นักองค์แบน บ้างออกพระนามว่า แป้น หรือ แม้น (ราว พ.ศ. 2352—2383) เป็นพระราชธิดาในสมเด็จพระอุไทยราชาธิราชรามาธิบดี หรือนักองค์จัน ประสูติแต่นักนางเทพ และเป็นหลานสาวของเจ้าพระยาอภัยภูเบศร (แบน) ต้นสกุลอภัยวงศ์ ครั้นเมื่อตกอยู่ในอิทธิพลญวนจึงมีอีกพระนามหนึ่งว่า เจ้าหญิงหง็อก เบี่ยน (Ngọc Biện, 玉卞)
หลังพระบิดาเสวยทิวงคตในช่วงสงครามอานัมสยามยุทธ จักรพรรดิมิญ หมั่งมีพระราชโองการขุนนางจัดพระราชพิธีอภิเษกให้พระองค์เม็ญ ซึ่งเป็นพระขนิษฐาต่างพระชนนีเสวยราชย์แทนพระบิดา เพราะในช่วงเวลานั้นเจ้านายเขมรที่เป็นชายเข้าไปพึ่งพระบรมโพธิสมภารพระเจ้ากรุงสยาม คงเหลือแต่เจ้านายเขมรผู้หญิง ฝ่ายญวนจึงกวาดเจ้านายเขมรไปเมืองญวน หวังให้เป็นประเทศราช แต่เพราะนักองค์แบนมีความสนิทสนมกับสยามมากที่สุด จึงถูกฝ่ายญวนปลงพระชนม์ฐานแปรพักตร์ที่แม่น้ำโขง
พระประวัติ นักองค์แบน ประสูติเมื่อวันพฤหัสบดี ขึ้น 14 ค่ำ เดือนหก ปีมะเส็ง จ.ศ. 1171 (พ.ศ. 2352) ณ บ้านของเจ้าพระยาอภัยภูเบศร เมืองพระตะบอง เป็นพระราชธิดาพระองค์ใหญ่ในสมเด็จพระอุไทยราชาธิราชรามาธิบดี หรือนักองค์จัน ประสูติแต่นักนางเทพ ถวายตัวรับราชการเป็นพระเทพีเมื่อเดือนอ้าย ปีขาล จ.ศ. 1168 (พ.ศ. 2349) โดยนักนางเทพเป็นธิดาของเจ้าพระยาอภัยภูเบศร (แบน) ต้นสกุลอภัยวงศ์ ขุนนางเขมรผู้จงรักภักดีต่อกรุงเทพมหานคร และมีพี่ชายคนหนึ่งชื่อพระองค์แก้ว นักองค์แบนมีพระอนุชาต่างพระชนนี แต่ไม่ปรากฏพระนามพระองค์หนึ่ง และพระขนิษฐาอีกสามพระองค์ คือ นักองค์เม็ญ หรือมี (ประสูติแต่นักนางกระจับ) นักองค์เภา (ประสูติแต่นักนางยศ) และนักองค์สงวน (ประสูติแต่นักนางแป้น)
| ผังเครือญาติของนักองค์แบน |
|---|
| |
หลังสมเด็จพระอุไทยราชาธิราชรามาธิบดีผู้มีนโยบายนิยมญวน เสด็จทิวงคตเมื่อ พ.ศ. 2377 ราชสำนักกัมพูชาขาดผู้สืบราชสันตติวงศ์ เพราะพระเจ้าอยู่หัวในพระบรมโกศมีพระราชธิดาอยู่สี่พระองค์ คือ นักองค์แบน นักองค์มี นักองค์เภา และนักองค์สงวน ในเวลานั้นพระอนุชาในสมเด็จพระอุไทยราชาธิราชรามาธิบดีสองพระองค์ คือ สมเด็จศรีไชยเชฐ พระมหาอุปราช หรือนักองค์อิ่ม และสมเด็จพระหริรักษ์รามมหาอิศราธิบดี หรือนักองค์ด้วง ซึ่งประทับอยู่ในสยามอ้างสิทธิในราชบัลลังก์ทันที แต่ฝ่ายญวนที่ปกครองเขมรอยู่นั้นไม่ยอมรับให้ทั้งสองสืบราชบัลลังก์
เบื้องต้นฝ่ายพระเจ้ากรุงญวนที่คิดจะเอาดินแดนเขมรมาไว้ในปกครอง จะตั้งให้เจ้านายผู้หญิง พระราชธิดาในสมเด็จพระอุไทยราชาธิราชรามาธิบดีทั้งสามพระองค์ ครองราชย์ร่วมกัน ทว่าในเวลาต่อมาราชสำนักเว้และขุนนางเขมร หมายจะให้นักองค์แบน พระราชธิดาในสมเด็จพระอุไทยราชาธิราชรามาธิบดี ขึ้นเสวยราชย์สืบบิดา แต่เพราะเจ้าหญิงพระองค์นี้นิยมสยาม และยังเป็นหลานสาวของขุนนางเขมรที่ฝักใฝ่สยามจึงมิได้ถูกเลือก ในขณะที่นักองค์เม็ญได้รับการโน้มน้าวจากขุนนางญวนให้เสกสมรสกับพระราชโอรสของจักรพรรดิซา ล็อง (เอกสารไทยเรียก ยาลอง หรือองเชียงสือ) แต่แผนการนี้ถูกขุนนางเขมรคัดค้านอย่างหนัก โดยให้เหตุผลว่ามีวัฒนธรรมต่างกัน และไม่เหมาะควรที่จะให้เจ้านายผู้หญิงปกครองประเทศยาวนาน
พฤษภาคม พ.ศ. 2378 ราชสำนักเว้สถาปนานักองค์เม็ญ หรือหง็อก เวิน (Ngọc Vân, 玉雲) เป็น "เจ้าหญิงเมืองขึ้น" (Quận chúa, 郡主) และมีฐานันดรศักดิ์ต่ำกว่าเจ้าหญิงพระราชธิดากรุงญวน (Công chúa, 公主) ส่วนพระภคินีพระองค์อื่น คือ นักองค์แบน หรือหง็อก เบี่ยน (Ngọc Biện, 玉卞) นักองค์เภา หรือหง็อก ทู (Ngọc Thu, 玉秋) และนักองค์สงวน หรือหง็อก เงวียน (Ngọc Nguyên, 玉源) มีบรรดาศักดิ์เป็น "ท่านหญิงหัวเมืองน้อย" (Huyen quan, 縣君) ฝ่ายญวนทำการอารักขาพระองค์เม็ญอย่างใกล้ชิด มีทหารรักษาพระองค์สองกองร้อย รวม 100 นาย ส่วนพระภคินีอีกสามพระองค์ มีทหารอารักขาพระองค์ละ 30 นาย ทั้งนี้ก็เพื่อป้องกันมิให้เจ้านายเขมรคิดหลบหนีไปพึ่งสยาม
กระทั่ง พ.ศ. 2383 นักองค์แบนถูกทางการญวนจับได้ว่าทรงวางแผนหลบหนีไปสยาม จากการลับลอบติดต่อกับนักเทพ พระชนนี และพระองค์แก้ว ผู้เป็นลุง ที่พลัดไปเมืองพระตะบองซึ่งอยู่ในเขตอิทธิพลของสยาม จักรพรรดิมิญ หมั่ง จึงมีพระบรมราชโองการให้จับเจ้านายเขมรไปคุมขังที่พนมเปญเพื่อพิจารณาคดี ต่อมามีพระราชโองการปลดพระองค์เม็ญในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2384 ก่อนเนรเทศเจ้าหญิงเขมรพร้อมเครื่องราชกกุธภัณฑ์ไปไซ่ง่อน บรรดาขุนนางและข้าราชการเขมรมองว่าการที่ญวนทำเช่นนี้ เสมือนการล้างบางเจ้าเขมรให้สูญวงศ์ อาณาประชาราษฎร์ต่างพากันโกรธแค้นและเจ็บปวดกับนโยบายของญวน ขุนนางญวนส่งเจ้าหญิงเขมรทั้งสี่พระองค์ไว้ที่เมืองล็องโห่ (Long Hồ, 龍湖) เอกสารเขมรเรียกเมืองลงโฮ ส่วนเอกสารไทยเรียกเมืองล่องโห้ เซือง วัน ฟ็อง (Dương Văn Phong) เอกสารเขมรเรียก กุงดก เจ้าเมืองล็องโห่ นำส่งเจ้าหญิงเขมรสามพระองค์คือ นักองค์มี นักองค์เภา และนักองค์สงวนให้เจือง มิญ สาง (Trương Minh Giảng, 張明講) หรือเอกสารไทยเรียก องเตียนกุน แม่ทัพญวนที่ปกครองเขมร ส่งต่อไปยังเมืองไซ่ง่อน แต่กุมนักองค์แบนไว้ เพราะพระชนนีของพระองค์หนีไปพึ่งสยามในกรุงเทพฯ ฝ่ายญวนมองว่าการกระทำเช่นนี้เป็นการทรยศ เซือง วัน ฟ็องจึงนำนักองค์แบนผู้แปรพักตร์ไปสำเร็จโทษที่เมืองล็องโห่ เมื่อพระชันษา 32 ปี เอกสารเขมรระบุว่านักองค์แบนสิ้นพระชนม์จากการจมน้ำที่แม่น้ำโขง ส่วนเอกสารของคิน สก (Khin Sok) ระบุว่านักองค์แบนถูกทรมานจนสิ้นพระชนม์ ทหารญวนจึงนำพระศพไปทิ้งน้ำ
พงศาวลีอ้างอิง - เชิงอรรถ
- ↑ ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 184
- พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3, หน้า 214-215
- ↑ ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 239
- ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 233
- ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 251
- ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 180
- ↑ ศิลปะเขมร, หน้า 21
- ↑ พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3, หน้า 166
- ↑ ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 221
- ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 212
- ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 222
- พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4, หน้า 184
- พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3, หน้า 113-114
- ↑ เขมร "ถกสยาม", หน้า 99
- พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3, หน้า 192
- "Siam, Cambodia, and Laos 1800-1950 by Sanderson Beck". www.san.Beck.org. สืบค้นเมื่อ 6 August 2017.
- ราชพงษาวดารกรุงกัมพูชา, หน้า 240
- Trudy Jacobsen, Lost goddesses: the denial of female power in Cambodian history, p. 113
- บรรณานุกรม
กองค, แบน, างออกพระนามว, แป, หร, แม, ราว, 2352, 2383, เป, นพระราชธ, ดาในสมเด, จพระอ, ไทยราชาธ, ราชรามาธ, บด, หร, อน, กองค, ประส, แต, กนางเทพ, และเป, นหลานสาวของเจ, าพระยาอภ, ยภ, เบศร, แบน, นสก, ลอภ, ยวงศ, คร, นเม, อตกอย, ในอ, ทธ, พลญวนจ, งม, กพระนามหน, งว, เจ,. nkxngkhaebn bangxxkphranamwa aepn 1 2 hrux aemn 3 raw ph s 2352 2383 epnphrarachthidainsmedcphraxuithyrachathirachramathibdi hruxnkxngkhcn prasutiaetnknangethph aelaepnhlansawkhxngecaphrayaxphyphuebsr aebn tnskulxphywngs khrnemuxtkxyuinxiththiphlywncungmixikphranamhnungwa ecahyinghngxk ebiyn Ngọc Biện 玉卞 nkxngkhaebnphrabidasmedcphraxuithyrachathirachramathibdiphramardanknangethphprasutiph s 2352phratabxng xanackrsyamsinphrachnmph s 2383 32 pi lxngoh ckrwrrdidaynamhlngphrabidaeswythiwngkhtinchwngsngkhramxanmsyamyuthth ckrphrrdimiy hmngmiphrarachoxngkarkhunnangcdphrarachphithixphieskihphraxngkhemy sungepnphrakhnisthatangphrachnnieswyrachyaethnphrabida 4 ephraainchwngewlannecanayekhmrthiepnchayekhaipphungphrabrmophthismpharphraecakrungsyam khngehluxaetecanayekhmrphuhying fayywncungkwadecanayekhmripemuxngywn hwngihepnpraethsrach 5 aetephraankxngkhaebnmikhwamsnithsnmkbsyammakthisud cungthukfayywnplngphrachnmthanaeprphktrthiaemnaokhngphraprawti aekikhnkxngkhaebn prasutiemuxwnphvhsbdi khun 14 kha eduxnhk pimaesng c s 1171 ph s 2352 n bankhxngecaphrayaxphyphuebsr emuxngphratabxng 1 epnphrarachthidaphraxngkhihyinsmedcphraxuithyrachathirachramathibdi hruxnkxngkhcn prasutiaetnknangethph thwaytwrbrachkarepnphraethphiemuxeduxnxay pikhal c s 1168 ph s 2349 6 odynknangethphepnthidakhxngecaphrayaxphyphuebsr aebn tnskulxphywngs khunnangekhmrphucngrkphkditxkrungethphmhankhr 7 aelamiphichaykhnhnungchuxphraxngkhaekw 8 nkxngkhaebnmiphraxnuchatangphrachnni aetimpraktphranamphraxngkhhnung 9 aelaphrakhnisthaxiksamphraxngkh khux nkxngkhemy hruxmi prasutiaetnknangkracb 10 nkxngkhepha prasutiaetnknangys 9 aelankxngkhsngwn prasutiaetnknangaepn 11 phngekhruxyatikhxngnkxngkhaebn nkxngkhtn nkxngkhexng nkxngkhcn nkxngkhdwngnkxngkhaebn nkxngkhemynkxngkhephankxngkhsngwn nkxngkhrachawdi nkxngkhsriswsdinkxngkhwtthahlngsmedcphraxuithyrachathirachramathibdiphuminoybayniymywn 12 13 esdcthiwngkhtemux ph s 2377 rachsankkmphuchakhadphusubrachsnttiwngs