อสื่อสารกับตัวเมียและประกาศอาณาเขต ที่บริเวณระหว่างสะดือกับอวัยวะสืบพันธุ์ และยังมีถุงน้ำดีอีกด้วย

ถิ่นที่อยู่

กวางชะมด อาศัยอยู่ลำพังตัวเดียวในป่าที่ราบสูงในระดับ 2,600-3,600 เมตร จากระดับน้ำทะเล ในทวีปเอเชียตอนกลางและเอเชียตะวันออก ออกหากินในเวลาเช้าและเย็น นอนหลับพักผ่อนในเวลากลางวัน ตกลูกครั้งละ 1 ตัว เมื่อสู่วัยเจริญพันธุ์เมื่ออายุได้ 1 ปี

ประโยชน์ต่อมนุษย์

กวางชะมด เป็นสัตว์ที่มนุษย์ใช้กลิ่นจากการผลิตของตัวผู้เช่นเดียวกับชะมด เรียกว่า "ชะมดเชียง" ในเชิงสมุนไพรและผลิตเครื่องหอม บางชนิดมีการเลี้ยงเป็นสัตว์เศรษฐกิจ ซึ่งตัวผู้จะผลิตสารนี้ได้ตัวประมาณ 28 กรัม และจะผลิตได้เมื่อมีอายุ 3 ปี หรือมากกว่า

อ้างอิง

1. จาก ITIS.gov (อังกฤษ)
2. หน้า 3, ของหอม. "ชักธงรบ" โดย กิเลน ประลองเชิง. ไทยรัฐปีที่ 67 ฉบับที่ 21260: วันอังคารที่ 12 เมษายน พ.ศ. 2559: ขึ้น 6 ค่ำ เดือน 5 ปีวอก
3. จารุจินต์ นภีตะภัฏ, กวางชะมด^{[ลิงก์เสีย]}

แหล่งข้อมูลอื่น

•   ข้อมูลเกี่ยวข้องกับ Moschus จากวิกิสปีชีส์