มณฑลมหาราษฎร์
มณฑลมหาราษฎร์ เป็นมณฑลหนึ่งในการปกครองส่วนภูมิภาคระบบมณฑลเทศาภิบาลของราชอาณาจักรสยามที่แบ่งออกจากมณฑลพายัพในปี พ.ศ. 2458 ครอบคลุมพื้นที่ทางด้านตะวันออกของมณฑลพายัพเดิม
มณฑลมหาราษฎร์ | |
---|---|
มณฑลเทศาภิบาล | |
พ.ศ. 2459 – 2469 | |
แผนที่แสดง 6 หัวเมืองมณฑลพายัพ มณฑลพายัพเดิม ส่วนที่แยกไปเป็นมณฑลมหาราษฎร์ ต่อกลับมาเข้ากับมณฑลพายัพเช่นเดิม | |
ยุคทางประวัติศาสตร์ | รัตนโกสินทร์ |
• จัดตั้ง | 1 เมษายน พ.ศ. 2459 |
• ยุบรวมกับมณฑลพายัพ | 31 มีนาคม พ.ศ. 2469 |
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ | ไทย |
ประวัติ
ในปี พ.ศ. 2458 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้แยกนครลำปาง นครแพร่ และนครน่าน ออกเป็นมณฑลมหาราษฎร์ เนื่องจากมณฑลพายัพเป็นมณฑลที่มีเมืองใหญ่หลายเมือง และเมืองเหล่านั้นมีท้องที่กว้าง แยกอยู่ตามลุ่มน้ำถึง 3 ลุ่มน้ำ คือ ลุ่มน้ำเจ้าพระยา ลุ่มน้ำของ(โขง) ลุ่มน้ำคง(สาระวิน) มีพื้นที่ครอบคลุมทางด้านตะวันออกของมณฑลพายัพเดิม ตั้งสำนักข้าหลวงใหญ่มณฑลที่เมืองนครแพร่ และทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้มหาอำมาตย์ตรีพระยาเพชรรัตน์สงคราม เป็นสมุหเทศาภิบาล และมหาอำมาตย์โทเจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐ์ศักดิ์ เป็นอุปราชมณฑลผู้ตรวจตรากำกับราชการ ต่อมาในปี พ.ศ. 2469 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้ยุบมณฑลมหาราษฎร์รวมกันมณฑลพายัพตามเดิม
รายพระนามและรายนามผู้ปกครอง
เจ้าผู้ครองนครลำปาง
ลำดับ | พระนาม/นาม | ตำแหน่ง | ราชวงศ์ | ช่วงเวลา |
---|---|---|---|---|
13 | พลตรี เจ้าบุญวาทย์วงศ์มานิต | เจ้านครลำปาง | ทิพย์จักร | พ.ศ. 2440 - 2465 |
14 | เจ้าราชบุตร (แก้วเมืองพรวน ณ ลำปาง) | รั้งตำแหน่งเจ้านครลำปาง | ทิพย์จักร | พ.ศ. 2465 - 2468 |
เจ้าผู้ครองนครน่าน
ลำดับ | พระนาม/นาม | ตำแหน่ง | ราชวงศ์ | ช่วงเวลา |
---|---|---|---|---|
8 | พระเจ้าสุริยพงษ์ผริตเดช | พระเจ้านครน่าน | ราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ | พ.ศ. 2436 - 2461 |
9 | เจ้ามหาพรหมสุรธาดา | เจ้านครน่าน | ราชวงศ์ติ๋นมหาวงศ์ | พ.ศ. 2461 - 2474 |
เจ้าผู้ครองนครแพร่
ตำแหน่งเจ้าผู้ครองนครแพร่ถูกยกเลิกในปี พ.ศ. 2445
สมุหเทศาภิบาล
ลำดับ | พระนาม/นาม | ตำแหน่ง | ราชวงศ์ | ช่วงเวลา |
---|---|---|---|---|
1 | มหาอำมาตย์ตรี พระยาเพชรรัตน์สงคราม | สมุหเทศาภิบาลมณฑลมณฑลมหาราษฎร์ | - | พ.ศ. 2458 - 2468 |
อุปราชมณฑล
ลำดับ | พระนาม/นาม | ตำแหน่ง | ราชวงศ์ | ช่วงเวลา |
---|---|---|---|---|
1 | มหาอำมาตย์โท เจ้าพระยาสุรสีห์วิสิษฐศักดิ์ (เชย กัลยาณมิตร) | อุปราชมณฑลมณฑลมหาราษฎร์ | - | พ.ศ. 2458 - 2468 |
โรงเรียนประจำมณฑลมหาราษฎร์
- โรงเรียนชายประจำมณฑลมมหาราษฎร์"พิริยาลัย" ปัจจุบันคือ โรงเรียนพิริยาลัยจังหวัดแพร่
- โรงเรียนสตรีประจำมณฑลมมหาราษฎร์"นารีรัตน์" ปัจจุบันคือ โรงเรียนนารีรัตน์จังหวัดแพร่
อ้างอิง
- ประกาศ เลิกมณฑลเพชรบูรณ์เข้าเป็นเมืองในมณฑลพิษณุโลก และแยกมณฑลพายัพเป็นมณฑลมหาราษฎร์ และมณฑลพายัพ รวมเรียกว่า มณฑลภาคพายัพ มีตำแหน่งอุปราชเป็นผู้ตรวจตรากำกับราชการ
- ราชกิจจานุเบกษา วันที่ 8 เมษายน พ.ศ. 2466 เล่มที่ 40 หน้า82