ephraaphraecaxyuhwinphrabrmoksmiphrarachthidaxyusiphraxngkh khux nkxngkhaebn nkxngkhmi nkxngkhepha aelankxngkhsngwn 14 inewlannphraxnuchainsmedcphraxuithyrachathirachramathibdisxngphraxngkh khux smedcsriichyechth phramhaxuprach hruxnkxngkhxim aelasmedcphrahrirksrammhaxisrathibdi hruxnkxngkhdwng sungprathbxyuinsyamxangsiththiinrachbllngkthnthi aetfayywnthipkkhrxngekhmrxyunnimyxmrbihthngsxngsubrachbllngkebuxngtnfayphraecakrungywnthikhidcaexadinaednekhmrmaiwinpkkhrxng catngihecanayphuhying phrarachthidainsmedcphraxuithyrachathirachramathibdithngsamphraxngkh khrxngrachyrwmkn 8 thwainewlatxmarachsankewaelakhunnangekhmr hmaycaihnkxngkhaebn phrarachthidainsmedcphraxuithyrachathirachramathibdi khuneswyrachysubbida aetephraaecahyingphraxngkhniniymsyam aelayngepnhlansawkhxngkhunnangekhmrthifkifsyamcungmiidthukeluxk 7 inkhnathinkxngkhemyidrbkaronmnawcakkhunnangywnihesksmrskbphrarachoxrskhxngckrphrrdisa lxng exksarithyeriyk yalxng hruxxngechiyngsux aetaephnkarnithukkhunnangekhmrkhdkhanxyanghnk odyihehtuphlwamiwthnthrrmtangkn aelaimehmaakhwrthicaihecanayphuhyingpkkhrxngpraethsyawnan 8 phvsphakhm ph s 2378 rachsankewsthapnankxngkhemy hruxhngxk ewin Ngọc Van 玉雲 epn ecahyingemuxngkhun Quận chua 郡主 aelamithanndrskditakwaecahyingphrarachthidakrungywn Cong chua 公主 swnphraphkhiniphraxngkhxun khux nkxngkhaebn hruxhngxk ebiyn Ngọc Biện 玉卞 nkxngkhepha hruxhngxk thu Ngọc Thu 玉秋 aelankxngkhsngwn hruxhngxk engwiyn Ngọc Nguyen 玉源 mibrrdaskdiepn thanhyinghwemuxngnxy Huyen quan 縣君 fayywnthakarxarkkhaphraxngkhemyxyangiklchid mithharrksaphraxngkhsxngkxngrxy rwm 100 nay swnphraphkhinixiksamphraxngkh mithharxarkkhaphraxngkhla 30 nay thngnikephuxpxngknmiihecanayekhmrkhidhlbhniipphungsyamkrathng ph s 2383 nkxngkhaebnthukthangkarywncbidwathrngwangaephnhlbhniipsyam cakkarlblxbtidtxkbnkethph phrachnni aelaphraxngkhaekw phuepnlung thiphldipemuxngphratabxngsungxyuinekhtxiththiphlkhxngsyam ckrphrrdimiy hmng cungmiphrabrmrachoxngkarihcbecanayekhmripkhumkhngthiphnmepyephuxphicarnakhdi txmamiphrarachoxngkarpldphraxngkhemyineduxnsinghakhm ph s 2384 kxnenrethsecahyingekhmrphrxmekhruxngrachkkuthphnthipisngxn 15 14 16 brrdakhunnangaelakharachkarekhmrmxngwakarthiywnthaechnni esmuxnkarlangbangecaekhmrihsuywngs xanapracharasdrtangphaknokrthaekhnaelaecbpwdkbnoybaykhxngywn 3 khunnangywnsngecahyingekhmrthngsiphraxngkhiwthiemuxnglxngoh Long Hồ 龍湖 exksarekhmreriykemuxnglngoh swnexksarithyeriykemuxnglxngoh esuxng wn fxng Dương Văn Phong exksarekhmreriyk kungdk ecaemuxnglxngoh nasngecahyingekhmrsamphraxngkhkhux nkxngkhmi nkxngkhepha aelankxngkhsngwnihecuxng miy sang Trương Minh Giảng 張明講 hruxexksarithyeriyk