ไนตริกออกไซด์

ระวังสับสนกับ ไนตรัสออกไซด์ หรือ ไนโตรเจนออกไซด์

ไนตริกออกไซด์ (Nitric oxide; NO) หรือไนโตรเจนออกไซด์ หรือไนโตรเจนมอนอกไซด์ เป็น โมเลกุล ที่มีสูตรทางเคมีคือ NO เป็นอนุมูลอิสระ ที่อยู่ในรูปของก๊าซ สามารถเคลื่อนที่ได้ดีในเซลล์ ทั้งบริเวณที่ชอบน้ำและไม่ชอบน้ำ และมีความสำคัญในทางอุตสาหกรรม ไนตริกออกไซด์เป็นผลพลอยได้ของการเผาไหม้สารอินทรีย์ในบริเวณที่มีอากาศ เช่นเครื่องยนต์ โรงงานอุตสาหกรรมที่ใช้เชื้อเพลิงจากฟอสซิล และเกิดขึ้นตามธรรมชาติระหว่างการเกิดฟ้าผ่า พืชสามารถสังเคราะห์ NO ขึ้นได้โดยวิถีกระบวนการสร้างและสลายที่ใช้อาร์จินีน หรือไนไตรต์ เอนไซม์ที่เกี่ยวข้องที่สำคัญในพืช ได้แก่ nitrate reductase (NR) ซึ่งเปลี่ยนไนไตรต์เป็น NO โดยมีโมลิบดินัมเป็นโคแฟกเตอร์ เอนไซม์อีกตัวหนึ่งที่เกี่ยวข้องคือ xanthine oxidoreductase ซึ่งมีโมลิบดินัมและโคบอลต์เป็นองค์ประกอบด้วย

ไนตริกออกไซด์
ชื่อตาม IUPAC	Nitric oxide
ชื่อเรียกตามระบบ	Oxidonitrogen(•) (additive)
ชื่ออื่น	Nitrogen monoxide Nitrogen(II) oxide
เลขทะเบียน
เลขทะเบียน CAS	[10102-43-9]^[CAS]
PubChem	145068
EC number	233-271-0
UN number	1660
DrugBank	DB00435
KEGG	D00074
ChEBI	16480
RTECS number	QX0525000
ATC code	R07AX01
SMILES	[N]=O
InChI	1/NO/c1-2
Gmelin Reference	451
ChemSpider ID	127983
3DMet	B00122
คุณสมบัติ
สูตรโมเลกุล	NO
มวลโมเลกุล	30.01 g mol^−1
ลักษณะทางกายภาพ	Colourless gas
ความหนาแน่น	1.3402 g dm^−3
จุดหลอมเหลว	−164 °C, 109 K, -263 °F
จุดเดือด	−152 °C, 121 K, -242 °F
ความสามารถละลายได้ ใน น้ำ	74 cm^3 dm^−3
ดัชนีหักเหแสง (nD)	1.0002697
โครงสร้าง
รูปร่างโมเลกุล	linear (point group C∞v)
อุณหเคมี
Std enthalpy of formation ΔfH^o298	90.29 kJ mol^−1
Standard molar entropy S^o298	210.76 J K^−1 mol^−1
Pharmacology
ชีวปริมาณออกฤทธิ์	good
Routes of administration	การสูดดม
Metabolism	ทางหลอดเลือดฝอยย่อยที่ปอด
Elimination half-life	2–6 วินาที
ความอันตราย
MSDS	External MSDS
การจำแนกของ EU	O T
NFPA 704	0 3 3 OX
R-phrases	R8, R23, R34, R44
S-phrases	(S1), S17, S23, S36/37/39, S45
สารประกอบอื่นที่เกี่ยวข้องกัน
ไนโตรเจนออกไซด์ที่เกี่ยวข้อง	Dinitrogen pentoxide Dinitrogen tetroxide Dinitrogen trioxide Nitrogen dioxide Nitrous oxide
หากมิได้ระบุเป็นอื่น ข้อมูลข้างต้นนี้คือข้อมูลสาร ณ ภาวะมาตรฐานที่ 25 °C, 100 kPa
สถานีย่อย:เคมี

ผลต่อพืช

 

การผลิตไนตริกออกไซด์

 

การผลิตและการแพร่กระจายของไนตริกออกไซด์ (NO) (สีขาว) ในไซโตพลาสซึม (สีเขียว) ของกลุ่มเซลล์ต้นสนโคนิเฟอร์

NO เป็นพิษต่อการสังเคราะห์ด้วยแสงและระดับของคลอโรฟิลล์ในพืช ต่อมาจึงพบว่า NO มีผลต่อการส่งสัญญาณในพืช ซึ่ง NO จะกระตุ้นผ่านตัวส่งสัญญาณตัวที่สอง เช่น cAMP และ CADPR ดังเช่นการกระตุ้นให้มีการเพิ่มระดับของแคลเซียมในเซลล์ยาสูบในสภาวะที่มีแรงดันออสโมติกสูง เมื่อพืชได้รับแรงกดดันทั้งจากสิ่งที่มีและไม่มีชีวิต จะกระตุ้นการสร้าง NO ขึ้นผ่านทางวิถีไนไตรต์หรือวิถีอาร์จินีน NO ที่เกิดขึ้นจะทำงานได้สองทาง ทางหนึ่งไปกระตุ้นตัวส่งสัญญาณตัวที่สอง cGMP/cADPR ซึ่งจะไปกระตุ้นช่องผ่านเข้าออกของแคลเซียมเพื่อเพิ่มปริมาณแคลเซียมอิสระภายในเซลล์ หรือผ่านกระบวนการอื่น ๆ ที่ไม่เกี่ยวข้องกับ cGMP เช่นการกระตุ้นด้วยไนโตรเจนปฏิกิริยา (Reactive nitrogen species; RNS) ผลจากการกระตุ้นดังกล่าวนี้จะไปมีผลต่อการแสดงออกของยีนที่เกี่ยวข้อง และสุดท้ายจะส่งผลต่อการทำงานของกรดแอบไซซิก กรดซาลิไซลิก กรดจัสโมนิก และเอทิลีน

อ้างอิง

1. "Nitric Oxide (CHEBI:16480)". Chemical Entities of Biological Interest (ChEBI). UK: European Bioinformatics Institute.
2. {New Oxford Dictionary for Scientific Writers and Editors; http://old.iupac.org/publications/books/rbook/Red_Book_2005.pdf}
3. Principles and Applications of ESR Spectroscopy , Anders Lund,Masaru Shiotani,Shigetaka Shimada 2010
4. Arasimowicz, M., and Floryszak-Wieczorek, J. 2007. Nitric acid as a bioactive signailing molecule in plant stress responses. Plant Science. 172, 876 – 887

อ่านเพิ่มเติม

• Butler A. and Nicholson R.; "Life, death and NO." Cambridge 2003. ISBN 978-0-85404-686-7.
• van Faassen, E. E.; Vanin, A. F. (eds); "Radicals for life: The various forms of Nitric Oxide." Elsevier, Amsterdam 2007. ISBN 978-0-444-52236-8.
• Ignarro, L. J. (ed.); "Nitric oxide:biology and pathobiology." Academic Press, San Diego 2000. ISBN 0-12-370420-0.

แหล่งข้อมูลอื่น

• International Chemical Safety Card 1311
• National Pollutant Inventory – Oxides of nitrogen Fact Sheet 2004-02-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• 1998 Nobel Prize in Physiology/Medicine for discovery of NO's role in cardiovascular regulation
• Nitric Oxide and its Role in Diabetes, Wound Healing and Peripheral Neuropathy
• Microscale Gas Chemistry: Experiments with Nitrogen Oxides
• Your Brain Boots Up Like a Computer – new insights about the biological role of nitric oxide.
• Assessing The Potential of Nitric Oxide in the Diabetic Foot
• New Discoveries About Nitric Oxide Can Provide Drugs For Schizophrenia
• Nitric Oxide at the Chemical Database