โคลงเคลง

บทความนี้เกี่ยวกับสปีชีส์ สำหรับชื่อวงศ์ ดูที่ วงศ์โคลงเคลง

บทความนี้เกี่ยวกับพืช สำหรับพื้นที่หรือแขวงในเขตธนบุรี ดูที่ แขวงสำเหร่

โคลงเคลง (Malabar melastome)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	พืช (Plantae)
หมวด:	พืชดอก (Magnoliophyta)
ชั้น:	พืชใบเลี้ยงคู่ (Magnoliopsida)
อันดับ:	ไมร์ทาเลส (Myrtales)
วงศ์:	โคลงเคลง (Melastomataceae)
สกุล:	โคลงเคลง (Melastoma)
สปีชีส์:	โคลงเคลง (M.  malabathricum)
สปีชีส์ย่อย:	โคลงเคลง (M.  m. malabathricum)
ชื่อทวินาม
Melastoma malabathricum L.
ชื่อพ้อง
Melastoma affine D. Melastoma candidum D. Don Melastoma cavaleriei H. Lév. & Vaniot Melastoma esquirolii H. Lév. Melastoma malabathricum var. normale (D. Don) R.C. Srivast. Melastoma malabathricum subsp. normale (D. Don) K.Mey. Melastoma normale D. Don Melastoma polyanthum Blume

โคลงเคลง หรือ สำเหร่ (อังกฤษ: Malabar melastome หรือ Indian rhododendron) เป็นพืชใบเลี้ยงคู่ ประเภท ไม้ดอกล้มลุกในวงศ์ โคลงเคลง (Melastomataceae) ลักษณะกิ่งสี่เหลี่ยมมักมีขนปกคลุม ใบเป็นใบเดี่ยวคู่ตรงข้าม เรียงแบบสลับน้อย เส้นใบ 3-9 ออกจากจุดเดียวกันตรงฐานใบ แล้วเบนเข้าหาปลายใบ เส้นใบย่อยเรียงแบบขั้นบันได ไม่มีหูใบ ออกดอกเป็นช่อ สมบูรณ์เพศ มีสมมาตรตามรัศมี กลีบเลี้ยง 3-6 (ส่วนใหญ่ 5) กลีบดอก 5 เรียงเกยซ้อนกันในดอกอ่อน เกสรเพศผู้ (ก้านชูอับละอองเรณู) มีประมาณ 10 เกสรเรียงเป็น 2 วงและมีรยางค์ รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ ผลเมื่อแก่เปลือกจะแห้ง และแตกออก ภายในมีเมล็ดจำนวนมาก เป็นพืชพิ้นเมืองในบริเวณชีวภูมิภาค อินโดมาลายา, ญี่ปุ่น และ ออสเตรเลีย พบได้ทั่วไปในทุ่งหญ้าและป่าโปร่ง ที่ความสูงระหว่าง 100 ถึง 2,800 เมตร มีสรรพคุณเป็นยาพื้นบ้านในหลายพื้นที่ของโลก แก้คอพอก แก้อาเจียนเป็นเลือด และถ่ายเป็นเลือด รากใช้เป็นยา แก้ร้อนในกระหายน้ำ แต่ได้ถูกระบุว่าเป็นวัชพืชที่เป็นภัยคุกคามในสหรัฐอเมริกา โคลงเคลงสามารถสะสมธาตุอะลูมิเนียมโดยการดูดซืมทางรากได้มาก จึงสามารถนำมาใช้ในการฟื้นฟูสภาพสิ่งแวดล้อมด้วยพืช

ชื่อท้องถิ่น

• กะดูดุ (มลายู-ปัตตานี)
• กาดูโด๊ะ (มลายู-สตูล, ปัตตานี)
• โคลงเคลงขี้นก, โคลงเคลงขี้หมา (ตราด)
• ซิซะโพะ (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี)
• ตะลาเด๊าะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน)
• เบร์, มะเหร, มังเคร่, มังเร้, สาเร, สำเร (ภาคใต้)
• มายะ (ชอง-ตราด)
• อ้า, อ้าหลวง (ภาคเหนือ)

อนุกรมวิธาน

อนุกรมวิธานของสกุล Melastoma ต้องการข้อสรุปของการทบทวน ซึ่งการศึกษาพันธุกรรมในเบื้องต้นได้รับการตีพิมพ์ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2544 แต่ยังไม่มีการปรับปรุงแก้ไขจากข้อมูลดังกล่าว ในปีเดียวกัน Karsten Meyer เสนอการแก้ไขให้สปีชีส์ Melastoma affine และสายพันธุ์อื่น ๆ รวมอยู่ในสปีชีส์ M. malabathricum

ในออสเตรเลียปัจจุบันหน่วยงานส่วนใหญ่ไม่ยอมรับข้อเสนอนี้ โดยสายพันธุ์ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติในรัฐเวสเทิร์นออสเตรเลีย, นอร์เทิร์นเทร์ริทอรี, รัฐควีนส์แลนด์ และบริเวณตะวันออกเฉียงเหนือของรัฐนิวเซาธ์เวลส์ ยังคงแยกเป็นสปีชีส์ M. affine ยกเว้นหน่วยงานในรัฐควีนส์แลนด์ สายพันธุ์ที่ขึ้นในออสเตรเลียในลักษณะวัชพืชมีรูปแบบดอกหลายแบบ ในทางทิศใต้กว่าการกระจายพันธุ์ตามธรรมชาติของ M. affine ได้รับการยอมรับว่าเป็นสปีชีส์ M. malabathricum L.

