แม่น้ำลพบุรี
แม่น้ำลพบุรี เป็นลำน้ำสาขาที่แยกออกจากแม่น้ำเจ้าพระยา ก่อนไหลไปรวมเข้ากับแม่น้ำป่าสัก มีความยาวทั้งหมด 85 กิโลเมตร
| ลพบุรี | |
| แม่น้ำ | |
คลองสะพานหนึ่ง (ซ้าย) ไหลไปบรรจบกับคลองสะพานสองและแม่น้ำลพบุรี (ขวา) บริเวณวัดมณีชลขัณฑ์ อำเภอเมืองและจังหวัดลพบุรี | |
| ประเทศ | ประเทศไทย |
|---|---|
| จังหวัด | สิงห์บุรี, ลพบุรี, พระนครศรีอยุธยา |
| แม่น้ำสาขา | |
| - ขวา | แม่น้ำบางขาม, แม่น้ำโพธิ์สามต้น |
| เมือง | เมืองสิงห์บุรี, พรหมบุรี, ท่าวุ้ง, เมืองลพบุรี, บ้านแพรก, มหาราช, บางปะหัน, นครหลวง, พระนครศรีอยุธยา |
| ต้นกำเนิด | แม่น้ำเจ้าพระยา |
| - ตำแหน่ง | ตำบลม่วงหมู่, อำเภอเมืองสิงห์บุรี, จังหวัดสิงห์บุรี |
| ปากแม่น้ำ | แม่น้ำป่าสัก |
| - ตำแหน่ง | ตำบลหัวรอ, อำเภอพระนครศรีอยุธยา, จังหวัดพระนครศรีอยุธยา |
| - ระดับ | |
| ความยาว | 85 km (53 mi) |
ประวัติ
ต้นน้ำของแม่น้ำลพบุรี อยู่ที่แม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณตำบลม่วงหมู่ อำเภอเมืองสิงห์บุรี จังหวัดสิงห์บุรี ไหลทางตะวันออกผ่านอำเภอพรหมบุรี จังหวัดสิงห์บุรี, อำเภอท่าวุ้ง และอำเภอเมืองลพบุรี จังหวัดลพบุรี ก่อนไหลลงไปทางใต้เข้าเขตอำเภอบ้านแพรก, อำเภอมหาราช, อำเภอบางปะหัน, อำเภอนครหลวง และไหลมาบรรจบกับแม่น้ำป่าสักหน้าตำบลหัวรอ อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ถึงจะมาบรรจบกับแม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณหน้าวัดพนัญเชิง ตำบลหอรัตนไชย อำเภอและจังหวัดพระนครศรีอยุธยา รวมความยาวที่ไหลผ่านจังหวัดพระนครศรีอยุธยาประมาณ 63 กิโลเมตร
แต่เดิมแม่น้ำลพบุรีสายเก่าไหลไปรวมกับแม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณวัดขุนยวนโดยมีลักษณะไหลโอบบริเวณเกาะเมืองด้านเหนือไปทางตะวันตก ครั้นได้มีการขุดลอกคลองเชื่อมระหว่างแม่น้ำลพบุรีกับแม่น้ำป่าสักที่อยู่ทางทิศตะวันออกบริเวณวัดตองปุ เรียกว่า "คูขื่อหน้า" ทำให้กรุงศรีอยุธยามีสัณฐานเป็นเกาะ กลายเป็นคูเมืองทางเหนือของกรุงศรีอยุธยา อีกทั้งแม่น้ำลพบุรีไหลลงแม่น้ำป่าสักมากขึ้นเพราะระยะทางใกล้กว่า ส่วนแม่น้ำลพบุรีสายเดิมที่ไหลลงสู่แม่น้ำเจ้าพระยาก็ตื้นเขินและแคบลงเรียกกันว่า "คลองเมือง"
มนุษย์ใช้ประโยชน์จากแม่น้ำลพบุรีมาไม่น้อยกว่า 3,000 ปีแล้ว จนเป็นแหล่งชุมชนที่พัฒนาเป็นบ้านเมืองแล้วเป็นรัฐ ได้แก่ รัฐทวารวดี, รัฐละโว้-อโยธยา ก่อนพัฒนาเป็นกรุงศรีอยุธยาในกาลต่อมา ในยุคทวารวดี สายน้ำนี้เป็นเส้นทางเชื่อมต่อกับคลองและสายน้ำไปยังเมืองบางไผ่ (อำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี), เมืองจันเสน (อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์), เมืองอู่ตะเภา (อำเภอมโนรมย์ จังหวัดชัยนาท) ดังจะพบวัดเก่าสมัยอยุธยาเรียงรายตามลำน้ำอยู่เป็นจำนวนมาก ทั้งนี้พระยาโบราณราชธานินทร์ (พร เดชะคุปต์) ได้สันนิษฐานไว้ในหนังสือ "ระยะทางเสด็จพระราชดำเนินประพาสตั้งแต่พระราชวังจันทรเกษมถึงจังหวัดลพบุรี" ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า "เส้นทางสายนี้คงเป็นแม่น้ำลพบุรีสายเดิม และพระนางจามเทวีเดินทางจากละโว้ ขึ้นไปครองเมืองหริภุญไชย ผ่านตามเส้นทางน้ำที่ไหลไปบรรจบกับแม่น้ำเจ้าพระยาแถบหลังอำเภอพยุหะคีรี"
