ตับอักเสบ อี

ตับอักเสบ อี (อังกฤษ: Hepatitis E) เป็นตับอักเสบที่เกิดจากการการติดเชื้อไวรัสที่เรียกว่า hepatitis E virus (HEV) HEV เป็นไวรัส RNA สายเดียวประเภท positive-sense มีรูปทรงแบบ icosahedral และมีขนาดจีโนม 7.5 kilobase HEV ใช้ช่องทางแพร่เชื่อผ่านอุจจาระ/ช่องปาก เป็นไวรัสตับอักเสบหนึ่งในห้าชนิดที่รู้จักกันดี (A, B, C, D และ E) การติดเชื้อที่มีการบันทึกไว้ครั้งแรกเกิดใน ค.ศ. 1955 ณ เมืองนิวเดลี ประเทศอินเดีย วัคซีน (HEV 239) สำหรับป้องกันไวรัสนี้ได้รับอนุญาตให้ใช้ในประเทศจีน

Hepatitis E
Hepatitis E virus
บัญชีจำแนกและลิงก์ไปภายนอก
ICD-10	B17.2
ICD-9	070.4
DiseasesDB	5794
eMedicine	med/995
MeSH	D016751

ชีววิทยาเชิงโมเลกุล

แม้ว่าเดิมจะถูกจัดอยู่ใน Caliciviridae family ไวรัสถูกจัดอยู่ในจีนัส Hepevirus และถูกย้ายไปอยู่ใน Hepeviridae family ตัวไวรัสเองเป็นอนุภาคขนาดเล็กที่ไม่มีซองห่อหุ้ม

ขนาดจีโนมมีความยาวราว 7200 เบส มีลักษณะเป็นโมเลกุล RNA สายเดี่ยวแบบ polyadenylated ที่มี open reading frames (ORFs) สามช่วงที่ไม่เชื่อมต่อและทับซ้อนกันตามแนว 5' and 3' cis-acting elements ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการจำลองตัวของ HEV และในกระบวนการ transcription

• ORF1 ประกอบด้วย methyltransferase, protease, helicase แบะ replicase
• ORF2 ประกอบด้วย โปรตีนที่ทำหน้าที่เป็น capsid
• ORF3 ประกอบด้วยโปรตีนที่ไม่ทราบหน้าที่

โครงสร้างสามมิติระดับอะตอมของโปรตีนที่เป็น capsid ในอนุภาคที่เป็นไวรัสถูกค้นพบและตีพิมพ์ใน ค.ศ. 2009 อย่างไรก็ดียังไม่มีระบบเพาะเลี้ยงแบบ in vitro

สปีซีส์ภายใต้จีนัสของไวรัสนี้สามารถก่อโรคในคน หมู หมูป่า กวาง หนู กระต่าย และนก

ระบาดวิทยา

การจัดจำแนก

มีเพียง serotype ชนิดเดียวแต่จัดจำแนกโดยลำดับ nucleotide ของจีโนม Genotype 1 แบ่งออกเป็นชนิดย่อยห้าชนิด Genotype 2 แบ่งออกเป็นชนิดย่อย 2 ชนิด Genotype 3 แบ่งออกเป็นชนิดย่อย 10 ชนิด Genotype 4 แบ่งออกเป็นชนิดย่อย 7 ชนิด

พันธุศาสตร์ประชากร

บรรพบุรุษของ Hepatitis E วิวัฒนาการมาระหว่าง 536 ถึง 1344 ปีมาแล้ว ซึ่งแยกออกเป็นสอง clades - เป็น anthropotropic แบบหนึ่งและ enzootic อีกแบบหนึ่ง - ซึ่งแตกย่อยออกเป็น genotypes 1 และ 2 และ genotypes 3 และ 4 ตามลำดับ เวลาในการแยกในแต่ละ genotypes เป็นดังนี้

