เจงกิส ข่าน

บทความนี้เกี่ยวกับบทความเกี่ยวกับจักรพรรดิชาวมองโกล สำหรับความหมายอื่น ดูที่ เจงกิส ข่าน (แก้ความกำกวม)

สำหรับความหมายอื่น ดูที่ จักรพรรดิไท่จู่

เจงกิส ข่าน (อังกฤษ: Genghis Khan, /ˈdʒɛŋɡɪs ˈkɑːn/ หรือ /ˈɡɛŋɡɪs ˈkɑːn/; มองโกเลีย: Чингис Хаан, Chinggis Khaan, Činggis Qaɣan; ประมาณ ค.ศ. 1155/ค.ศ. 1162 – 18 สิงหาคม ค.ศ. 1227) จักรพรรดินักรบชาวมองโกลผู้พิชิต ทรงก่อตั้งจักรวรรดิมองโกล มีพระนามเดิมว่า เทมูจิง (มองโกเลีย: Тэмүжин) ตามสถานที่พระราชสมภพริมฝั่งแม่น้ำโอนอน ทรงเป็นผู้นำครอบครัวแทนพระบิดาเมื่ออายุเพียง 13 ปี และต้องดิ้นรนต่อสู้ขับเคี่ยวกับชนเผ่าต่าง ๆ ที่เป็นอริอยู่หลายปี ทรงปราบเผ่าไนแมน ทางด้านตะวันตก พิชิตชนชาติตันกุต (เซี่ยตะวันตก) และยอมรับการจำนนของชาวอุยกูร์

เจงกิส ข่าน
พระบรมสาทิสลักษณ์ของเจงกิส ข่านจากชุดภาพวาดสมัยราชวงศ์หยวน
ข่านมองโกลผู้ยิ่งใหญ่ พระองค์แรก
ครองราชย์	ช่วงฤดูใบไม้ผลิ ค.ศ. 1206 – 18 สิงหาคม ค.ศ. 1227
ราชาภิเษก	ช่วงฤดูใบไม้ผลิ ค.ศ. 1206
ถัดไป	โอเกเดย์ ข่าน (ในฐานะข่าน) โทโลย (ในฐานะผู้สำเร็จราชแทนพระองค์)
ราชวงศ์	บอร์จิกิง
ราชวงศ์	การสืบเชื้อสายมาจากเจงกิส ข่าน
พระราชบิดา	เยซูไก
ประสูติ	ประมาณ ค.ศ. 1155/ค.ศ. 1162 คามัคมองโกล
สวรรคต	18 สิงหาคม ค.ศ. 1227 (ประมาณ 65 – ประมาณ 72 ปี) เซี่ยตะวันตก

ในปี พ.ศ. 1749 เทมูจิงได้ทรงเปลี่ยนพระนามมาเป็น "เจงกิส ข่าน" และจากปี พ.ศ. 1754 ด้วยการรบพุ่งหลายครั้ง เจงกิส ข่าน ทรงสามารถยึดครองจีนตอนเหนือ จักรวรรดิคารา-คิไต (Qara Khitai Empire) (เหลียวตะวันตก) จักรวรรดิคาเรสม์ และดินแดนอื่น ๆ อีกหลายแห่ง นับถึงเวลาเมื่อเจงกิส ข่าน สวรรคต จักรวรรดิมองโกลได้แผ่ขยายตั้งแต่ทะเลดำไปจดมหาสมุทรแปซิฟิก โดยทั้งหมดเริ่มที่จีนตอนเหนือ หลังจากยึดจงตู (ปัจจุบันคือกรุงปักกิ่ง) ได้แล้ว เจงกิส ข่าน ได้ส่งทูตไปยังเปอร์เซีย แต่ทางสุลต่านตัดหัวคนที่พระองค์ทรงส่งไป เจงกิส ข่าน จึงมีพระราชบัญชาสั่งระดมพลไปบุกเปอร์เซีย เมืองทุกเมืองที่ต่อต้านจะถูกปล้นชิงและทำลาย หลังการยึด เจงกิส ข่าน ได้มีพระราชบัญชาสั่งทหาร 10,000 คนบุกไปทางเหนือ โดยไม่ได้ถูกหยุดเลยจนถึงสุดขอบทะเลยังใกล้เคียงตะวันออกกลาง

