ภาษามอคชา

ภาษามอคชา (мокшень кяль) เป็นภาษาที่ใช้พูดทางตะวันตกของสาธารณรัฐมอร์โดเวียและบริเวณใกล้เคียง คือ แคว้นเปนซา แคว้นรีซาน แคว้นตัมบอฟ แคว้นซาราตอฟ แคว้นซามารา แคว้นโอเรนบุร์ก สาธารณรัฐตาตาร์สถาน สาธารณรัฐบัชคอร์โตสถาน ไซบีเรีย และภาคตะวันออกไกลของประเทศรัสเซีย และยังพบในประเทศอาร์มีเนียและสหรัฐอเมริกาด้วย มีผู้พูดราว 500,000 คน

ภาษามอคชา
мокшень кяль
ประเทศที่มีการพูด	รัสเซีย
ภูมิภาค	สาธารณรัฐมอร์โดเวีย
จำนวนผู้พูด	~500,000 คน  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	ยูรัล กลุ่มภาษาฟินโน-ยูกริก กลุ่มภาษาฟินโน-เปอร์มิก กลุ่มภาษาฟินโน-วอลกาอิก กลุ่มภาษามอร์ดวินิก ภาษามอคชา
สถานภาพทางการ
ภาษาทางการ	สาธารณรัฐมอร์โดเวีย
รหัสภาษา
ISO 639-2	mdf
ISO 639-3	mdf

ภาษามอคชาเป็นภาษาราชการคู่กับภาษาเออร์เซียและภาษารัสเซียในสาธารณรัฐมอร์โดเวีย จัดอยู่ในภาษากลุ่มฟินโน-ยูกริก สาขาฟินโน-วอลกาอิก มีความใกล้เคียงกับเออร์เซีย แต่มีความแตกต่างกันบ้างในด้านหน่วยเสียง คำศัพท์ และไวยากรณ์

สถานะการเป็นภาษาราชการ

ภาษามอคชาเป็นภาษาราชการหนึ่งในสามภาษาในมอร์โดเวีย สิทธิของแต่ละภาษาได้รับการรับรองโดยสถาบันแห่งสาธารณรัฐมอร์โดเวีย แต่ไม่มีระเบียบทางภาษาเฉพาะที่ควบคุมการใช้ภาษามอคชา ศาลและหน่วยงานทางราชการอื่น ๆ ในมอร์โดเวียจะใช้เอกสารทางราชการเป็นภาษามอคชา ภาษาเออร์เซียและภาษารัสเซีย

สัทวิทยา

ภาษมอคชาเป็นภาษารูปคำติดต่อ ทำให้บางคำมีลักษณะยาวมาก ปัจจุบันถือว่าภาษามอคชาสูญเสียการเปลี่ยนเสียงสระไป การเน้นหนักส่วนใหญ่พบที่พยางค์แรก และการเน้นหนักไม่มีผลต่อการเปลี่ยนเสียงสระ สระมี 8 เสียง ซึ่งมีความสำคัญทั้งทางรากศัพท์และไวยากรณ์ มีพยัญชนะ 33 ตัว

	Front	Mid	Back
Close	i	(ɨ)	u
Mid	e	ə	o
Open	æ	a

		Labial	Alveolar		Postalveolar	Palatal	Velar
			plain	pal.
Nasal		/m/	/n/	/nʲ/
Plosive	voiceless	/p/	/t/	/tʲ/			/k/
	voiced	/b/	/d/	/dʲ/			/ɡ/
Affricate	voiceless		/t͡s/	/t͡sʲ/	/t͡ɕ/
Fricative	voiceless	/f/	/s/	/sʲ/	/ʃ/	/ç/	/x/
	voiced	/v/	/z/	/zʲ/	/ʒ/
Trill	voiceless		/r̥/	/rʲ̥/
	voiced		/r/	/rʲ/
Approximant	voiceless		/l̥/	/lʲ̥/
	voiced		/l/	/lʲ/		/j/

