มนุษย์พรุพีต

มนุษย์พรุพีต (อังกฤษ: Bog body หรือ bog people) คือร่างของมนุษย์ที่ได้รับการรักษาไว้ให้อยู่ในสภาพที่ดีโดยธรรมชาติที่พบในพรุพีตทางตอนเหนือของยุโรปและเกาะบริติช ร่างของมนุษย์ที่ตายในพรุพีตไม่เหมือนกับร่างของมนุษย์โบราณอื่นๆ ตรงที่ร่างที่ตายในพรุพีตจะยังคงมีหนังและอวัยวะภายในอยู่ เพราะได้รับการรักษาไว้โดยสภาพแวดล้อมที่มีคุณสมบัติพิเศษ สภาพแวดล้อมดังกล่าวก็รวมทั้งน้ำที่เป็นค่อนข้างเป็นกรด, อุณหภูมิที่ต่ำ และบรรยากาศที่ขาดออกซิเจน ปัจจัยดังกล่าวนี้ทำให้ผิวของผู้เสียชีวิตออกเป็นสีน้ำตาลแดงจัด แม้ว่าหนังจะอยู่ในสภาพดีแต่กระดูกจะไม่มีเหลืออยู่ เพราะกรดจากพีตทำการละลายแคลเซียมฟอสเฟตในกระดูก

มนุษย์ลินเดาว์ที่พบในเชสเชอร์ในอังกฤษ

นักวิทยาศาสตร์ชาวเยอรมันด็อคเตอร์อัลเฟรด ดีคจัดทำสารบรรณของมนุษย์ที่เสียชีวิตในพรุพีตที่พบทางทางตอนเหนือของยุโรปได้ถึงกว่า 1850 ร่างในปี ค.ศ. 1965 เกือบทุกร่างที่พบเป็นร่างที่มีอายุมาตั้งแต่ยุคเหล็ก และหลายร่างดูเหมือนว่าจะถูกสังหาร และจัดวางไว้ในพรุในรูปแบบการวางที่มีลักษณะที่คล้ายคลึงกัน ซึ่งทำให้สันนิษฐานได้ว่าอาจจะเป็นส่วนหนึ่งของพิธีกรรม ที่นักโบราณคดีหลายท่านเชื่อกันว่าร่างเหล่านี้อาจจะเป็นของผู้ที่ถูกฆ่าเพื่อการสังเวยตามประเพณีเพกันของชนเจอร์มานิคในสมัยยุคเหล็ก ตัวอย่างสำคัญๆ ก็ได้แก่มนุษย์โทลลุนด์ที่พบที่เดนมาร์ก และ มนุษย์ลินเดาว์ของอังกฤษ

องค์ประกอบทางเคมีของพรุพีต

มีพรุพีตเพียงไม่กี่แห่งที่มีคุณสมบัติที่เหมาะแก่การรักษาเนื้อเยื่อของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ส่วนใหญ่แล้วจะอยู่ในบริเวณที่มีอากาศเย็นทางตอนเหนือของยุโรปที่ตั้งอยู่ใกล้บริเวณที่มีน้ำเค็ม เช่นในบริเวณเดนมาร์กซึ่งเป็นที่พบมนุษย์ฮาราลดสแคร์ บรรยากาศที่มีเกลือจากทะเลเหนือพัดผ่านพรุบนคาบสมุทรจัตแลนด์ ซึ่งทำให้เกิดบรรยากาศที่เหมาะสมสำหรับการเจริญเติบโตของพีต เมื่อพีตใหม่มาแทนที่พีตเก่าๆ ภายใต้ก็จะเน่าและปล่อยกรดฮิวมิคหรือที่เรียกว่ากรดบอก (bog acid) กรดฮิวมิคและระดับpHที่คล้ายคลึงกับน้ำส้มสายชูสามารถดองร่างของมนุษย์ได้คล้ายกัยการดองแตงกวาในน้ำส้ม พรุพีตเป็นบริเวณที่ขาดการระบายน้ำซึ่งทำให้เกิดสภาวะแทบจะที่เรียกว่าสภาวะขาดอากาศ (anaerobic conditions) เป็นบริเวณที่มีสภาพแวดล้อมที่มีกรดสูง, ขาดออกซิเจน และขาดสิ่งมีชีวิตภายใต้พื้นผิวที่จะเป็นตัวที่ทำให้เกิดการเน่าสลายตัว นักค้นคว้าพบว่าการอนุรักษ์จะเกิดขึ้นต่อเมื่อร่างนั้นถูกนำไปทิ้งไว้ในพรุระหว่างฤดูหนาวหรือต้นฤดูใบไม้ผลิเมื่ออุณหภูมิของน้ำในพรุต่ำราวต่ำกว่า 4 องศาเซลเซียส ซึ่งเป็นสภาวะที่ช่วยให้กรดฮิวมิคสามารถซึมเข้าไปในเนื้อเยื่อได้ก่อนที่กระบวนการเน่าสลายตัวจะมีโอกาสเริ่มขึ้น แบคทีเรียไม่สามารถเจริญเติบโตได้อย่างรวดเร็วพอที่จะก่อให้เกิดการเน่าสลายเมื่ออุณหภูมิต่ำกว่า 4 องศาเซลเซียส