ลักษณะ

โคลงเคลง เติบโตบนดินหลากหลายตั้งแต่ระดับน้ำทะเลจนถึงระดับความสูงกว่า 3,000 เมตร เป็นไม้พุ่มตั้งตรงและออกดอกชุก ที่เติบโตได้สูงถึง 3 เมตร มีการแตกแขนงและมีลำต้นสีแดงที่ปกคลุมด้วยเกล็ดและขนสั้น ๆ ใบมีรูปไข่แกมใบหอกที่มีฐานกลมมีความยาวได้ถึง 7 ซม. ลำต้นมีท่อลำเลียงหลักสามท่อยาวตลอดจากฐานถึงปลายยอด ดอกเกิดเป็นช่อกระจุกสั้น ๆ ยาว 2 ถึง 8 ซม. ผลเป็นชนิดเบอร์รี่ซึ่งเมื่อสุกจะแตกอย่างไม่สม่ำเสมอเผยให้เห็นเนื้อผลสีฟ้าเข้มและเมล็ดสีส้ม

อ้างอิง

 

ภาพวาดทางพฤกษศาสตร์

1. "Melastoma malabathricum L." the Plant List. 2010.
2. "Melastoma malabathricum". Flora of China. pp. 364–365.
3. S. Mohd. Joffry; N. J. Yob; และคณะ. "Melastoma malabathricum (L.) Smith Ethnomedicinal Uses, Chemical Constituents, and Pharmacological Properties: A Review". doi:10.1155/2012/258434.
4. . Germplasm Resources Information Network (GRIN) online database. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-12-02. สืบค้นเมื่อ 12 January 2018.
5. Toshihiro Watanabe; Seiji Misawa; Mitsuru Osaki (November 2005). "Aluminum accumulation in the roots of Melastoma malabathricum, an aluminum accumulating plant". Canadian Journal of Botany. 83 (11): 1518–1522.
6. Whiffin, Trevor (1990). "Melastoma". . Flora of Australia series. CSIRO Publishing / Australian Biological Resources Study. pp. 247–248. ISBN 978-0-644-10472-2. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-07-29. สืบค้นเมื่อ 18 June 2013.
7. Clausing, G.; Renner, Susanne S. (2001). "Molecular phylogenetics of Melastomataceae and Memecylaceae: implications for character evolution". American Journal of Botany. 88 (3): 486–498. doi:10.2307/2657114. JSTOR 2657114. PMID 11250827. – see also the erratum.
8. Michelangeli, Fabián A.; Guimaraes, Paulo J. F.; Penneys, Darin S.; และคณะ (2013). "Phylogenetic relationships and distribution of New World Melastomeae (Melastomataceae)". Botanical Journal of the Linnean Society. 171 (1): 38–60. doi:10.1111/j.1095-8339.2012.01295.x. ISSN 1095-8339.
9. Meyer, Karsten (2001). "Revision of the Southeast Asian genus Melastoma (Melastomataceae)". Blumea. 46 (2): 351–398.
10. "Vascular Plants". Australian Plant Name Index (APNI), Integrated Botanical Information System (IBIS) database (listing by % wildcard matching of all taxa relevant to Australia). Centre for Plant Biodiversity Research, Australian Government. สืบค้นเมื่อ 18 June 2013.
11. Wilson, Peter G. (July 2001). "Melastoma affine D.Don – New South Wales Flora Online". PlantNET - The Plant Information Network System. 2.0. Sydney, Australia: The Royal Botanic Gardens and Domain Trust. สืบค้นเมื่อ 18 June 2013.
12. Hyland, B. P. M.; Whiffin, T.; และคณะ (December 2010). . Australian Tropical Rainforest Plants (6.1 [RFK 6.1] ed.). Cairns, Australia: Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation (CSIRO); the Australian Tropical Herbarium, James Cook University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-03-28. สืบค้นเมื่อ 18 June 2013.
13. Bostock, P.D.; Holland, A.E., บ.ก. (2010). Census of the Queensland Flora 2010. Brisbane: Queensland Herbarium, Department of Environment and Resource Management. p. 101. สืบค้นเมื่อ 18 June 2013.
14. Hosking, J. R.; Conn, B. J.; Lepschi, B. J.; Barker, C. H. (2011). (PDF). Cunninghamia. 12 (1): 85–114. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 26 April 2014. สืบค้นเมื่อ 18 June 2013.
15. Samy, Joseph (2005). Herbs of Malaysia: An Introduction to the Medicinal, Culinary, Aromatic and Cosmetic Use of Herbs. Times Editions. pp. 144–145. ISBN 978-9833001798.

• ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันทน์. สำนักงานหอพรรณไม้ (2 ed.). กรุงเทพมหานคร: กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. 2557. ISBN 9786163161734. {{cite book}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= (help)^{[ลิงก์เสีย]}
• "โคลงเคลง". สวนพฤกษศาสตร์คลองไผ่ อำเภอสีคิ้ว. กรุงเทพมหานคร: สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-10-09. สืบค้นเมื่อ 2007-07-06.
• ก่องกานดา ชยามฤต (2548). (PDF). กรุงเทพมหานคร: กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. ISBN 974-415-175-7. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-06-16. สืบค้นเมื่อ 2010-08-16. {{cite book}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= (help)

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ Melastoma malabathricum

•   วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ โคลงเคลง
• สำนักงานหอพรรณไม้ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช