นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้า

นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้า
นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าเพศผู้ และเพศเมีย
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง (Chordate)
ชั้น:	นก (Aves)
อันดับ:	นกเกาะคอน (Passeriformes)
วงศ์:	นกเขียวก้านตอง (Chloropseidae)
สกุล:	นกเขียวก้านตอง (Chloropsis)
สปีชีส์:	นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้า (C.  cochinchinensis)
ชื่อทวินาม
Chloropsis cochinchinensis Gmelin, 1789

แถบสีฟ้าที่ปีกมักเห็นได้ชัดจนเป็นเอกลักษณ์

นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าเจอร์ดอน เพศผู้

นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าพายัพ เพศผู้

นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าโคชินไชน่า เพศผู้

นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าชวา เพศผู้

นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้า (อังกฤษ: Blue-winged Leafbird; ชื่อวิทยาศาสตร์: Chloropsis cochinchinensis) เป็นชนิดพันธุ์หนึ่งของสกุลนกเขียวก้านตองลักษณะพิเศษคือมีแถบสีฟ้าที่ขอบปีกด้านนอก ยาวตั้งแต่หัวปีกถึงปลายปีก โดยความเข้มอ่อนขึ้นอยู่กับอายุและชนิดพันธุ์ย่อยของนก ชนิดพันธุ์นี้พบครั้งแรกในเขตโคชินไชนา (ปัจจุบันคือเวียดนามใต้) จึงนำชื่อสถานที่พบมาตั้งเป็นชื่อวิทยาศาสตร์ว่า cochinchinensis

ลักษณะทางกายภาพ

นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้ามีความยาวจากปลายปากถึงปลายหาง 19 เซนติเมตร ลำตัวอยู่ในแนวนอน บริเวณตะโพกมีขนยาวและฟูเช่นเดียวกับนกปรอด ปากยาว เรียวโค้ง และมีความยาวพอๆกับหัว เหมาะที่จะใช้สอดเข้าไปในกรวยดอกไม้เพื่อดูดกินน้ำหวานตอนปลายปากงุ้มลงเล็กน้อย รูจมูกเป็นรูปไข่ ขนที่หน้าผากยาวลงมาถึงรูจมูก ที่มุมปากมีขนเส้นเล็กแข็ง ๆ สั้น ๆ มองเห็นไม่เด่นชัดนัก ปีกมนกลม ขนปลายปีกมี 10 เส้น ขนหางมี 12 เส้น หางยาวตัดตรง ขาและนิ้วเท้าสีเทาอมฟ้า ขาท่อนล่างสั้นมาก นิ้วเท้าเล็กยื่นไปข้างหน้า 3 นิ้วยื่นไปข้างหลัง 1 นิ้ว

ส่วนบนของลำตัวตั้งแต่หลังคอ หลัง ไหล่ ตะโพก จนถึงขนคลุมโคนหางด้านบน เป็นสีเขียวสดเช่นเดียวกับบนหัวและท้ายทอย ปีกสีเขียวเข้มแต่มีแถบสีฟ้าสะท้อนแสงที่ขนคลุมปีกเห็นได้ชัดเจน และครีบขนด้านนอกของขนปลายปีกทุกเส้นเป็นสีฟ้า แต่เห็นไม่ค่อยชัดเพราะนกมักหุบปีกตลอดเวลา แต่ถ้าหากนำไปเทียบกับนกเขียวก้านตองชนิดอื่นแล้ว จะเห็นว่านกเขียวก้านตองปีกสีฟ้า มีปีกสีออกฟ้าชัดเจนกว่าแม้ว่าจะมิได้มีสีฟ้าทั่วทั้งปีก ขนหางคู่กลางเป็นสีเขียวเข้มเช่นเดียวกับปีกแต่ขนหางที่เหลืออีก 5 คู่เป็นสีฟ้าเช่นเดียวกับครีบขนด้านนอกของขนปลายปีก

นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าเป็นนกที่มีความแตกต่างระหว่างเพศ แบบเห็นได้ชัด โดยเพศผู้จะมีขนรอบดวงตา รอบปาก และบริเวณคางเป็นสีดำ ภายในแถบสีดำยังมีขีดสั้น ๆ เฉียง ๆ สีน้ำเงินอยู่สองข้างคางอีกด้วย แต่ไม่ชัดเจน นอกจากนี้รอบแถบสีดำจะมีแถบสีเหลืองล้อมรอบอีกชั้นหนึ่ง ซึ่งค่อย ๆ กลมกลืนส่วนบริเวณหัวจะมีสีเขียวออกไปทางเหลือง หน้าผากและแถบสั้น ๆ เหนือตาเป็นสีเหลืองสดใส แล้วค่อย ๆ เปลี่ยนเป็นสีเขียวสดทางตอนบนและด้านข้างของหัว บริเวณท้ายทอยเจือสีทองเล็กน้อย ซึ่งลักษณะดังกล่าวนี้มักเข้าใจผิดว่าเป็นนกเขียวก้านตองหน้าผากสีทอง แต่จุดที่ต่างคือสีเหลืองจะไม่เข้มมาก และแถบสีฟ้าที่ปีกจะดูเด่นชัดกว่า

นกที่ยังไม่เต็มวัย ทั้งสองเพศจะมีสีเขียวตลอดตัว และมีสีเหลืองแซมเล็กน้อยที่ท้ายทอย แต่ก็ยังคงเอกลักษณ์มีแถบสีฟ้าสดใสที่ ขนคลุมปีก ขนปลายปีก ขนหางคู่นอก สีฟ้าจะดูหม่นกว่านกเพศผู้ตัวเต็มวัยเล็กน้อย

ชนิดย่อย C. c. flavocineta (นกเขียวก้านตองกีนาบาลู) ซึ่งพบบนเทือกเขากีนาบาลู ในตอนเหนือของเกาะบอร์เนียว นกเพศเมีย จะมีแถบสีดำที่คาง หัวตา ใต้ตา และ ใต้คอ เช่นเดียวกับนกตัวผู้ แต่ไม่มีแถบสีเหลืองล้อมรอบ

ชนิดพันธุ์ย่อยและถิ่นอาศัย

นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้า เป็นนกเขียวก้านตองที่มีชนิดพันธุ์ย่อย (สปีชีส์ย่อย) มากที่สุดในบรรดานกเขียวก้านตองทั้งหมด โดยแบ่งออกเป็น 10 ชนิดย่อยดังนี้

• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าศรีลังกา หรือ นกเจอร์ดอน (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. jerdoni) มีถิ่นอาศัยบริเวณที่ราบสูงเดกกัน ประเทศอินเดีย จนถึงศรีลังกา ตั้งชื่อเป็นเกียรติกับ โทมัส เจอร์ดอน นักพฤกษศาสตร์ และสัตววิทยาชาวอังกฤษ เป็นสายพันธุ์ที่สีฟ้าของปีกจางที่สุดจนเกือบมองไม่เห็น
• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าพายัพ (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. chlorocephala) ชนิดย่อยนี้มีการแพร่กระจายกว้างขวางมากที่สุด ในประเทศไทยพบในเขตพื้นที่มณฑลพายัพ และฟากตะวันตกของมณฑลมหาราษฎร์เดิม ยาวลงไปจนถึงคอคอดกระ อันได้แก่พื้นที่เขตทิวเขาแดนลาว ทิวเขาอินทนนท์ ทิวเขาถนนธงชัย ทิวเขาขุนตานและทิวเขาผีปันน้ำ ข้ามเข้าไปในเขตประเทศพม่า อันได้แก่พื้นที่เกือบทั้งหมดของพม่า ยกเว้นเขตตะนาวศรีตอนใต้ และยังพบในบังกลาเทศ และรัฐอัสสัมและรัฐมณีปุระ ของอินเดีย
• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าคินเนียริ (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. kinneari) มีถิ่นอาศัยบริเวณทางตะวันออกของมณฑลมหาราษฎร์เดิมอันได้แก่ฟากตะวันออกของทิวเขาผีปันน้ำ และพื้นที่ทั้งหมดทิวเขาเพชรบูรณ์และทิวเขาหลวงพระบาง ข้ามไปยังแขวงไชยบุรี และพื้นที่ของประเทศลาวตั้งแต่แขวงสุวรรณเขตขึ้นไปทางเหนือ นอกจากนี้ยังพบในสิบสองปันนา และตอนเหนือของประเทศเวียดนาม
• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าโคชินไชนา (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. cochinchinensis) เป็นชนิดพันธุ์แรกที่ค้นพบ มีถิ่นอาศัยบริเวณทิวเขาสันกำแพง ทิวเขาพนมดงรัก ทิวเขาจันทบุรี ทิวเขาบรรทัด เข้าไปในประเทศกัมพูชา และประเทศลาวตั้งแต่แขวงสาละวันลงมา และประเทศเวียดนามตอนใต้
• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าเสรีไทย หรือ นกเสรีไทย (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. serithai) ค้นพบครั้งแรกที่บ้านท่าล้อ จังหวัดสุราษฎร์ธานี โดย Herbert g. Deignan ตั้งชื่อให้เป็นเกียรติกับขบวนการเสรีไทย มีถิ่นอาศัยบริเวณทางตอนใต้ของเขตตะนาวศรีในประเทศพม่า และในประเทศไทยตั้งแต่คอคอดกระลงมาจนถึงจังหวัดตรัง
• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าโมลุกกะ (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. moluccensis) พบที่หมู่เกาะโมลุกกะ แต่ตามบันทึกนั้นพบครั้งแรกที่มะละกา ประเทศมาเลเซีย นอกจากนี้ยังพบในภาคใต้ตอนล่างของประเทศไทย ส่วนในอินโดนีเซียพบที่หมู่เกาะโมลุกกะ และอิเรียนจายา
• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าสุมาตรา (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. ictercephala) มีถิ่นอาศัยบริเวณเกาะสุมาตรา ประเทศอินโดนีเซีย
• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าชวา (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. nigricollis) มีถิ่นอาศัยบริเวณเกาะชวา เกาะบาหลี และเกาะอื่นๆในเขตหมู่เกาะซุนดาน้อย ของประเทศอินโดนีเซีย ในเพศผู้จะไม่มีสีเหลืองที่หัวมากเหมือนกับพันธุ์ไทย และขนสีดำที่คางกินอาณาบริเวณน้อยกว่า
• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้าบอร์เนียว (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. viridinucha) มีถิ่นอาศัยบริเวณที่ราบของเกาะบอร์เนียว ในเขตประเทศอินโดนีเซีย
• นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้ากีนาบาลู (ชื่อวิทยาศาสตร์: C. c. flavocineta) มีถิ่นอาศัยบริเวณภูเขาสูงของเกาะบอร์เนียว ซึ่งพบได้มากที่ภูเขากีนาบาลู ประเทศมาเลเซีย นกเพศเมีย จะมีแถบสีดำที่คาง หัวตา ใต้ตา และ ใต้คอ เช่นเดียวกับนกตัวผู้ แต่ไม่มีแถบสีเหลืองล้อมรอบ

นอกจากทั้ง 10 ชนิดพันธุ์ย่อยแล้ว นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้า มีลักษณะที่คล้ายคลึงกับ นกเขียวก้านตองหน้าผากทองเกือบทุกประการ เว้นแต่สีขนบริเวณหน้าผาก ซึ่งจะมีสีทองเพิ่มขึ้นมา

อ้างอิง

1. 中国科学院动物研究所. . 《中国动物物种编目数据库》. 中国科学院微生物研究所. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 2016-03-05. สืบค้นเมื่อ 2009-04-04.

• . เว็บไซต์บ้าน-นก. คลังข้อมูลเก่า เก็บจาก แหล่งเดิม เมื่อ 13 February 2009.
• BirdLife International (2006). Chloropsis cochinchinensis. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2006. Retrieved on 12 May 2006.
• R. Grimmett, C. Inskipp, T. Inskipp และคณะ. Birds of India. Princeton : Princeton University Press, 1999. 384 หน้า. ISBN 978-0-691-04910-6

ดูเพิ่ม

• นกเขียวก้านตอง

แหล่งข้อมูลอื่น

• Blue-winged Leafbird videos on the Internet Bird Collection
• จันทร์น้อย. นกเขียวก้านตองปีกสีฟ้า
• ดูนกที่เขาใหญ่ ประสบการณ์ประทับใจของมือใหม่หัดส่อง ตอนที่ 2-2, tourthai.com