ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน
ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน หรือ สำเนียงกวางเจา คือสำเนียงของภาษากวางตุ้งที่เป็นที่ยอมรับให้เป็นสำเนียงมาตรฐาน ใช้เป็นภาษาราชการที่พูดกันในฮ่องกงและมาเก๊า ทั้งในรัฐบาลและการเรียนการสอนในโรงเรียน ภาษานี้เป็นภาษาประจำถิ่นของเมืองกวางเจา มณฑลกวางตุ้ง และบริเวณโดยรอบทางตอนใต้ของประเทศจีน
| ภาษากวางตุ้ง | |
|---|---|
| 廣東話 Gwóngdūng wá | |
คำว่า Gwóngdūng wá เมื่อเขียนด้วยอักษรจีนตัวเต็ม (ซ้าย) และอักษรจีนตัวย่อ (ขวา) | |
| ประเทศที่มีการพูด | จีน ฮ่องกง มาเก๊า และจีนโพ้นทะเล |
| ภูมิภาค | สามเหลี่ยมปากแม่น้ำจูในมณฑลกวางตุ้ง, ทางตะวันออกของกว่างซี |
| ตระกูลภาษา | จีน-ทิเบต
|
| ภาษาถิ่น | ซีกวาน ภาษากวางตุ้งถิ่นฮ่องกง ภาษากวางตุ้งถิ่นมาเลเซีย |
| ระบบการเขียน | ตัวเขียนภาษากวางตุ้ง อักษรเบรลล์ภาษากวางตุ้ง ตัวเขียนภาษาจีน |
| สถานภาพทางการ | |
| ภาษาทางการ | ฮ่องกง มาเก๊า |
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-3 | yue (กลุ่มใหญ่สำหรับภาษาเยฺว่ทั้งหมด) |
| Linguasphere | 79-AAA-ma |
สัทวิทยา
ภาษากวางตุ้งมาตรฐานสามารถประสมต้นพยางค์ (พยัญชนะต้น) กับท้ายพยางค์ (สระและพยัญชนะสะกด) ได้ประมาณ 630 เสียง โดยไม่นับเสียงวรรณยุกต์
ต้นพยางค์
| ริมฝีปาก | ฟันหรือปุ่มเหงือก | เพดานแข็ง | เพดานอ่อน | เส้นเสียง | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ปกติ | ผสมเสียดแทรก | ปกติ | ห่อริมฝีปาก | |||||
| เสียงนาสิก | /m/ (ม) | /n/ (น) | /ŋ/ (ง) | |||||
| เสียงกัก (ไม่ก้อง) | สิถิล | /p/ (ป) | /t/ (ต) | /t͡s/ (ตซ คล้าย จ) | /k/ (ก) | /kʷ/ (กว) | ( /ʔ/ ) (อ) | |
| ธนิต | /pʰ/ (พ) | /tʰ/ (ท) | /t͡sʰ/ (ทซ คล้าย ช) | /kʰ/ (ค) | /kʷʰ/ (คว) | |||
| เสียงเสียดแทรก | /f/ (ฟ) | /s/ (ซ) | /h/ (ฮ) | |||||
| เสียงเปิด | /l/ (ล) | /j/ (ย) | /w/ (ว) | |||||
นักภาษาศาสตร์บางท่านจัดว่า /j/ และ /w/ เป็นส่วนหนึ่งของท้ายพยางค์ซึ่งมากับเสียงสระ /i/ และ /u/ ตามลำดับ เหมือนกับภาษาจีนกลาง บางท่านก็วิเคราะห์ว่า /ʔ/ มาจากเสียงสระ เมื่อพยางค์นั้นไม่มีเสียงของพยัญชนะต้น
ในกลุ่มเสียงฐานฟันหรือปุ่มเหงือกสามารถเปลี่ยนแปรไปได้ /t/ กับ /tʰ/ จะอยู่ที่ฐานฟัน ในขณะที่ /t͡s/, /t͡sʰ/, /s/ ซึ่งออกเสียงที่ฐานปุ่มเหงือก.
ผู้ที่พูดภาษากวางตุ้งมาตรฐานบางคนไม่สามารถแยกแยะความแตกต่างระหว่าง /n/ กับ /l/ โดยจะออกเสียงเป็น /l/ และระหว่าง /ŋ/ กับหน่วยเสียงว่าง ซึ่งก็จะออกเสียงแต่หน่วยเสียงว่าง
ท้ายพยางค์
| [aː] (อา) | [ɛː] (แอ) | [ɔː] (ออ) | [œː] (เออ) | [iː] (อี) | [uː] (อู) | [yː] (อวือ) | |||||
| ยาว | สั้น | ยาว | สั้น | ยาว | สั้น | ยาว | สั้น | ยาว | ยาว | ยาว | |
| /-i/, /-y/ (-ย) | [aːi] (อาย) | [ɐi] (ไอ) | [ei] (เอ็ย) | [ɔːy] (ออย) | [ɵy] (เอย) | [uːy] (อูย) | |||||
| /-u/ (-ว) | [aːu] (อาว) | [ɐu] (เอา) | [ɛːu]¹ (แอว) | [ou] (อว) | [iːu] (อีว) | ||||||
| /-m/ (-ม) | [aːm] (อาม) | [ɐm] (อำ) | [ɛːm]¹ (แอม) | [iːm] (อีม) | |||||||
| /-n/ (-น) | [aːn] (อาน) | [ɐn] (อัน) | [ɛːn]¹ (แอน) | [ɔːn] (ออน) | [ɵn] (เอิน) | [iːn] (อีน) | [uːn] (อูน) | [yːn] (อวืน) | |||
| /-ŋ/ (-ง) | [aːŋ] (อาง) | [ɐŋ] (อัง) | [ɛːŋ] (แอง) | [eŋ] (เอ็ง) | [ɔːŋ] (ออง) | [oŋ] (อง) | [œːŋ] (เอิง) | ||||
| /-p/ (-บ) | [aːp] (อาบ) | [ɐp] (อับ) | [ɛːp]¹ (แอบ) | [iːp] (อีบ) | |||||||
| /-t/ (-ด) | [aːt] (อาด) | [ɐt] (อัด) | [ɛːt]¹ (แอด) | [ɔːt] (ออด) | [œːt]¹ (เอิด) | [ɵt] (เอิด) | [iːt] (อีด) | [uːt] (อูด) | [yːt] (อวืด) | ||
| /-k/ (-ก) | [aːk] (อาก) | [ɐk] (อัก) | [ɛːk] (แอก) | [ek] (เอ็ก) | [ɔːk] (ออก) | [ok] (อก) | [œːk] (เอิก) | ||||
และพยางค์นาสิกอีก 2 พยางค์ได้แก่ [m̩] (ทำปาก ม แล้วเปล่งเสียง), [ŋ̩] (ทำปาก ง แล้วเปล่งเสียง)
- ¹ ท้ายพยางค์ [ɛːu], [ɛːm], [ɛːn], [ɛːp], [ɛːt], [œːt] พบได้เฉพาะภาษาพูดเท่านั้น ซึ่งไม่มีการวิเคราะห์หรือการแทนด้วยอักษรโรมัน
วรรณยุกต์
เสียงวรรณยุกต์ในภาษากวางตุ้งมาตรฐานมี 6 เสียง ถึงแม้ว่าการเรียนการสอนดั้งเดิมสอนว่ามี 9 เสียง แต่ก็มี 3 เสียงที่ซ้ำกัน ซึ่งขึ้นอยู่กับว่าพยางค์นั้นเป็นพยางค์เปิด (คำเป็น) หรือพยางค์ปิด (คำตาย)
| พยางค์ | พยางค์เปิด | พยางค์ปิด | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| หมายเลข | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 (หรือ 1) | 8 (หรือ 3) | 9 (หรือ 6) |
| ระดับเสียง | สูง, สูง-กลาง | กลาง-สูง | กลาง | กลาง-ต่ำ, ต่ำ | ต่ำ-กลาง | กึ่งต่ำ | สูง | กลาง | กึ่งต่ำ |
| ตัวอย่าง | 詩 | 史 | 試 | 時 | 市 | 是 | 識 | 錫 | 食 |
| เสียงอ่าน | /si˥/, /si˥˧/ | /si˧˥/ | /si˧/ | /si˨˩/, /si˩/ | /si˩˧/ | /si˨/ | /sek˥/ | /sɛk˧/ | /sek˨/ |
| กำกับเครื่องหมาย | sí, sî | sǐ | sī | si̖, sı̏ | si̗ | sì | sék | sɛ̄k | sèk |
| ระบบเยล | sī, sì | sí | si | sīh, sìh | síh | sih | sīk | sek | sihk |
| เสียง | |||||||||