องค์ประกอบทางเคมีของพรุพีตจะต้องเป็นสภาวะที่เป็นบรรยากาศที่เต็มไปด้วยกรด ที่มีกรดอินทรีย์สูง และ มีแอลดีไฮด์ปรากฏ นอกจากนั้นชั้นมอส sphagnum และ พีตเองก็ยังช่วยในการรักษาร่างโดยการห่อไว้ไม่ให้เคลื่อนไหวได้ ซึ่งเป็นการหยุดยั้งการหมุนเวียนของน้ำและการเติมออกซิเจน นอกจากนั้นแล้วสภาวะการขาดอากาศในพรุกรดก็ยังช่วนอนุรักษ์ผม, เสื้อผ้า และ สิ่งของที่ทำด้วยหนังไว้ด้วย ตัวอย่างก็ได้แก่มนุษย์เอกทเวดของยุคสำริดที่พบบนคาบสมุทรจัตแลนด์ในเดนมาร์กเช่นกัน นักทดลองสมัยใหม่สามารถจำลองสภาวะของพรุในห้องทดลอง และสามารถแสดงการสาธิตกระบวนการอนุรักษ์ได้สำเร็จ ที่สั้นกว่า 2,500 ปีที่ใช้ในการอนุรักษ์ตามธรรมชาติของมนุษย์ฮาราลดสแคร์ ร่างเกือบทุกร่างที่พบมีบางส่วนที่เน่าสลายไป หรือ ได้รับรักษาไว้อย่างไม่ถูกต้อง เมื่อถูกอากาศปกติเข้าร่างของมนุษย์พรุพีตก็อาจจะเริ่มเน่าสลายอย่างรวดเร็ว

บริบทของประวัติศาสตร์

มนุษย์พรุพีตยุคเหล็ก

 

สตรีฮัลเดรอโมสที่พบบนคาบสมุทรจัตแลนด์ในเดนมาร์ก

ร่างของมนุษย์พรุพีตส่วนใหญ่ที่พบมาจากยุคเหล็ก ซึ่งเป็นช่วงระยะเวลาที่พรุพีตทางตอนเหนือของยุโรปเป็นบริเวณที่กว้างใหญ่กว่าในปัจจุบันมาก ร่างของมนุษย์พรุพีตของยุคเหล็กมีความคล้ายคลึงกันหลายอย่าง ที่ทำให้ทราบถึงประเพณีธรรมเนียมนิยมของการสังหารและวิธีทิ้งร่างผู้ตาย ชนยุคเหล็กก่อนสมัยโรมันเป็นสังคมที่ตั้งถิ่นฐานแบบถาวรภาพ ที่สร้างหมู่บ้าน และมีระบบสังคมที่มีระดับชั้น ชนเหล่านี้เป็นเกษตรกร และ เลี้ยงสัตว์ และมีความเป็นอยู่อย่างใกล้ชิดกับสัตว์เลี้ยง ในบางบริเวณของทางตอนเหนือของยุโรป ก็อาจจะมีการตกปลาเพื่อใช้เป็นอาหารเสริม แม้ว่าจะยังเป็นอิสระจากจักรวรรดิโรมันผู้มีอิทธิพลอยู่ทางตอนใต้ของยุโรป แต่ก็มีการติดต่อค้าขายกัน

ในหมู่มนุษย์ในยุคหิน พรุพีตมีความสำคัญบางอย่าง และเป็นสถานที่สำหรับอุทิศสิ่งสักการะลงไปที่มักจะเป็นเครื่องประดับคอ, ข้อมือ หรือ ข้อเท้าที่ทำด้วยสำริดหรือบางครั้งแต่ไม่บ่อยนักก็อาจจะเป็นทอง นักโบราณคดีปีเตอร์ กลอบเชื่อว่าสิ่งที่พบในพรุเป็น “สิ่งสักการะที่มอบให้แก่เทพเจ้าแห่งความเจริญพันธุ์และความมีลาภ” ซึ่งเป็นความคิดเห็นที่เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไป ฉะนั้นจึงเป็นที่สันนิษฐานกันว่าร่างที่พบในพรุพีตเป็นร่างที่โยนลงไปในพรุด้วยเหตุผลที่คล้ายคลึงกันดังกล่าว และเป็นแบบอย่างของการสังเวยด้วยมนุษย์แด่เทพดาฟ้าดิน แต่กระนั้นก็ยังมีผู้ที่เชื่อว่าอาจจะเป็นร่างของผู้ที่ถูกทำร้ายโดยอาชญากรรมแทนที่จะเป็นเหตุผลทางด้านประเพณีความเชื่อข้างต้น

ร่างที่พบหลายร่างในพรุแสดงร่องรอยของการถูกแทง, ถูกทุบด้วยวัตถุหนัก, ถูกแขวนคอ หรือ ถูกบีบคอ, หรือ มีร่องรอยหลายอย่างพร้อมกันตามที่กล่าวมา ในบางกรณีก็อาจจะถูกตัดหัวเช่นในกรณีของหัวออสเตอร์บีย์ที่พบที่โคห์ลมอร์ใกล้ออสเตอร์บีย์ในเยอรมนีในปี ค.ศ. 1948 ที่พบแต่ศีรษะในพรุโดยไม่มีร่าง

