ภาษายะไข่

ภาษายะไข่ (Rakhine) หรือภาษาอาระกัน มีผู้พูดทั้งหมด 765,000 คน พบในพม่า 730,000 คน (พ.ศ. 2544) ในรัฐยะไข่ พบในบังกลาเทศ 35,000 คน (พ.ศ. 2550) จัดอยู่ในตระกูลภาษาจีน-ทิเบต กลุ่มภาษาทิเบต-พม่า สาขาพม่า-โลโล สาขาย่อยพม่า เป็นภาษาที่ยังคงลักษณะของภาษาพม่าดั้งเดิมไว้ คือยังคงเสียง /ร/ ไว้ได้ ในขณะที่ภาษาพม่าสำเนียงอื่นๆ ออกเสียงเป็น /ย/ ภาษายะไข่มีเสียงสระเปิด /ə/ มาก ตัวอย่างเช่นคำว่าเงินเดือน (လခ) ภาษาพม่ามาตรฐานออกเสียงว่า [la̰ɡa̰] ส่วนภาษายะไข่ออกเสียงว่า [ləkha̰]

ภาษายะไข่
ရခိုင်စာ (ภาษาเขียน) ရခိုင်စကား (ภาษาพูด)
ออกเสียง	สัทอักษรสากล: [ɹəkʰàiɴzà] หรือ สัทอักษรสากล: [ɹəkʰàiɴ zəɡá]
ประเทศที่มีการพูด	พม่า บังกลาเทศ อินเดีย
จำนวนผู้พูด	765,000 คน  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	จีน-ทิเบต กลุ่มภาษาทิเบต-พม่า กลุ่มภาษาพม่า-โลโล ภาษาพม่า ภาษายะไข่
รหัสภาษา
ISO 639-3	rki

อักขระโบราณ

พยัญชนะยะไข่ 35 ตัวในยุคเวสาลี ค.ศ. 327 ถึง ค.ศ. 818

(Ka Gyi)	(Kha Ngay)	(Ga Gwe)	(Kha Kyauk Shay)	(Ng)
(Sa Lone)	(Sa Lim)	(Za Gwe)	(Sith Myahain Swe)	(Nya)
(Tha Thi Cheik)	(Hta Wan Khwe)	(Tar Than Kauk)	(Dh Yi Hmot)	(Na Gyi)
(Ta Wan Tat)	(Ta Wan Si)	(Da Zwe)	(Dh Wan Yup)	(Na Ngay)
(Pa Oo Sauk)	(Fa Phauk Leik)	(Ba Lone)	(Ba Bone Yap)	(Ma)
(Ya)	(Ya Kauk)	(La)	(Wa)	(Tha)
(Sya)	(Sh)	(Ha)	(Ga Gyi)	(Ah)

ต่อไปนี้เป็นเสียงพยัญชนะ สระที่แตกต่างไปในภาษายะไข่:

ภาษาเขียน	ภาษาพม่ามาตรฐาน	ภาษายะไข่	หมายเหตุ
-စ်	/-iʔ/	/-aiʔ/	e.g. စစ် ("genuine") และ စိုက် ("พืช") ออกเสียงเป็น[saiʔ] ในภาษายะไข่
ိုက်	/-aiʔ/
-က်	-ɛʔ	-ɔʔ
-ဉ်	/-iɴ/	/-aiɴ/	e.g. ဥယျာဉ် ("สวน"), ภาษาพม่า [ṵ jìɴ] → [wəjàiɴ]. ออกเสียงได้หลายอย่าง ในบางคำเป็น/-ɛɴ/ (เช่น ဝိညာဉ် "วิญญาณ", จากภาษาพม่า[wèiɴ ɲìɴ] → [wḭ ɲɛ̀ɴ]). ในบางคำเป็น/-i -e/ (e.g. ညှဉ်း "oppress", จากภาษาพม่า[ɲ̥íɴ] → [ɲ̥í, ɲ̥é]).
ိုင်	/-aiɴ/
-င်	/-iɴ/	/-ɔɴ/
-န် ွန်	/-aɴ -uɴ/		ွန် เป็น /-wɔɴ/
-ည်	/-i, -e, -ɛ/	/-e/	มีข้อยกเว้น บางแห่งออกเสียงเป็น/-aiɴ/, คล้าย ကြည် ("ชัดเจน"), ออกเสียง [kràiɴ]
-ေ	/-e/	/-i/	เช่น ချီ ("carry") และ ချေ ("ยกเลิก") ออกเสียงเป็น[tɕʰì] และ [tɕʰè] ตามลำดับในภาษาพม่า แต่รวมเป็น[tɕʰì] ในภาษายะไข่
-တ် ွတ်	/-aʔ -uʔ/	/-aʔ/
ိန်	/-eiɴ/	/-iɴ/
-ုန်	/-ouɴ/	/-uɴ/
เริ่มด้วยเสียงนาสิก+ -ီ เริ่มด้วยเสียงนาสิก+ -ေ	/-i/	/-eiɴ/	เช่น နီ ("แดง") เป็น [nì] ในภาษาพม่าแต่[nèiɴ] ในภาษายะไข่ ในบางคำไม่ได้เปลี่ยนไปจากภาษายะไข่ (เช่น မြေ "แผ่นดิน", มักจะออกเสียง[mrì], ไม่ใช่ [mrèiɴ], หรือ အမိ "แม่", มักจะออกเสียง [əmḭ], ไม่ใช่ [əmḛiɴ] มีข้อยกเว้นเมื่อเสียงนาสิกเป็น/-eiɴ-/ โดยไม่ได้ขึ้นต้นด้วยเสียงนาสิก(e.g. သီ "thread", จากภาษาพม่า[θì] → [θèiɴ]).
เริ่มด้วยเสียงนาสิก+ -ု -ူ -ူး	/-u/	/-ouɴ/	เช่น နု ("tender") เป็น [nṵ] ในภาษาพม่าแต่[no̰uɴ] ในภาษายะไข่
ွား	/-wá/	/-ɔ́/	เช่น ဝါး ("ไผ่") เป็น [wá] ในภาษาพม่าแต่ [wɔ́] ในภาษายะไข่
ြွ	/-w-/	/-rw-/	พบในบางคำ (เช่น မြွေ ("งู") เป็น [mwè] ในภาษาพม่าแต่ [mrwèiɴ] ในภาษายะไข่)
ရှ-	/ʃ-/	/hr-/
ချ-	/tɕʰ-/	/ʃ-/	เกิดขึ้นบางครั้ง (เช่น ချင် ("ต้องการ") เป็น [tɕʰìɴ] ในภาษาพม่าแต่[ʃɔ̀ɴ]~[tɕʰɔ̀ɴ] ในภาษายะไข่)
တ- → ရ-	/t- d-/	/r-/	เช่นอนุภาคแสดงปัจจุบันกาลတယ် ([dɛ̀]) เกี่ยวข้องกับရယ် ([rɛ̀]) ในภาษายะไข่ เช่น อนุภาคแสดงพหูพจน์တို့ ([do̰]) เกี่ยวข้องกับရို့ ([ro̰]) ในภาษายะไข่
ရှ- ယှ- ယျှ-	/ʃ-/	/h-/	พบในบางคำเท่านั้น
-ယ် ဲ	-ɛ	-e

อ้างอิง

1. Okell, John (1995). "Three Burmese Dialects" (PDF). Cite journal requires |journal= (help)
2. Houghton, Bernard (1897). "The Arakanese Dialect of the Burman Language". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland: 453–461. doi:July+1897 Check |doi= value (help). JSTOR 25207880.

• Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Online version: http://www.ethnologue.com/.

แหล่งข้อมูลอื่น

• Joshua project:The Rakhine of Burma
• The Rakhine people

 

วิกิมีเดีย อินคิวเบเตอร์ มีการทดสอบโครงการ:
วิกิพีเดียในภาษายะไข่