ระบบการเขียน

ภาษามอคชามีระบบการเขียนแบบโลโกแกรมก่อนที่จะได้รับอิทธิพลทางคริสต์ศาสนา และยังใช้อยู่จนถึงพุทธศตวรรษที่ 25 ปัจจุบันภาษามอคชาเขียนด้วยอักษรซีริลลิกแบบรัสเซียและอักษรละติน โดยมีรูปแบบต่าง ๆ ดังนี้

• อักษรละติน (2473): A/a, B/в, C/c, Ç/ç, D/d, Ə/ә, E/e, F/f, G/g, Y/y, I/i, J/j, K/k, L/l, M/m, N/n, O/o, P/p, R/r, S/s, Ş/ş, T/t, U/u, V/v, X/x, Z/z, ƶ, ь, rx, lh
• อักษรซีริลลิกแบบรัสเซีย: А/а, Б/б, В/в, Г/г, Д/д, Е/е, Ё/ё, Ж/ж, З/з, И/и, Й/й, К/к, Л/л, М/м, Н/н, О/о, П/п, Р/р, С/с, Т/т, У/у, Ф/ф, Х/х, Ц/ц, Ч/ч, Ш/ш, Щ/щ, Ъ/ъ, Ы/ы, Ь/ь, Э/э, Ю/ю, Я/я
• อักษรละตินแบบใหม่: Aa, Ää, Bb, Cc, Dd, Ee, Ff, Gg, Hh, Ii, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Qq, Rr, Ss, Tt, Uu, Vv, Ww, Xx, Yy, Zz

วรรณคดี

ก่อนพ.ศ. 2460 หนังสือที่ตีพิมพ์ด้วยภาษามอกซามีประมาณ 100 เล่มส่วนใหญ่เกี่ยวข้องกับศาสนา เอกสารส่วนใหญ่ไม่ถูกตีพิมพ์ ในพุทธศตวรรษที่ 24 สมาคมมิชชันนารีนิกายรัสเซียนออร์ธอดอกซ์ในกาซานได้ตีพิมพ์ตำราภาษารัสเซียสำหรับชาวมอคชารวมทั้งเพลงพื้นบ้านภาษามอคชา