โดยทั่วไปแล้วร่างที่พบจะเป็นร่างเปลือย หรือบางครั้งก็จะมีชิ้นส่วนของเครื่องแต่งกายติดตัวอยู่บ้าง โดยเฉพาะเครื่องสวมศีรษะ ในหลายกรณีก็จะมีกิ่งไม้, ท่อนไม้ หรือหินวางทับอยู่บนร่าง และบางครั้งก็จะวางเป็นทรงกางเขน หรือบางครั้งก็จะปักกิ่งไม้ลงในเลนพีตเพื่อยึดร่างเอาไว้กับที่ นักโบราณคดีปีเตอร์ กลอบกล่าวว่า “การกระทำดังกล่าวอาจจะเป็นเครื่องแสดงถึงความต้องการที่จะยึดร่างของผู้ตายอย่างแน่นหนาเอาไว้ในพรุ” บางร่างก็แสดงร่องรอยของการถูกทรมาน เช่นร่างของมนุษย์โครกัห์นที่มีรอยปาดใต้หัวนม

มนุษย์พรุพีตบางร่างเช่นมนุษย์โทลลุนด์จากเดนมาร์กพบพร้อมกับเชือกที่ใช้ในการรัดคอที่ยังคงพันอยู่รอบคอ หรือผมด้านหนึ่งของหัวของมนุษย์ยเดที่พบในเนเธอร์แลนด์ และร่างอื่นๆ ที่พบในไอร์แลนด์ถูกตัดเกรียน แต่อาจจะเป็นได้ว่ามาจากการที่ศีรษะด้านนั้นถูกออกซิเจนเป็นเวลานานกว่าอีกข้างหนึ่ง สิ่งที่คล้ายกันของมนุษย์พรุพีตที่พบคือเป็นบุคคลที่มาจากชนชั้นสูง ที่เห็นได้จากเล็บที่ตัดอย่างเรียบร้อย และจากการทดสอบโปรตีนในผมมักจะพบว่าเป็นผู้ที่เคยกินดีอยู่ดี สตราโบบันทึกว่าชนเคลต์มีประเพณีการควักใส้พุงของผู้ตาย ใส้พุงของร่างบางร่างที่พบในพรุเช่นร่างของมนุษย์เวียร์ดินจ์ที่พบทางตอนใต้ของเนเธอร์แลนด์ก็พบว่าใส้พุงบางส่วนถูดดึงออกมาทางรอยผ่า^{[ต้องการอ้างอิง]}

จากการวิจัยทางนิติเวชสมัยใหม่ในปัจจุบันพบว่ารอยบาดเจ็บบางอย่าง เช่นกระดูกหัก หรือ หัวกะโหลกที่ถูกทุบจนแตกมิได้เป็นผลมาจากการทรมาน แต่มาจากน้ำหนักของวัสดุในพรุ ตัวอย่างเช่นกะโหลกที่ร้าวของมนุษย์เกราบอลล์ที่เคยเชื่อกันว่าเป็นเพราะถูกทุบหัว แต่จากการใช้การถ่ายภาพส่วนตัดด้วยคอมพิวเตอร์โดยนักวิทยาศาสตร์ชาวเดนมาร์กพบว่าสาเหตุที่ร้าวมาจากแรงกดดันของวัตถุในพรุเป็นเวลานานหลังจากที่เสียชีวิตไปแล้ว

ร่างอื่นนอกจากมนุษย์พรุพีตยุคเหล็ก

มนุษย์พรุพีตที่มิได้มาจากยุคเหล็กก็มี ร่างที่เก่าที่สุดก็ได้แก่มนุษย์เคิลบ์แยร์กที่พบที่เดนมาร์กที่เชื่อกันว่ามีอายุราว 8000 ปีก่อนคริสต์ศักราชในระหว่างยุคหิน ในบรรดาร่างที่พบล่าสุดก็มีร่างของสตรีที่พบในไอร์แลนด์ที่มาจากคริสต์ศตวรรษที่ 16 ที่มีหลักฐานเป็นว่าผู้ที่เสียชีวิตเพราะฆ่าตัวตาย ฉะนั้นจึงได้รับการฝังไว้ในพรุพีต แทนที่จะเป็นในสุสานของคริสต์ศาสนสถานเพราะได้ทำบาปตามหลักปรัชญาของคริสต์ศาสนา^{[ต้องการอ้างอิง]} มนุษย์พรุพีตอื่นๆ ก็เป็นศพของทหารรัสเซียและเยอรมันที่ถูกสังหารที่แนวรบด้านตะวันออกของสงครามโลกครั้งที่หนึ่งในภูมิภาคทะเลสาบมาซูเรียนทางตะวันออกเฉียงเหนือของโปแลนด์

