พระสุนทรีวาณี
พระสุนทรีวาณี (อังกฤษ: Sunthareevani) หรือที่รู้จักกันในอีกพระนามหนึ่งว่า นางสุนทรีวาณี เป็นเทพธิดาตามคติในศาสนาพุทธในประเทศไทย มีหน้าที่คุ้มครองดูแลรักษาพระธรรมและพระไตรปิฎก มีต้นกำเนิดจากวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร ลักษณะเป็นเทพธิดามีพระวรกายสีขาวบริสุทธ์ ฉลองพระองค์ดั่งนางกษัตรีย์ในศิลปะไทย อาภรณ์สีขาว มีสองกร หัตถ์ขวาแสดงอาการกวักเรียก (ต่อมาเปลี่ยนเป็นวิตรรกมุทรา) หัตถ์ซ้ายทรงดวงแก้วไว้ในหัตถ์วางบนเพลา (ตัก) โดยลักษณะและคติความเชื่อของนางพระสุนทรีวาณีนี้ คล้ายคลึงกับคติการบูชาพระสรัสวดีในศาสนาฮินดู ศาสนาเชน ศาสนาพุทธแบบทิเบต ศาสนาพุทธแบบพม่า และเบ็นไซเต็งในพุทธศาสนาแบบญี่ปุ่น พุทธศาสนาแบบจีน และลัทธิชินโต
พระสุนทรีวาณี | |
---|---|
พระนางสุนทรีวาณี ประดิษฐาน ณ ด้านซ้ายมือของพระศรีศากยมุนี ภายในพระวิหารหลวงของวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร เขตพระนคร | |
ชื่อในการทับศัพท์ภาษาสันสกฤต | Sunthareevani |
มนตร์ | พระคาถาพระสุนทรีวาณี |
ประวัติของพระสุนทรีวาณี
แต่เดิมนั้นเป็นภาพพระสุนทรีวาณี อันเป็นเทพธิดาสถิตอยู่บนดอกบัว สมเด็จพระวันรัต (แดง สีลวฑฺฒโน) วัดสุทัศนเทพวราราม ทรงคิดแบบขึ้นจากพระสูตรสัททาวิเสส แล้วทรงให้ท่านหมื่นศิริธัช สังกาศ เจ้ากรม (แดง) จัดการเขียนขึ้นเอาไว้ในพระตำหนักของสมเด็จฯ ปรากฏว่าเป็นที่สนพระทัยและนับถือยิ่งของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อทรงโปรดให้สร้างโรงเรียนวัดเบญจมบพิตร จึงให้ออกแบบพระสุนทรีวาณีเพื่อเป็นสัญญาลักษณ์ประจำเป็นต้น
พระสุนทรีวาณีในปัจจุบัน
เนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษา 28 กรกฎาคม 2562 พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดพิมพ์หนังสือ “พระสุนทรีวาณี” พระราชทานเป็นพระราชกุศลธรรมทาน ทรงพระอนุสรณ์ถึง “คาถาพระสุนทรีวาณี” ที่โบราณบัณฑิตสรรเสริญว่าหากบริกรรมสม่ำเสมอจะเกิดปัญญา โดยพระเถระผู้ใหญ่มักแนะนำให้นวกภิกษุผู้เริ่มศึกษาพระธรรม บริกรรมคาถานี้เป็นนิตย์ ก่อให้เกิดสมาธิจิตตั้งมั่น บันดาลให้เข้าถึงถ่องแท้ในพระพุทธศาสนาโดยง่าย และนำไปสู่ความกระจ่างลึกซึ้งถึงแก่นพระพุทธศาสนายิ่งขึ้นตามลำดับ พร้อมน้อมนำความใฝ่รู้ใฝ่เรียนมาเป็นทางประพฤติของตน ทั้งอำนวยผลเป็นสติปัญญาแก่ผู้หมั่นศึกษา และพากเพียรดำเนินตามรอยพระราชจริยาอันเป็นแบบอย่างที่พระราชทานไว้นับแต่อดีตสมัย และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานภาพวาดฝีพระหัตถ์มาจัดพิมพ์เป็นปก พร้อมบทพระราชปรารภพระราชทานไว้ในตอนต้นของเล่ม ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ประมวลเนื้อหาประกอบด้วยพระราชหัตถเลขาในรัชกาลที่ 5 และลายพระหัตถ์ของพระบรมวงศ์ ลิขิตของพระเถระ จดหมายกราบทูลของข้าราชการ และเรื่องสืบเนื่องซึ่งเกี่ยวกับพระสุนทรีวาณี อีกทั้งรูปพระสุนทรีวาณีซึ่งถ่ายจากต้นฉบับของสมเด็จพระวันรัต (แดง สีละวัฑฒะโน) อดีตเจ้าอาวาสวัดสุทัศนเทพวราราม และพระบรมฉายาลักษณ์รัชกาลที่ ๕
พระนางสุนทรีวาณีในที่ต่าง ๆ
- หน้าบันของศาลาประจำมุขด้านปีกซ้ายของอาคาร วัดราชบุรณราชวรวิหาร เขตพระนคร
- หน้าบันของอุโบสถ ประจำวัดประดู่ อำเภอนาทวี จังหวัดสงขลา
- วัดไชยภูมิ ตำบลชายนา อำเภอเสนา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
- วัดไร่ขิง อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม
- วัดในบุตกาญจนคีรี ตำบลลานสะกา อำเภอลานสะกา จังหวัดนครศรีธรรมราช
- วัดพรหมสุวรรณ ตำบลตาพระยา อำเภอตาพระยา จังหวัดสระแก้ว
- วัดปทุมคณาวาส อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรสงคราม
- มูลนิธิพุทธางกูร ตำบลศาลายา อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม
- วัดโพธินิมิตรสถิตมหาสีมาราม เขตธนบุรี
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- ประวัติ พระนางสุนทรีวาณี
- พระสุนทรีวาณี นางฟ้าแห่งปัญญา ผู้พิทักษ์พุทธศาสนา สิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำวัดสุทัศน์
- เปิดประวัติ "พระสุนทรีวาณี" เทพนารีแห่งปัญญาผู้รักษาพระพุทธศาสนา นำพาการรู้แจ้ง.. ศักดิ์สิทธิ์มากเสด็จพ่อร.5ก็สวดบูชา
- คาถาพระสุนทรีวาณี
- ในหลวง โปรดเกล้าฯ ให้จัดพิมพ์หนังสือบทเจริญพระพุทธมนต์ และ หนังสือพระสุนทรีวาณี พระราชทานแก่ประชาชน ในพิธีมหามงคลเจริญพระพุทธมนต์
- ในหลวง โปรดเกล้าฯ จัดพิมพ์หนังสือ ‘บทเจริญพระพุทธมนต์’ และ ‘พระคาถาพระสุนทรีวาณี’
- เนื่องในวันเฉลิมพระชนมพรรษา ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๖๒ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้จัดพิมพ์หนังสือ “พระสุนทรีวาณี” พระราชทานเป็นพระราชกุศลธรรมทาน
- ศรีคุรุเทพมนตรา
แหล่งข้อมูลอื่น
คอมมอนส์ มีภาพและสื่อเกี่ยวกับ: พระสุนทรีวาณี |