เจงกิส ข่าน มีพระชนม์ชีพอยู่ตรงช่วงประมาณ 1 ศตวรรษ ก่อนพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ขึ้นครองราชย์และสถาปนากรุงสุโขทัย พระองค์ได้รับการยกย่องโดยทั่วไปว่าทรงเป็นนักการทหารที่เก่งที่สุดคนหนึ่งในประวัติศาสตร์ของโลก นอกจากความสำเร็จในทางการทหารแล้ว เจงกิส ข่าน ยังทรงสร้างระบบอักษรขึ้นใช้ในจักรวรรดิมองโกล โดยดัดแปลงมาจากอักษรอุยกูร์ พระองค์รวบรวมชนเผ่าเร่ร่อนต่าง ๆ ของมองโกลเข้าเป็นชาติเดียวกัน และปกครองโดยถือหลักเปิดกว้างต่อความเชื่อทางศาสนา นอกจากนี้พระองค์ยังมีบทบาทสำคัญในการสร้างความมั่นคงในเส้นทางสายไหม ทำให้โลกมุสลิม เอเชียตะวันออก และยุโรป สามารถค้าขายและติดต่อสื่อสารถึงกันได้

ภายหลังเจงกิส ข่าน สวรรคต โอเกเดย์ ข่าน พระราชโอรสของเจงกิส ข่าน ได้นำทัพกลับไปที่ใกล้ตะวันออกกลาง แต่ในขณะที่จะเข้าเวียนนา โอเกเดย์ ข่าน ได้สวรรคตก่อน ทำให้การปะทะกันไม่อาจเกิดขึ้น

จักรวรรดิมองโกลประมาณ พ.ศ. 1800–1900

ชีวิตเมื่อทรงพระเยาว์

พระบรมวงศานุวงศ์

• พระราชบิดา: เยซูไก
• พระราชมารดา: โฮลัน
• พระเชษฐาและพระอนุชา
  • คาซาร์ รามาโตส
  • เตมูกู
• พระอัครมเหสี : บอร์เต
• พระสนม
  • คูลัน
  • เยซแม
  • เยซเค
• พระราชโอรส
  • โจชิ
  • ชาตาไก
  • โอเกเดย์
  • โทโลย
• พระราชนัดดา
  • บาตู
  • เบอไค
  • คูยัคข่าน
  • คาดัน
  • คาชิน
  • มงค์ ข่าน
  • กุบไล ข่าน
  • ฮูเลกู
  • อริกโบเค

อ้างอิง

1. Ratchnevsky, Paul (1991). Genghis Khan: His Life and Legacy. Blackwell Publishing. p. 142. ISBN 0-631-16785-4. It is possible, however, to say with certainty that Genghis Khan died in August 1227; only in specifying the actual day of his death do our sources disagree.
2. "Genghis Khan". Webster's New World College Dictionary. Wiley Publishing. 2004. สืบค้นเมื่อ July 29, 2011.
3. "Genghis Khan". Oxford Dictionaries Online. Oxford University Press. 2011. สืบค้นเมื่อ July 29, 2011.^{[ลิงก์เสีย]}

แหล่งข้อมูลอื่น

• Genghis Khan (Mongol ruler) ที่สารานุกรมบริตานิกา
• Genghis Khan on In Our Time at the BBC. (listen now)
• Welcome to The Realm of the Mongols
• Parts of this biography were taken from the Area Handbook series at the Library of Congress
• Estimates of Mongol warfare casualties
• (directory of some 250 resources)
• The History of Genghizcan the Great, First Emperor of the Antient Moguls and Tartars
• Why Genghis Khan was good for the planet. The Guardian. January 26, 2011.
• "Genghis Khan's Secret Weapon Was Rain", National Geographic, Roff Smith, March 10, 2014

ก่อนหน้า		เจงกิส ข่าน		ถัดไป
ไม่มี		ข่านแห่งมองโกล (พ.ศ. 1749–1770)		โอเกเดย์ ข่าน โทโลย ข่าน