การค้นพบและการสืบสวนทางโบราณคดี

ตั้งแต่ยุคเหล็กเป็นต้นมา พรุใช้เป็นสถานที่สำหรับการขุดพีตที่ใช้ในการเป็นเชื้อเพลิง และนานๆ ครั้งตลอดมาในประวัติศาสตร์ผู้ขุดพีตก็จะพบร่างที่ฝังอยู่ในพรุ บันทึกการพบดังกล่าวมีมาตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 17 และในปี ค.ศ. 1640 ก็ได้มีการพบมนุษย์พรุพีตที่ชายเลนชาลค์โฮลซ์ที่ฮ็อลชไตน์ในเยอรมนี ซึ่งอาจจะเป็นร่างของมนุษย์พรุพีตร่างแรกที่ได้รับการบันทึกไว้เป็นหลักฐาน แต่บันทึกการพบที่มีรายละเอียดมากกว่าเป็นร่างที่พบบนภูเขา Drumkeragh ในเคานตี้ดาวน์ในไอร์แลนด์ ที่ได้รับการบันทึกไว้โดยเลดี้ม็อยรา ภรรยาของเจ้าของที่ดินในท้องถิ่น รายงานประเภทเดียวกันนี้ทำต่อมาจนกระทั่งถึงคริสต์ศตวรรษที่ 18 เช่นรายงานของร่างที่พบที่เกาะฟินในปี ค.ศ. 1773 หรือร่างของมนุษย์คิบเบิลการ์นที่พบในเนเธอร์แลนด์ในปี ค.ศ. 1791 ระหว่างคริสต์ศตวรรษที่ 18 จนถึงคริสต์ศตวรรษที่ 19 เมื่อมีการพบมนุษย์พรุพีตก็จะถูกย้ายจากพรุและนำมาฝังตามพิธีคริสต์ศาสนาตามประเพณีของคริสต์ศาสนิกชนของประชาคมที่เป็นที่ตั้งของพรุ

จนกระทั่งเมื่อลัทธิโบราณวิทยาเริ่มแพร่หลายขึ้น ผู้คนบางคนก็เริ่มจะสันนิษฐานว่าร่างของมนุษย์พรุพีตเหล่านี้ไม่ใช่ร่างของผู้ที่ถูกฆาตกรรมเมื่อไม่นานมานี้แต่เป็นร่างของมนุษย์โบราณ ในปี ค.ศ. 1843 ก็มีการพบร่างมนุษย์พรุพีตที่คอร์เซลิทซ์ที่เกาะฟอลสเตอร์ในเดนมาร์กที่ฝังพร้อมกับเครื่องตกแต่งที่แปลกออกไป (ลูกปัดแก้วเจ็ดลูกและเข็มกลัดสำริด) ที่ได้รับการฝังตามประเพณีของคริสต์ศาสนา แต่กลับถูกขุดขึ้นมาอีกตามโองการของเจ้าชายรัชทายาทเฟรเดอริคผู้ทรงเป็นนักโบราณวิทยาให้นำไปเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑ์แทนที่ นักโบราณคดีปีเตอร์ กลอบมีความเห็นว่า “พระองค์, มากกว่าผู้ใด, ผู้เป็นผู้กระตุ้นให้โบราณวิทยาของเดนมาร์กเป็นที่สนใจกันอย่างกว้างขวางมากขึ้น” ในบางกรณีการพบก็ถูกบดบังโดยจินตนการนิยมอันเกินเลยโดยไม่คำนึงถึงวัตถุประสงค์ทางด้านการศึกษาทางวิทยาศาสตร์ เช่นเมื่อมีการพบมนุษย์ฮาราลดสแคร์ในเดนมาร์ก เธอก็ถูกนำไปแสดงในฐานะที่เป็นพระราชินีกุนฮิลด์ผู้เป็นสตรีในตำนานอันเลื่องลือของยุคกลางตอนต้น ซึ่งเป็นที่คัดค้านโดยนักโบราณคดี เจ.เจ.เอ. วอร์แซผู้โต้ว่ามนุษย์ฮาราลดสแคร์เป็นร่างที่มาจากยุคหินเช่นเดียวกับมนุษย์พรุพีตร่างอื่นๆ ที่พบมา มนุษย์พรุพีตร่างแรกที่ได้รับการถ่ายภาพคือมนุษย์เร็นด์สวือเรินที่พบในปี ค.ศ. 1871 ที่พรุไฮด์มัวร์ใกล้เมืองคีลในเยอรมนี ต่อมามนุษย์เร็นด์สวือเรินก็ถูกนำมารมควันโดยเป็นความพยายามที่มีวัตถุประสงค์ในการอนุรักษ์เพื่อที่จะนำไปตั้งแสดงในพิพิธภัณฑ์

เมื่อการศึกษาทางโบราณคดีพัฒนาขึ้นในต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 มนุษย์พรุพีตก็เริ่มได้รับการขุดขึ้นมาและสืบสวนกันอย่างระมัดระวังและละเอียดละออมากขึ้น

กรรมวิธีทางโบราณคดี

มาจนกระทั่งกลางคริสต์ศตวรรษที่ 20 ที่มาของมนุษย์พรุพีตก็ยังไม่เป็นที่ทราบแน่นอนว่าเป็นร่างที่ถูกฝังมาเป็นปีๆ, เป็นสิบๆ ปี หรือ เป็นร้อยๆ ปี แต่จากการสืบสวนโดยใช้กรรมวิธีทางนิติเวชและทางการแพทย์สมัยใหม่เช่นการใช้การหาอายุจากคาร์บอนกัมมันตรังสี (Radiocarbon dating) ที่พัฒนาขึ้นมาทำให้นักค้นคว้าสามารถทราบข้อมูลเกี่ยวกับมนุษย์พรุพีตได้อย่างแน่นอนขึ้น เช่นอายุเมื่อเสียชีวิต, อายุการฝัง และรายละเอียดอื่นๆ นักวิทยาศาสตร์สามารถศึกษาผิวหนัง, จำลองรูปลักษณ์ และ แม้แต่ระบุอาหารมื้อสุดท้ายที่รับประทานจากสิ่งที่พบในท้อง นอกจากนั้นฟันก็เป็นเครื่องบอกอายุผู้ตาย และประเภทของอาหารที่บริโภคในขณะที่ดำรงชีวิตอยู่^{[ต้องการอ้างอิง]}