ตัวอย่าง

มอคชา	ปริวรรต	รัสเซีย	อังกฤษ
И́на	Ina	Да	Yes
Э́ле	Elä	Да	Yes
Пара	Para	Ладно	Good
Аф	Af	Не	Not
Аш	Ash	Нет	No
Шумбра́т!	Shumbrat!	Здравствуй!	Hello! (addressing one person)
Шумбра́тада!	Shumbratada!	Здравствуйте!	Hello! (addressing more than one person)
Сюк(пря)!	Sjuk(prä)!	Привет! ("поклон"), Добро пожаловать!	Hi! (Welcome!)
Ульхть шумбра́!	Ulxtj shumbra!	Будь здоров!	Take care!
У́леда шумбра́т!	Uläda shumbrat!	Будьте здоровы!	Take care (to many)!
Ко́да те́фне?	Koda tefnä?	Как дела?	How are your things getting on/How are you?
Ко́да э́рят?	Koda erjat?	Как поживаешь?	How do you do?
Лац! Це́бярьста!	Lats! Tsebärjsta!	Неплохо! Замечательно!	Fine! Very good!
Ня́емозонк!	Näemazonk!	До свидания!	Good bye!
Ва́ндыс!	Vandis!	До завтра!	See you tomorrow!
Шумбра́ста па́чкодемс!	Shumbrasta pachkadäms!	Счастливого пути!	Have a good trip/flight!
Па́ра а́зан - ле́здоманкса! - се́мбонкса!	Para azan - lezdamanksa! - sembänksa!	Благодарю - за помощь! - за всё!	Thank you - for help/assistance! - for everything!
Аш ме́зенкса!	Ash mezänksa!	Не за что!	Not at all!
Прости́ндамак!	Prostindamak!	Извини!	I'm sorry!
Прости́ндамасть!	Prostindamastj!	Извините!	I'm sorry (to many)!
Тят кя́жиякшне!	Tät käzhijakshnä!	Не сердись!	I didn't mean to hurt you!
Ужя́ль!	Uzhälj!	Жаль!	It's a pity!
Ко́да тонь ле́мце?	Koda tonj lemtsä?	Как тебя зовут?	What is your name?
Монь ле́мозе ...	Monj lemazä ...	Меня зовут ...	My name is ...
Мъзя́ра тейть ки́зода?	Mezjara tejtj kizada?	Сколько тебе лет?	How old are you?
Мъзя́ра тейнза ки́зода?	Mezjara tejnza kizada?	Сколько ему (ей) лет?	How old is he (she)?
Те́йне ... ки́зот.	Tejnä ... kizat.	Мне ... лет.	I'm ... years old.
Те́йнза ... ки́зот.	Tejnza ... kizat.	Ему (ей) ... лет.	He (she) is ... years old.
Мярьк сува́мс?	Märjk suvams?	Разреши войти?	May I come in?
Мярьк о́замс?	Märjk ozams?	Разреши сесть?	May I have a seat?
О́зак.	Ozak.	Присаживайся.	Take a seat.
О́зада.	Ozada.	Присаживайтесь.	Take a seat (to more than one person).
Учт аф ла́мос.	Ucht af lamas.	Подожди немного.	Please wait a little.
Мярьк та́ргамс?	Märjk targams?	Разреши закурить?	May I have a smoke?
Та́ргак.	Targak.	Кури(те).	You may smoke.
Та́ргада.	Targada.	Курите.	You may smoke (to more than one person).
Аф, э́няльдян, тят та́рга.	Af, enäljdän, tät targa.	Нет, пожалуйста, не кури.	Please, don't smoke.
Ко́рхтак аф ламода сяда кайгиста (сяда валомне).	Korxtak af lamada säda kajgista (säda valomnä).	Говори немного погромче (тише).	Please speak a bit louder (lower).
Аст ни́нге весть.	Ast ningä vestj.	Повтори ещё раз.	Repeat one more time.
Га́йфтек те́йне.	Gajftäk tejnä.	Позвони мне.	Call me.
Га́йфтеда те́йне.	Gajftäda tejnä.	Позвоните мне.	Call me (to more than one person).
Га́йфтек те́йне сяда ме́ле.	Gajftäk tejnä säda melä.	Перезвоните мне позже.	Call me later.
Сува́к.	Suvak.	Войди.	Come in.
Сува́да.	Suvada.	Войдите.	Come in (to many).
Ётак.	Jotak.	Проходи.	Enter.
Ётада.	Jotada.	Проходите.	Enter (to many).
Ша́чема ши́цень ма́рхта!	Shachäma shitsänj marxta!	С днём рождения!	Happy Birthday!
А́рьсян тейть па́ваз!	Arjsän tejtj pavaz!	Желаю тебе счастья!	I wish you happiness!
А́рьсян тейть о́цю сатфкст!	Arjsän tejtj otsu satvkst!	Желаю тебе больших успехов!	I wish you great success!
Тонь шумбраши́цень и́нкса!	Tonj shumbrashitsänj inksa!	За твое здоровье!	Your health!
Од Ки́за ма́рхта!	Od Kiza marxta!	С Новым годом!	Happy New Year!
Ро́штува ма́рхта!	Roshtuva marxta!	С Рождеством!	Happy Christmas!
То́ньге ста́не!	Tonjgä stanä!	Тебя также!	Same to you!

แหล่งข้อมูลอื่น

 

วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี ในภาษามอคชา

• Mokshen Pravda newspaper
• Learn Mokshan. Moksha-Russian guide
• Moksha - English - Moksha online dictionary
• Mokshan folklore
• Mokshan mythology
• Linguistic links