ในอดีตแม่น้ำลพบุรีมีความสำคัญในด้านการคมนาคมทางน้ำ ที่จังหวัดลพบุรีมีการใช้ลำน้ำนี้เพื่อติดต่อค้าขายกับกรุงเทพมหานคร โดยมีท่าเรือสำหรับเดินทางไปยังกรุงเทพฯ ที่ท่าน้ำตรงข้ามวัดพรหมาสตร์ นอกจากนี้ชาวบ้านยังใช้เดินทางไปต่างเมือง คือเมืองสิงห์บุรีและบ้านแพรก แต่ปัจจุบันผู้คนนิยมเดินทางด้วยรถยนต์ การสัญจรทางน้ำในแม่น้ำลพบุรีจึงหายไป
สภาพน้ำ
จากการสำรวจสภาพน้ำของแม่น้ำลพบุรีในปี พ.ศ. 2546 พบว่าอยู่ในเกณฑ์พอใช้ และจากการสำรวจในปี พ.ศ. 2554 พบว่าแม่น้ำลพบุรีมีคุณภาพน้ำที่ดีขึ้นกว่าปีที่แล้ว อยู่ในเกณฑ์เสื่อมโทรมมากร้อยละ 25 และอยู่ในเกณฑ์ดีร้อยละ 25 อย่างไรก็ตามในปัจจุบันแม่น้ำลพบุรีมีปัญหาโคลนตมและวัชพืชสะสมจนตื้นเขิน
แม่น้ำลพบุรียังมีความสมบูรณ์อยู่มาก โดยกรมประมงได้มีการปล่อยปลา และกุ้งจำนวนมาก เนื่องในโอกาสพิธีสำคัญต่าง ๆ
เขตชุมชนในลุ่มน้ำ
- เมืองสิงห์บุรี (สิงห์บุรี)
- พรหมบุรี (สิงห์บุรี)
- ท่าวุ้ง (ลพบุรี)
- เมืองลพบุรี (ลพบุรี)
- บ้านแพรก (พระนครศรีอยุธยา)
- มหาราช (พระนครศรีอยุธยา)
- บางปะหัน (พระนครศรีอยุธยา)
- นครหลวง (พระนครศรีอยุธยา)
- พระนครศรีอยุธยา (พระนครศรีอยุธยา)
อ้างอิง
- ↑ ทะรี. "ย้อนวันวาน...แม่น้ำลพบุรี การสัญจรบนสายน้ำที่จางหาย..." Lopburiguide.com. สืบค้นเมื่อ 19 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=(help) - ↑ สุจิตต์ วงษ์เทศ. "แม่น้ำลพบุรี" (PDF). Sujitwongthes.com. สืบค้นเมื่อ 19 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=(help) - "ขนส่งทางน้ำฯ ส่งเครื่องจักรกลหนักเปิดทางน้ำในแม่น้ำลพบุรี เขต จ.อยุธยาฯ หลังผักตบชวากั้นทางน้ำเกือบ". สนุกดอตคอม. 10 ตุลาคม 2552. สืบค้นเมื่อ 18 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - "จังหวัดพระนครศรีอยุธยา". หอมรดกไทย. สืบค้นเมื่อ 18 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=(help) - ศรีศักร วัลลิโภดม (2555). "กรุงเทพทวารวดีศรีอยุธยา". เมืองโบราณ. สืบค้นเมื่อ 18 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - "ประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยา". หอจดหมายเหตุอัครสังฆมณฑลกรุงเทพฯ. สืบค้นเมื่อ 19 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=(help) - สุจิตต์ วงษ์เทศ (17 ธันวาคม 2557). "ทำลายอโยธยา เลยไม่รู้อยุธยามาจากไหน?". .sujitwongthes.com. สืบค้นเมื่อ 19 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - "คลองขุดในประเทศไทย". สารานุกรมไทยฉบับเยาวชน โดยพระราชประสงค์ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว. สืบค้นเมื่อ 18 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=(help) - วลัยลักษณ์ ทรงศิริ (2540). "ข้อสังเกตเรื่อง "ยุคเหล็กลุ่มลพบุรี-ป่าสัก"". มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์. สืบค้นเมื่อ 22 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help) - "สภาพปัญหาด้านสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรที่เกี่ยวข้อง". สถาบันสารสนเทศทรัพยากรน้ำและการเกษตร. สืบค้นเมื่อ 18 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=(help) - "แม่น้ำลพบุรี". ฐานข้อมูลสิ่งแวดล้อม สำนักงานสิ่งแวดล้อมภาคที่ 6. สืบค้นเมื่อ 18 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=(help) - "แห่ดูปลาบึกยักษ์จับได้ในแม่น้ำลพบุรี". โพสต์ทูเดย์. 21 กุมภาพันธ์ 2556. สืบค้นเมื่อ 18 ธันวาคม 2557. Check date values in:
|accessdate=, |date=(help)
แหล่งข้อมูลอื่น
- วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ แม่น้ำลพบุรี