การฉายรังสีเอกซ์เป็นก้าวสำคัญในการทำความเข้าใจมนุษย์พรุพีต เพราะเป็นการแสดงให้เห็นถึงลักษณะที่อยู่ในพีต ที่ทำให้สามารถนำออกมาจากพีตได้โดยไม่ได้รับความเสียหายเมื่อเทียบการพยายามดึงร่างออกมาโดยไม่ทราบรายละเอียดของตำแหน่งรายละเอียดของร่าง การหาอายุจากคาร์บอนกัมมันตรังสีก็เป็นอีกวิธีหนึ่งที่ใช้กันมากในการวัดอายุได้อย่างเที่ยงตรง ซึ่งทำให้ทราบว่าส่วนใหญ่แล้วมาจากยุคหิน ในด้านการระบุสาเหตุของการเสียชีวิต ทำให้ทราบได้ว่ามีร่างเป็นจำนวนมากที่มีร่องรอยของการเสียชีวิตอย่างทารุณและถูกฆาตกรรม เช่นร่างของมนุษย์โทลลุนด์ที่มีเชือกแขวนอยู่รอบคอ หรือ มนุษย์วิเดอบีย์ที่หนึ่งที่ถูกทับด้วยขอนไม้และกิ่งไม้คาอยู่ใต้น้ำ^{[ต้องการอ้างอิง]}

จากการที่บริเวณที่เป็นเลนพีตช่วยอนุรักษ์เนื้อเยื่ออ่อน ทำให้การวิจัยเนื้อหาของสิ่งที่หลงเหลืออยู่ในท้องเป็นไปได้ และทำให้ทราบถึงธรรมเนียมด้านการโภชนาการของบุคคลเหล่านี้ การสร้างใบหน้าใหม่ทางนิติเวชเป็นกรรมวิธีอันน่าทึ่งที่ใช้ในการศึกษาร่างกายของมนุษย์พรุพีต กรรมวิธีนี้เดิมพัฒนาขึ้นเพื่อใช้ในการสืบสวนอาชญากรรมได้รับการนำมาใช้ในการระบุหน้าตาของมนุษย์พรุพีตจากกะโหลกที่พบ ใบหน้าของมนุษย์พรุพีตคนหนึ่งมนุษย์ยเดได้รับการจำลองขึ้นในปี ค.ศ. 1993 โดยริชาร์ด นีฟแห่งมหาวิทยาลัยแมนเชสเตอร์โดยการถ่ายภาพส่วนตัดด้วยคอมพิวเตอร์ของส่วนศีรษะ การจำลองใบหน้าด้วยวิธีนี้ก็ได้นำมาใช้ในการจำลองใบหน้าของมนุษย์พรุพีตอีกหลายคนต่อมา

มนุษย์พรุพีตที่สำคัญ

มนุษย์พรุพีตที่สำคัญที่เป็นร่างที่อยู่ในสภาพการอนุรักษ์ที่ดีและได้รับการศึกษาอย่างลึกซึ้งโดยนักโบราณคดีและนักวิทยาศาสตร์สาขานิติเวชก็ได้แก่

• มนุษย์บ็อคสเตน, ร่างสมัยใหม่จากราวระหว่าง ค.ศ. 1290 ถึง ค.ศ. 1430 พบในปี ค.ศ. 1936 ในสวีเดน
• มนุษย์บอรเรโมส, จากปี 400-700 ก่อนคริสต์ศักราช, พบในคริสต์ทศวรรษ 1940 ที่ Himmerland, เดนมาร์ก
• มนุษย์คลาดห์ฮอลลัน, จากปี 1600-1300 ก่อนคริสต์ศักราช, พบบนเกาะ South Uist ใน สกอตแลนด์
• มนุษย์โคลนีคาวัน, จากปี 392-201 ก่อนคริสต์ศักราช, พบในปี ค.ศ. 2003 ที่County Meath ในไอร์แลนด์
• มนุษย์อัชเตอร์, พบในปี ค.ศ. 2000 ใน Uchte ในเยอรมนี
• มนุษย์เกราบอลล์, จากปี 290 ก่อนคริสต์ศักราช, พบในปี ค.ศ. 1952 ในคาบสมุทรจัตแลนด์, เดนมาร์ก
• มนุษย์ฮาราลดสแคร์, จากปี 490 ก่อนคริสต์ศักราช, พบในปี ค.ศ. 1835 ในคาบสมุทรจัตแลนด์, เดนมาร์ก
• มนุษย์ลินเดาว์, จากปี ค.ศ. 20-90, พบในปี ค.ศ. 1984 ในเชสเชอร์ในอังกฤษ
• มนุษย์โครกัห์น, จากปี 362-175 ก่อนคริสต์ศักราช, พบใน County Offaly,ในไอร์แลนด์
• มนุษย์โทลลุนด์, จากปี 400 ก่อนคริสต์ศักราช, พบในปี ค.ศ. 1950 ในคาบสมุทรจัตแลนด์, เดนมาร์ก
• มนุษย์วิเดอบีย์ที่หนึ่ง, พบในปี ค.ศ. 1952 ในชเลสวิช-ฮ็อลชไตน์, ในเยอรมนี
• มนุษย์ยเด, จากปี 170 ก่อนคริสต์ศักราช–ค.ศ. 230, พบในปี ค.ศ. 1897 ในเนเธอร์แลนด์

มนุษย์พรุพีตอื่นๆ

ภาพ	ชื่อ
	มนุษย์เคย์เฮาสเซน มนุษย์เคย์เฮาสเซนเป็นมนุษย์พรุพีตที่พบ ที่แซกโซนี,ในประเทศเยอรมนี ที่มีอายุมาตั้งแต่ปี 300 ถึง 400 ก่อนคริสต์ศักราช เป็นร่างของเด็กชายอายุราวเจ็ดขวบเมื่อเสียชีวิต แขนและเท้าถูกมัดไว้ด้วยกันด้วยผ้าและเสื้อคลุม มีร่องรอยว่าถูกแทงหลายครั้งที่คอ เด็กอาจจะป่วยด้วยโรคอักเสบที่ปุ่มกระดูกของตอนบนของกระดูกต้นขาที่อาจจะทำให้ไม่สามารถเดินได้ด้วยตนเองโดยไม่ได้รับความช่วยเหลือได้ การพบว่าอัตราการพิการของบรรดามนุษย์พรุพีตสูงเช่นในกรณีมนุษย์ยเดทำให้นักโบราณคดีสันนิษฐานว่าคนพิการอาจจะถูกสังเวยเพราะเป็นสิ่งที่ทำให้เทพยดาไม่พึงพอใจ ภาพซ้ายเป็นภาพของเสื้อคลุมขนสัตว์ที่ใช้มัดข้อเท้า
	มนุษย์เอลลิง มนุษย์เอลลิงเป็นมนุษย์พรุพีตสตรีที่พบในปี ค.ศ. 1938 ทางตะวันตกของ Silkeborg ในประเทศเดนมาร์ก สิบสองปีต่อมาก็มีการพบมนุษย์โทลลุนด์ห่างออกไปราว 200 ฟุต มนุษย์เอลลิงพบโดยเยนส ซาคาริอัสสันผู้ที่เดิมเชื่อว่าเป็นร่างของสัตว์ที่จมน้ำตาย ร่างที่พบห่อไว้ในเสื้อคลุมที่ทำด้วยหนังแกะที่มัดไว้รอบขา เชื่อกันว่าสตรีที่พบถูกแขวนคอเช่นเดียวกับมนุษย์โทลลุนด์ ปีที่เสียชีวิตตกราว 280 ปีก่อนคริสต์ศักราชซึ่งเป็นเวลาเดียวกันกับมนุษย์โทลลุนด์ แต่ไม่อาจจะทราบได้ว่าทั้งสองคนถูกฆ่าพร้อมกันหรือไม่ หรืออาจจะไม่สามารถระบุเพศได้ถ้าผมไม่ได้รับการอนุรักษ์ไว้ ผมที่พบยาว 90 เซนติเมตรถักเป็นเปียและผูกเป็นปม เชื่อกันว่ามนุษย์เอลลิงถูกสังเวย เมื่อมีชีวิตอยู่ก็อาจจะป่วยด้วยโรคกระดูกพรุนเมื่อมีอายุได้เพียงราว 25 ถึง 30 ปี ภาพซ้ายเป็นการจำลองเสื้อคลุมและแบบผม
	มนุษย์เอมเมอร์-เอิร์ฟไชเดินฟีน มนุษย์เอมเมอร์-เอิร์ฟไชเดินฟีนเป็นมนุษย์พรุพีตที่พบในปี ค.ศ. 1938 ที่เดรนธ์ในประเทศเนเธอร์แลนด์ มนุษย์เอมเมอร์-เอิร์ฟไชเดินฟีนที่มีอายุมาตั้งแต่ปี 1200 ก่อนคริสต์ศักราชอยู่ในสภาพที่ไม่ไคร่ดีนัก สิ่งสำคัญคือการพบเครื่องแต่งกายที่ได้รับการรักษาไว้ที่รวมทั้ง หมวกขนแกะ, รองเท้าหนังกวาง, เสื้อคลุมหนังวัว และ เครื่องแต่งกายชั้นในที่ทำด้วยขนแกะ สิ่งของที่พบ
	สตรีฮัลเดรอโมส สตรีฮัลเดรอโมสที่เป็นมนุษย์พรุพีตสตรีที่พบบนคาบสมุทรจัตแลนด์ในเดนมาร์กในปี ค.ศ. 1879 เป็นร่างของสตรีสูงอายุจากยุคเหล็ก ร่างที่พบแต่งตัวด้วยกระโปรงขนแกะและเสื้อคลุมยาวที่ทำด้วยหนังสองตัว อายุราวระหว่าง 160 ถึง 340 ก่อนคริสต์ศักราช สตรีฮัลเดรอโมสเสียชีวิตเมื่อมีอายุราว 40 ปี—ซึ่งถือว่าเป็นวัยชราในยุคนั้น แขนขวาถูกตัด แต่อาจจะเป็นความเสียหายที่เกิดขึ้นระหว่างการพยายามขุดเอาร่างขึ้นมา นอกจากนั้นก็มีเชือกขนแกะที่ใช้รวบผมเอาไว้และคล้องรอบคอ แต่ก็ไม่มีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่ระบุได้ว่าถูกเอาเชือกรัดคอ
