ปลากระเบนชายธง

ปลากระเบนชายธง
รูปวาดลำตัวด้านบน
ปลาในธรรมชาติ
สถานะการอนุรักษ์
ไม่มีข้อมูล (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Chondrichthyes
ชั้นย่อย:	Elasmobranchii
อันดับ:	Myliobatiformes
วงศ์:	Dasyatidae
สกุล:	Pastinachus
สปีชีส์:	P.  sephen
ชื่อทวินาม
Pastinachus sephen (Forsskål , 1775)
ชื่อพ้อง
Himantura fluviatilis (Hamilton-Buchanan, 1822) Hypolophus sephen Forsskål, 1775 Dasyatis sephen Forsskål, 1775 Dasybatus sephen Forsskål, 1775 Dasybatus gruveli Chabanaud, 1923 Pastinachus gruveli (Chabanaud, 1923) Pastinachus sephen ater (Macleay, 1883) Raja sancur Hamilton, 1822 Raja sephen Forsskål, 1775 Taeniura atra Macleay, 1883 Trigon forskalii Rüppell, 1829 Trygon sephen Forsskål, 1775

ปลากระเบนชายธง หรือเรียกสั้น ๆ ว่า ปลากระเบนธง (อังกฤษ: Cowtail stingray; ชื่อวิทยาศาสตร์: Pastinachus sephen) ปลากระเบนชนิดหนึ่ง ที่สามารถปรับตัวให้อยู่ในน้ำจืด, น้ำกร่อย และทะเลได้ อยู่ในวงศ์ปลากระเบนธง (Dasyatidae) มีรูปร่างเป็นทรงกึ่งสี่เหลี่ยมดูคล้ายชายธง จึงเป็นที่มาของชื่อ โดยความกว้างของลำตัวจะมีมากกว่าความยาวของลำตัวเสียอีก เมื่อมีขนาดเล็กผิวด้านบนจะเรียบ และผิวนี้จะขรุขระขึ้นตามอายุที่มากขึ้น โดยมีตุ่มแข็งเล็ก ๆ ปกคลุมบริเวณกลางลำตัวจนถึงโคนหาง ตามีขนาดเล็ก หางยาว ปลายหางมีแผ่นริ้วหนังเห็นได้ชัดเจน มีเงี่ยงพิษ 2 ชิ้นที่ตอนกลางของส่วนหาง สีลำตัวด้านบนเป็นสีน้ำตาลคล้ำ มีความกว้างโดยเฉลี่ยทั่วไปประมาณ 1 เมตร พบใหญ่สุดได้ถึง 3 เมตร และยาว 1.8 เมตร น้ำหนักกว่า 250 กิโลกรัม

มีจุดเด่นคือ หางที่ยาวมาก โดยที่ความยาวของหางมีมากกว่าความยาวลำตัวถึง 2.5–3 เท่า ซึ่งเมื่อถูกจับ มักจะสะบัดหางด้วยความรุนแรงและเร็วเพื่อแทงเงี่ยงหางเพื่อป้องกันตัว เนื่องจากมีเงี่ยงที่อยู่ตอนกลางของส่วนหางด้วย จึงนับได้ว่ามีอันตรายกว่าปลากระเบนสกุลหรือชนิดอื่นทั่วไป ที่มีเงี่ยงอยู่ที่ส่วนโคนหาง

พบกระจายพันธุ์บริเวณชายฝั่งทะเล หรือปากแม่น้ำอย่างกว้างขวาง โดยพบตั้งแต่ทวีปแอฟริกาตะวันออก, แอฟริกาเหนือ เช่น อียิปต์ และแอฟริกาใต้ เรื่อยไปจนถึงทะเลแดง, เอเชียตะวันออกเฉียงใต้จนถึงภูมิภาคไมโครนีเซีย และ ออสเตรเลีย รวมถึงญี่ปุ่น โดยมีรายงานพบที่แม่น้ำคงคา ประเทศอินเดีย ที่ห่างจากทะเลถึง 2,200 กิโลเมตร รวมถึงมีรายงานการพบตัวที่มีน้ำหนัก 50 กิโลกรัมที่คลองรังสิต จังหวัดปทุมธานี ของประเทศไทย แต่พฤติกรรมในทะเลจะอาศัยอยู่ได้ลึกถึง 60 เมตร

สำหรับในประเทศไทย พบได้ในแหล่งน้ำจืดในแม่น้ำเจ้าพระยาช่วงจังหวัดพระนครศรีอยุธยา, แม่น้ำบางปะกง และแม่น้ำแม่กลองช่วงจังหวัดกาญจนบุรี และพบได้น้อยที่ทะเลสาบสงขลาตอนใน ในเขตจังหวัดพัทลุงและสงขลา

มีความสำคัญทางเศรษฐกิจ คือ ใช้เนื้อเป็นอาหารในต่างประเทศ และใช้หนังทำเป็นเครื่องหนัง เช่น กระเป๋า เป็นต้น และยังเป็นตัวดึงดูดนักท่องเที่ยวให้มาป้อนอาหารให้ที่ชายหาดแถบทะเลแคริบเบียนด้วย

เดิมปลากระเบนชายธงเคยถูกจำแนกให้มีเพียงชนิดเดียว แต่ปัจจุบันจากการศึกษาล่าสุดได้ถูกจำแนกออกเป็นถึง 5 ชนิด และในชนิด P. sephen นี้ เป็นปลาที่พบในแถบทะเลแดงและทะเลอาหรับ

อ้างอิง

1. Kyne, P.M., Jabado, R., Bineesh, K.K. & Spaet, J. 2017. Pastinachus sephen. The IUCN Red List of Threatened Species 2017: e.T70682503A109922153. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2017-2.RLTS.T70682503A109922153.en. Downloaded on 1 October 2017.
2. หน้า 102-120, กระเบนน้ำจืดแห่งชาติ. "Wild Ambition" โดย กิตติพงษ์ จารุธาณินทร์, ชวลิต วิทยานนท์. นิตยสาร Aquarium Biz ปีที่ 4 ฉบับที่ 51: กันยายน 2014
3. http://www.nicaonline.com/new-99.htm
4. "2.Wild Caribbean-Reefs and Wrecks RoSub". BBC. สืบค้นเมื่อ 15 August 2015.

แหล่งข้อมูลอื่น

• รูปและข้อมูลปลากระเบนธงเพิ่มเติม
•   ข้อมูลเกี่ยวข้องกับ Pastinachus sephen จากวิกิสปีชีส์