• Genotypes 1/2 367 – 656 ปีมาแล้ว
• Genotypes 3/4 417 – 679 ปีมาแล้ว

สำหรับบรรพบุรุษร่วมกันของแต่ละ Genotypes

• Genotype 1 ระหว่าง 87 ถึง 199 ปีมาแล้ว
• Genotype 3 ระหว่าง 265 ถึง 342 ปีมาแล้ว
• Genotype 4 ระหว่าง 131 ถึง 266 ปีมาแล้ว

การที่สายพันธุ์ anthropotropic (genotype 1 และ 2) มีวิวัฒนาการมาใหม่กว่าแสดงว่าไวรัสสายพันธุ์นี้เกิดมาจากสายพันธุ์ zooenosis

การใช้สายพันธุ์ไวรัสจากสัตว์ปีกยืนยันความสัมพันธ์ดังกล่าวใน genotypes 1-4 และระบุว่าสกุลดังกล่าวอาจวิวัฒนาการมา 1.36 ล้านปีก่อน (ระหว่าง 0.23 ล้านปีก่อน ถึง 2.6 ล้านปีก่อน) ไวรัสที่แยกได้จากหนูก็ยืนยันข้อมูลนี้ด้วยและประมาณการณ์เวลาที่สายพันธุ์ในคนและหมูแยกจากกันที่ประมาณ 7.44×10⁴ ปีมาแล้ว (อยู่ในช่วงระหว่าง 2.1×10⁴ ถึง 1.4×10⁵ ปีมาแล้ว) เนื่องจากเวลาดังกล่าวสัมพันธุ์กับการเริ่มต้นเกษตรกรรมจึงอาจอนุมานว่าไวรัสเริ่มติดหนูก่อน แล้วจึงติดสุกล สุดท้ายจึงมาติดต่อสุ่คน อย่างไรก็ดี ยังมีการศึกษาทดลองเพิ่มเติมเพื่อยืนยันหรือหักล้างข้อสังเกตดังกล่าว

Genotypes 1,3 และ 4 ต่างเพิ่มจำนวนประชากรในคริสต์ศตวรรษที่ 20 จำนวนประชากรใน genotype 1 เพิ่มอย่างรวดเร็วในช่วง 30–35 ปีที่ผ่านมา ส่วน Genotypes 3 และ 4 เพิ่มประชากรตั้งแต่ปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 จนถึงช่วง ค.ศ. 1940-1945 อย่างไรก็ดี Genotype 3 ยังมีการเพิ่มจำนวนประชากรอีกจนกระทั่งคริสทศวรรษ 1960s นับแต่ ค.ศ. 1990 ประชากรในทั้งสอง genotype สดลงไปยังระดับที่พบในคริสต์ศตวรรษที่ 19

อัตราการกลายพันธุ๋โดยรวมอยู่ที่ ~1.4 x 10⁻³ substitutions/site/year.

การป้องกัน

การพัฒนาการสุขาภิบาลเป็นวิธีการที่สำคัญที่สุด ซึ่งเริ่มจากการกำจัดของเสีย การจัดให้มีน้ำสะอาด การรักษาสุขอนามัยส่วนบุคคล และการจัดเตรียมอาหารให้ถูกสุขลักษณะ ซึ่งก็เป็นวิธีการทั่ีวไปในการป้องกันโรคอื่นด้วยในประเทศกำลังพัฒนา ซึ่งต้องอาศัยเงินทุนขนาดใหญ่และอาจพึ่งพาความช่วยเหลือจากนานาชาติในโครงสร้างพื้นฐานเกี่ยวกับน้ำประปาและกาบำบัดน้ำเสีย

มีการพัฒนาและทดลองวัคซีนที่ผลิตจาก recombinant viral proteins ในกลุ่มเสี่ยง (กองทหารของประเทศกำลังพัฒนาแห่งหนึ่ง) เบื้องต้นพบว่าวัคซีนดังกล่าวมีประสิทธิภาพและปลอดภัย แต่โครงการได้ระงับไปด้วยเหตุผลทางการเงิน เนื่องจากตับอักเสบ อี พบได้น้อยในประเทศที่พัฒนาแล้ว

วัคซีนอีกตัวหนึ่ง (HEV 239 จำหน่ายภายใต้ชื่อ Hecolin โดยผู้พัฒนา Xiamen Innovax Biotech) ได้รับอนุญาตให้ใช้ได้ใน ค.ศ. 2012 โดยกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีของประเทศจีน หลังจากมีการทดลองเฟสสามในประชาชนสองกลุ่ม กลุ่มละ 50,000 คนจากจังหวัด Jiangsu โดยพบว่าไม่มีใครในกลุ่มที่ได้รับวัคซีนติดเชื้อเลยในระยะเวลา 12 เดือน เทียบกับ 15 คนในกลุ่มที่ไม่ได้รับวัคซีน (แต่ได้รับยาหลอก) วัคซีนลอตแรกออกจากโรงงานของ Innovax ในปลายเดือนตุลาคม ค.ศ. 2012

ผลกระทบ

มีการติดเชื้อไวรัสตับเอกเสบ อี ราว 20 ล้านรายต่อปีทั่วโลก ซึ่งก่อให้เกิดความเจ็บป่วยราว 3 ล้านราย และถึงตายประมาณ 70,000 คน ซึ่งส่วนมากเป็นอัตรากับหญิงมีครรภ์ซึ่งอัตราการตายมีสูงถึง 20% ไวรัส HEV เป็นสาเหตุหลักของการตายในประเทศกำลังพัฒนาและโดยเฉพาะอย่างยิ่งในหญิงมีครรภ์ แม้ว่าจะมีการทดลองวัคซีน HEV รวมถึงการทดลองในเอเชียใต้แสดงให้เห็นว่าวัคซีนมีประสิทธิภาพและปลอดภัย แต่ว่ายังไม่มีการใช้อย่างแพร่หลายในประชากรที่เป็นกลุ่มเสี่ยง ยกเว้นแต่เพียงในประเทศจีน หลังจากการตรวจสอบโดย State Food and Drug Administration (SFDA) เป็นเวลาปีกว่า ก็อนุญาตให้ใช้วัคซีนได้ในสิ้นปี ค.ศ. 2012 ในสหรัฐอเมริกายังไม่มีการอนุญาตให้ใช้วัคซีนนี้แต่อย่างใด

อ้างอิง

1. Gupta DN, Smetana HF (1957). "The histopathology of viral hepatitis as seen in the Delhi epidemic (1955–56)". Indian J. Med. Res. 45 (Suppl.): 101–13. PMID 13438544.
2. Guu TS, Liu Z, Ye Q; และคณะ (2009). "Structure of the hepatitis E virus-like particle suggests mechanisms for virus assembly and receptor binding". Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 106 (31): 12992–7. doi:10.1073/pnas.0904848106. PMC 2722310. PMID 19622744. Unknown parameter |month= ignored (help); Explicit use of et al. in: |author= (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
3. Purdy MA, Khudyakov YE (2010). "Evolutionary history and population dynamics of hepatitis E virus". PLoS ONE. 5 (12): e14376.
4. Lu L, Li C, Hagedorn CH (2006). "Phylogenetic analysis of global hepatitis E virus sequences: genetic diversity, subtypes and zoonosis". Rev Med Virol. 16 (1): 5–36.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
5. Shrestha MP, Scott RM, Joshi DM; และคณะ (2007). "Safety and efficacy of a recombinant hepatitis E vaccine". N. Engl. J. Med. 356 (9): 895–903. doi:10.1056/NEJMoa061847. PMID 17329696. Explicit use of et al. in: |author= (help)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
6. doi:10.1038/491021a
   This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand
7. doi:10.1038/nbt0412-300a
   This citation will be automatically completed in the next few minutes. You can jump the queue or expand by hand

แหล่งข้อมูลอื่น

• ข้อมูลจาก CDC เป็นภาษาไทย (Archive)
• WHO hepatitis E factsheet
• Virus Pathogen Database and Analysis Resource (ViPR): Hepeviridae^{[ลิงก์เสีย]}
• A systematic review on prevalence of hepatitis E disease and seroprevalence of hepatitis E virus antibody (World Health Organization)
• The Night My Liver Started Running My Life (New York Times, October 18, 2010)