	มนุษย์น็อยเวอร์เซน หรือ Roter Franz มนุษย์เป็นมนุษย์พรุพีตที่พบในปี ค.ศ. 1900 ที่ Boulanger Moor ระหว่างพรมแดนเยอรมนีและเนเธอร์แลนด์ ประเทศ ที่มีอายุมาตั้งแต่ราวระหว่างปี ค.ศ. 220 ถึงปี ค.ศ. 430 ในยุคเหล็กโรมัน ชื่อ “Roter Franz” มาจากสีผมและสีเคราที่เป็นสีแดง มนุษย์น็อยเวอร์เซนถูกสังหารโดยการเชือดคอ และมีบาดแผลที่เกิดจากลูกธนู และ ไหล่ที่หัก
	หัวออสเตอร์บีย์ หัวออสเตอร์บีย์เป็นมนุษย์พรุพีตที่พบในปี ค.ศ. 1948 ที่ออสเตอร์บีย์ในเยอรมนี โดยคนขุดพีตสองคนขณะที่ทำงาน หัวที่พบอยู่ลึกราวสองฟุตจากผิวดิน เป็นหัวที่ห่อไว้ในเสื้อคลุมที่ทำด้วยหนังกวาง นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่ามีอายุราวระหว่าง 50 ถึง 60 ปีเมื่อถูกฆ่า หัวออสเตอร์บีย์ถูกตัด แต่ก็ไม่พบส่วนอื่นของร่างกาย ผมผูกเป็นจุกแบบที่เรียกว่ามวยซูบี สีผมเดิมอาจจะเป็นสีบลอนด์อ่อน แต่หลังจากที่จมอยู่ในพรุเป็นเวลานานก็เปลี่ยนเป็นสีแดงจัด ลักษณะของมวยเป็นที่นิยมกันเมื่อ 2,000 ปีที่แล้ว นักประวัติศาสตร์โรมันแทซิทัสกล่าวถึงมวยลักษณะนี้ว่าเป็นทรงที่นิยมกันโดยชาวซูบี หัวส่วนใหญ่เป็นกะโหลก แต่ก็ยังคงมีหนังหลงเหลืออยู่บ้าง สาเหตุการเสียชีวิตมาจากการถูกทุบที่ขมับทางด้านซ้าย
	หัวสติดสโฮลท์โมเซอ หัวสติดสโฮลท์โมเซอเป็นมนุษย์พรุพีตสตรีที่พบในปี ค.ศ. 1859 หัวสติดสโฮลท์โมเซอถูกตัดโดยการทุบที่กระดูกสันหลังชิ้นที่สามหรือสี่ ผมสีแดงเข้มที่เกิดจากปฏิกิริยากับกรดในพรุ ผมผูกเป็นมวย และรัดด้วยแถบสานแต่ถูกทำลายไป อายุยังไม่ได้ทำการระบุ และส่วนอื่นๆ ของร่างก็ไม่ปรากฏ ผมยาว 20 นิ้ว และบางครั้งก็เรียกว่า “Stidsholt Fen Woman”
	มนุษย์เรนสวือห์เรน มนุษย์เรนสวือห์เรนเป็นมนุษย์พรุพีตที่พบในปี ค.ศ. 1871 ที่พรุไฮด์มัวร์ในประเทศเยอรมนี ร่างที่พบประมาณกันว่ามีอายุระหว่าง 40 ถึง 50 เมื่อมาถูกซ้อมจนเสียชีวิตที่ทำให้มีรูสามเหลี่ยมอยู่บนหัว ร่างที่พบไม่มีเสื้อผ้ามีแต่ชิ้นหนังบนขาซ้าย ใกล้ตัวมีเสื้อคลุม จากการศึกษาเครื่องแต่งกายพบว่าเป็นเครื่องแต่งกายของยุคเหล็กของโรมันที่นิยมกันในคริสต์ศตวรรษ 1 ถึง 2 ซึ่งได้รับการยืนยันโดยการใช้คาร์บอน-14 ในการระบุอายุ
	มนุษย์เดทเกน มนุษย์เดทเกนเป็นมนุษย์พรุพีตที่พบในปี ค.ศ. 1959 ไม่ไกลจากเดทเกนในประเทศเยอรมนี มนุษย์เดทเกนถูกซ้อม, แทง และถูกตัดหัว หัวที่ถูกตัดพบราว 10 ฟุตจากร่าง และไม่เชื่อว่าเป็นการสังเวยแต่อาจจะถูกสังหารเพื่อป้องกันการกลับมาในรูปของซอมบี
	มนุษย์ฮุสเบค มนุษย์ฮุสเบคเป็นมนุษย์พรุพีตที่พบในปี ค.ศ. 1939 ที่อัมเมอร์แลนด์ในประเทศเยอรมนี ร่างที่พบเป็นร่างที่นอนคว่ำในพรุ ก่อนจะตายได้กินปลา จากการวิจัยพบว่ามีอายุราว 20 ปีเมื่อเสียชีวิต
	มนุษย์กัลลาห์ มนุษย์กัลลาห์เป็นมนุษย์พรุพีตที่พบในปี ค.ศ. 1821 ที่ประมาณว่าเสียชีวิตราว 400 ถึว 200 ปีก่อนคริสต์ศักราช ร่างอยู่ลึกราว 9 ฟุตจากผิวดินในพรุในไอร์แลนด์ รอบคอเป็นเสื้อคลุมที่อาจจะใช้ในการรัดคอ ร่างถูกเสียบด้วยไม้สองชิ้นเพื่อให้ติดอยู่กับพื้น ที่อาจจะเป็นการป้องกันจากการเป็นซอมบีกลับมาหลอกหลอน

อ้างอิง

1. Alfred Dieck (1965). Die europaischen Moorleichenfunde. Wachholtz. 136pp
2. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 101.
3. Dente, Jenny, Bog Bodies: Reluctant Time Travelers, .University of Texas, El Paso (2005)
4. Silkeborg Museum . Silkeborg Museum and Amtscentret for Undervisning, Aarhus Amt, 2004. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2017-04-20. สืบค้นเมื่อ 2008-08-20. pg=Tollundman.dk 2017-04-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน แม่แบบ:Dk icon
5. (Silkeborg Museum 2004, p. Tollundman.dk) แม่แบบ:Dk icon
6. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 121-125.
7. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 136.
8. Miranda Green, "Humans as Ritual Victims in the Later Prehistory of Western Europe, Oxford Journal of Archaeology, 1998 Vol 17; No. 2, pages 169-190
9. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 116-117.
10. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 107.
11. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 105.
12. Karen E. Lange, "Tales from the Bog", National Geographic, September 2007, retrieved 23-04-2009
13. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 101.
14. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 103.
15. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 65-66.
16. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 63.
17. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 68-69.
18. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 69-73.
19. P.V. Glob (1969). The Bog People: Iron Age Man Preserved. London: Faber and Faber Limited. Page 106-107.
20. Archaeology.about.com
21. Archaeology.org
22. WAC6.org^{[ลิงก์เสีย]}
23. Archaeological Institute of America: Violence in the Bogs
24. Vandkilde, Helle (2003), "Tollund Man", ใน Bogucki, Crabtree (บ.ก.), Ancient Europe 8000 B.C. - A.D. 1000: Encyclopedia of the Barbarian World, 1, London: Charles Scribner's Sons, p. 27
25. Tollundman.dk 2012-03-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน แม่แบบ:Dk icon
26. Silkeborgmuseum.dk
27. D. Sivrev, et al, Modern Day Plastination Techinques -- Successor of Ancient Emballment Methods, Trakia Journal of Sciences, 2005, Vol. 3, No. 3, pp 48-51
28. "Clothing and Hair Styles of the Bog People ", "Bodies of the Bogs, Archaeological Institute of America, December 10, 1997
29. http://www.mummytombs.com/museums/nl.assen.drents.emmer.htm
30. "he woman from Huldremose", Meet Danish Prehistory, Nationalmuseet, retrieved 03-02-2010
31. "How did the Huldremose woman die?", Meet Danish Prehistory, Nationalmuseet, retrieved 03-02-2010
32. J. van der Plicht, W. A. B. van der Sanden, A. T. Aerts and H. J. Streurman, "Dating bog bodies by means of 14C-AMS", Journal of Archaeological Science Volume 31, Issue 4, April 2004, Pages 471-491
33. http://ngm.nationalgeographic.com/2007/09/bog-bodies/clark-photography
34. "Violence in the Bogs ", Bodies of the Bogs, Archaeological Institute of America, December 10, 1997
35. Mummytombs.com
36. PBS.org
37. Books.google.com
38. PBS.org
39. Books.google.com
40. http://www.mummytombs.com/bog/datgen.htm
41. http://www.mummytombs.com/bog/husbake.htm
42. http://www.mummytombs.com/bog/gallagh.htm

• PBS, NOVA, "The Perfect Corpse"
• Peter Vilhelm Glob, 1969. The Bog People: Iron-Age Man Preserved (Cornell University Press; reprinted 2004).
• Archaeological Institute of America, 1997. Archaeology: "Bodies of the Bogs"
• van der Sanden, Wijnand, 1996. Through Nature to Eternity: The Bog People of Northwest Europe (Museum Boymans van Beuningen). Accompaniment to his exhibition at Silkeborg, Denmark.
• Don Brothwell, 1997. The Bog Man and the Archaeology of People. (Harvard University Press) Original publisher, British Museums Publications, Ltd., London (1986) ISBN 0-7141-1384-0
• Tim Taylor, 2003. Buried Soul (Fourth Estate Ltd).
• Miranda Aldhouse Green, 2002. Dying for the Gods (Tempus Publishing).
• Wijnand van der Sanden, 1996. Through Nature to Eternity (Batavian Lion Int.).

ดูเพิ่ม

• มัมมี
• พรุ
• พีต

แหล่งข้อมูลอื่น

  วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ มนุษย์พรุพีต

• Photographs of bog bodies 2011-10-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน at Science Photo Library