xngetiynkun aemthphywnthipkkhrxngekhmr sngtxipyngemuxngisngxn aetkumnkxngkhaebniw ephraaphrachnnikhxngphraxngkhhniipphungsyaminkrungethph fayywnmxngwakarkrathaechnniepnkarthrys esuxng wn fxngcungnankxngkhaebnphuaeprphktripsaercothsthiemuxnglxngoh emuxphrachnsa 32 pi 17 exksarekhmrrabuwankxngkhaebnsinphrachnmcakkarcmnathiaemnaokhng swnexksarkhxngkhin sk Khin Sok rabuwankxngkhaebnthukthrmancnsinphrachnm thharywncungnaphrasphipthingna 18 phngsawli aekikhphngsawlikhxngnkxngkhaebn 16 smedcphraxuithyracha osr 8 phranaraynracharamathibdi 17 smedcphramhakrastri epha 4 smedcphranaraynramathibdisrisurioyphrrn 9 nknangichy 2 smedcphraxuithyrachathirachramathibdi 5 nknangoxd 11 yaymk 1 nkxngkhaebn 6 ecaphrayaxphyphuebsr aebn 3 nknangethph 7 nkthi xangxing aekikhechingxrrth 1 0 1 1 rachphngsawdarkrungkmphucha hna 184 phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 3 hna 214 215 3 0 3 1 rachphngsawdarkrungkmphucha hna 239 rachphngsawdarkrungkmphucha hna 233 rachphngsawdarkrungkmphucha hna 251 rachphngsawdarkrungkmphucha hna 180 7 0 7 1 silpaekhmr hna 21 8 0 8 1 8 2 phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 3 hna 166 9 0 9 1 rachphngsawdarkrungkmphucha hna 221 rachphngsawdarkrungkmphucha hna 212 rachphngsawdarkrungkmphucha hna 222 phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 4 hna 184 phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 3 hna 113 114 14 0 14 1 ekhmr thksyam hna 99 phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 3 hna 192 Siam Cambodia and Laos 1800 1950 by Sanderson Beck www san Beck org subkhnemux 6 August 2017 rachphngsawdarkrungkmphucha hna 240 Trudy Jacobsen Lost goddesses the denial of female power in Cambodian history p 113 brrnanukrmthiphakrwngsmhaoksathibdi kha bunnakh ecaphraya phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 3 krungethph ithykhwxlitibukhs 2006 2560 360 hna ISBN 978 616 514 575 6 thiphakrwngsmhaoksathibdi kha bunnakh ecaphraya phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 4 krungethph ithykhwxlitibukhs 2006 2563 500 hna ISBN 978 616 514 661 6 eruxngedchxnnt thxngdi thnrcht phntri hlwng rachphngsawdarkrungkmphucha krungethph ithykhwxlitibukhs 2006 2563 336 hna ISBN 978 616 514 668 5 rungorcn thrrmrungeruxng aelasanti phkdikha silpaekhmr krungethph mtichn 2557 232 hna ISBN 978 974 02 1324 6 santi phkdikha ekhmr thksyam krungethph mtichn 2553 208 hna ISBN 978 974 02 0418 3ekhathungcak https th wikipedia org w index php title nkxngkhaebn amp oldid 9351266, wikipedia, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด,
บทความ
, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม
