ซากยา

ระวังสับสนกับ สักกะ

นิกายซากยา (ทิเบต: ས་སྐྱ་པ་, ไวลี: sa skya, พินอินทิเบต: sa gya) หรือ สิกายสักยะ เป็นนิกายสำคัญนิกายหนึ่งของพุทธศาสนาในทิเบต รากฐานของคำสอนมาจากวิรูปะ โยคีชาวอินเดียผ่านทาง คายธร ดรอกมี ซากยาเยเช ลูกศิษย์ของซากยาเยเชคือ คอน คอลจ็อก เจลโป ได้สร้างวัดชื่อวัดซากยา จึงกลายมาเป็นชื่อนิกาย

วิหารของนิกายซากยาในทิเบต

อาจารย์ที่สำคัญ

ผู้นำที่เป็นหลักของนิกายซากยาเรียกว่า ปัญจะสังฆราช ได้แก่ ลาเซ็น กุงกะนิงโป, โสนัมเซโม, ดักปะ เจลเซ่น, ซากยาบัณฑิต, กุงกะ เจลเซ่น, และโจเกินเชอกยาพักปา นอกจากนี้ยังมีอาจารย์ที่ร่วมพัฒนานิกายซากยา เรียกอลังการทั้ง 6 เช่น งอเซ็น กุงกะ ซังโป, ซองปะกุง กะนัมกยัล, โครัมเสนัม เซ็งเก, ซากยา โชเด็น เป็นต้น

คำสอน

นิกายซากยามีการแบ่งเป็นนิกายย่อยหลายนิกายเช่นเดียวกับนิกายอื่น ๆ คำสอนที่ถือเป็นแก่นของนิกายคือ ลัมเดร มรรควิถีและผล ปรัชญาทางมรรควิถีของนิกายนี้ถือว่าไม่สามารถแยกสังสารวัฏและพระนิพพานออกจากกันได้ เพราะจิตมีรากฐานอยู่ทั้ง 2 อย่าง ดังนั้น ผู้ฝึกฝนจำเป็นต้องศึกษาให้เข้าใจถ่องแท้ทั้ง 2 สภาวะ การปฏิบัติที่เป็นหลักของนิกายนี้คือ เหวัชระ จักรสัมภวะ ตันตระและมารกกาล

บทบาททางการเมือง

นิกายซากยาเคยมีบทบาทปกครองดินแดนแถบทิเบตอยู่ราว 100 ปี ช่วงปี ค.ศ. 1253-1358 ภายใต้จักรวรรดิมองโกล เนื่องจากซากยาบัณฑิตได้ไปเผยแพร่พุทธศาสนาที่มองโกเลียจนเป็นที่เลื่อมใสของโกดันข่าน ต่อมา พักปา หลานชายของซากยาบัณฑิตประดิษฐ์อักษรพักปาเพื่อใช้เขียนภาษามองโกเลีย กุบไลข่านพอใจผลงานของพักปาจึงแต่งตั้งให้พักปามีอำนาจปกครองทิเบต 3 แคว้น ถือว่าพักปาเป็นคนแรกในประวัติศาสตร์ทิเบตที่มีอำนาจทั้งทางศาสนาและการเมือง

อ้างอิง

• ฉัตรสุมาลย์ กบิลสิงห์ ษัฏเสน. พระพุทธศาสนาแบบทิเบต. กทม. : ศูนย์ไทยทิเบต, 2538.