มณฑลภาค

มณฑลภาค เป็นระบบแบ่งเขตการปกครองส่วนภูมิภาคของราชอาณาจักรสยามตั้งแต่ปี พ.ศ. 2458 จนถึงปี พ.ศ. 2469 โดยมีการรวมมณฑลเทศาภิบาล 2 - 3 มณฑลเข้าเป็นมณฑลภาค มีอุปราชภาคบังคับบัญชาและมีอำนาจเหนือภาคดังกล่าว

สาเหตุการจัดตั้ง

สืบเนื่องมาจากปริมาณของงานซึ่งได้ขยายตัวขึ้นตามกาลสมัย เช่น พลเมืองมากขึ้น อุปัตทวเหตุภยันตราย และภารกิจหลายย่อมเพิ่มพูนขึ้นเป็นเงาตามตัว ทั้งพระราชกำหนดกฎหมายระเบียบแบบแผนของรัฐบาลก็ได้บัญญัติขึ้นใหม่สำหรับปฏิบัติราชการ ราชการในหน้าที่ของมณฑลซึ่งต้องติดต่อกับกระทรวงการในกรุงเทพฯ ก็ย่อมเพิ่มพูนขึ้นตามส่วนด้วยทุกด้าน กระทรวงมหาดไทยต้องการหาทางออกแบ่งเบาภาระของกระทรวงการในกรุง โดยไม่ต้องเพิ่มอัตราคนในกระทรวงขณะนั้น จึงรวมมณฑลที่ใกล้เคียงกันราว 2 - 3 มณฑล ตั้งเป็นภาคขึ้นภาคหนึ่ง สำหรับดำเนินราชการระหว่างมณฑลกับกระทรวง ให้มีข้าราชการชั้นสูงเป็นตำแหน่งอุปราชประจำภาค ภาคละตำแหน่งหนึ่ง โดยมีฐานะระหว่างเสนาบดีกับสมุหเทศาภิบาล สำหรับบัญชาการพลเรือนแทนกระทรวงในกรุง เท่าที่พระราชทานอำนาจและหน้าที่ไว้

การปกครอง

ตำแหน่ง "อุปราช" นั้น

อำนาจหน้าที่ของอุปราชประจำมณฑลภาค มีดังต่อไปนี้

อุปราชประจำภาคเป็นข้าราชการผู้ใหญ่ต่างพระองค์ รับราชการต่างพระเนตรพระกรรณประจำอยู่หัวเมือง มีอำนาจเหนือข้าราชการฝ่ายพลเรือนทุกตำแหน่งบรรดาประจำรับราชการอยู่ในภาคหนึ่ง และมีหน้าที่บังคับบัญชาตรวจตราแนะนำราชการ ในส่วนธุรการให้เป็นไปตามกระแสพระบรมราชโองการและพระราชกำหนดกฎหมาย ทั้งดำริการทะนุบำรุงพระราชอาณาจักรภาคนั้นให้เจริญขึ้น โดยกุศโลบายอันเหมาะแก่ท้องที่และต้องด้วยพระบรมราโชบาย
อุปราชจะตั้งที่ทำการอยู่ในมณฑลใดในภาคนั้นก็ได้ ให้มีช้าราชการประจำทำราชการกับอุปราชตามสมควรแก่ราชการ
การที่จะบังคับบัญชาราชการและใบบอกรายงาน หรือหนังสือราชการมายังเสนาบดีเจ้ากระทรวงในกรุงเทพฯ นั้น ถ้าราชการสิ่งใดมีกฎและข้อบังคับวางไว้ชัดเจนเป็นระเบียบแล้ว ให้สมุหเทศาภิบาลมณฑลนั้นบังคับบัญชา และมีใบบอกตรงมายังเสนาบดีเจ้ากระทรวงในกรุงเทพฯ ตามเดิม แต่ถ้าเป็นราชการสำคัญ หรือราชการที่ยังไม่ได้มีกฎหรือข้อบังคับวางไว้เป็นระเบียบแล้วอย่างหนึ่ง การขอแต่งตั้งถอดถอนข้าราชการตั้งแต่ชั้นนายอำเภอขึ้นไปอย่างหนึ่ง การเสนอความดีความชอบผู้สมควรจะได้รับพระราชทานยศบรรดาศักดิ์หรือเครื่องราชอิสริยาภรณ์อย่างหนึ่ง การทำงบประมาณจ่ายประจำปีของมณฑลอย่างหนึ่ง สมุหเทศาภิบาลต้องได้รับอนุมัติของอุปราชก่อน แล้วจึงจะมีใบบอกเสนอมายังเสนาบดีเจ้ากระทรวงในกรุงเทพฯ ได้