หม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์

หม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์ (24 มกราคม พ.ศ. 2402 – 10 สิงหาคม พ.ศ. 2478) อดีตปลัดทูลฉลองกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ และบิดาของเจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ในรัชกาลที่ 5

หม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์
หม่อมเจ้า ชั้น 3
ปลัดทูลฉลองกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ
หม่อม	หม่อมห่วง หม่อมช้อย หม่อมคลี่ หม่อมหวาน
บุตร	11 คน
ราชสกุล	ลดาวัลย์
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี
พระมารดา	หม่อมสาด ลดาวัลย์ ณ อยุธยา
ประสูติ	24 มกราคม พ.ศ. 2402
ชีพิตักษัย	10 สิงหาคม พ.ศ. 2478 (76 ปี) วังมหาสวัสดิ์ ตำบลคลองมหาสวัสดิ์ จังหวัดธนบุรี

พระประวัติ

ปฐมวัย

หม่อมเจ้าเพิ่ม เป็นพระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี ประสูติแต่หม่อมสาด เมื่อวันอังคาร ขึ้น 2 ค่ำ เดือน 3 ปีมะแม ตรงกับวันที่ 24 มกราคม พ.ศ. 2402 ณ วังของพระบิดา ที่ถนนสนามไชย พระบิดาได้ถวายหม่อมเจ้าเพิ่มเป็นมหาดเล็กรับใช้พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มาตั้งแต่คราวที่ผนวชเป็นสามเณร ประทับ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร

การศึกษา

หม่อมเจ้าเพิ่มได้รับการศึกษาตามคตินิยมสมัยนั้น ต่อมาทรงถูกส่งไปศึกษาภาษาอังกฤษที่ประเทศสิงคโปร์ เมื่อมีการเปิดสอนภาษาอังกฤษในเขตพระราชฐานชั้นนอกของพระบรมมหาราชวัง ก็ได้เสด็จกลับมาทรงศึกษาที่นั่นด้วย

รับราชการ

หลังทรงจบการศึกษา ทรงรับราชการในกรมไปรษณีย์โทรเลข กรมราชเลขาธิการ กระทรวงการต่างประเทศ กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ตามลำดับ และในปี พ.ศ.2435 หม่อมเจ้าเพิ่ม ได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นองคมนตรี

ระหว่างทรงรับราชการในกระทรวงการต่างประเทศ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้หม่อมเจ้าเพิ่มเป็นพระอภิบาลพระเจ้าลูกเธอ 4 พระองค์ ที่เสด็จไปทรงศึกษาที่ต่างประเทศ ได้แก่

• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้ากิติยากรวรลักษณ์
• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้ารพีพัฒนศักดิ์
• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าประวิตรวัฒโนดม
• พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าจิรประวัติวรเดช

นอกจากนี้ ยังได้ตามเสด็จสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ไปราชการในสหรัฐและประเทศญี่ปุ่น

ผนวช

ปี พ.ศ. 2423 หม่อมเจ้าเพิ่ม ได้ผนวชเป็นพระภิกษุ ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยมีพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระปวเรศวริยาลงกรณ์ เป็นพระอุปัชฌาย์ หม่อมเจ้าพระอรุณนิภาคุณากร เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระจันทรโคจรคุณ (ยิ้ม จนฺทรํสี) เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ผนวชแล้วประทับ ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร 2 พรรษาจึงลาผนวช

ปัจฉิมวัย

หม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์ เริ่มทรงพระกาสะมาตั้งแต่เดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2478 แพทย์ตรวจพบว่าประชวรเป็นวัณโรค และพระวักกะพิการ พระอาการทรุดลงจนสิ้นชีพิตักษัย ณ วังมหาสวัสดิ์ เมื่อเวลา 04:10 น. ของวันเสาร์ที่ 10 สิงหาคม พ.ศ. 2478 สิริชันษา 76 ปี

ครอบครัว

หม่อมเจ้าเพิ่ม มีหม่อมและโอรสธิดาหลายคน เฉพาะที่มีชีวิตอยู่เมื่อหม่อมเจ้าเพิ่มสิ้นชีพิตักษัยมีดังนี้

• หม่อมห่วง ธิดาพระประเสริฐวานิช (เขียว เหล่าประเสริฐ) กับทองคำ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสู่ขอให้หม่อมเจ้าเพิ่ม จึงเป็นหม่อมเอก ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นตติยจุลจอมเกล้า (ฝ่ายใน) เมื่อวันที่ 16 พฤศจิกายน พ.ศ. 2449
  • หม่อมราชวงศ์สนุน ลดาวัลย์ บิดาของหม่อมหลวงสามารถ ลดาวัลย์
  • หม่อมราชวงศ์สลับ ลดาวัลย์ ศาสตราจารย์วิชาวิศวกรรมเหมืองแร่ คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
  • รองเสวกเอก นายชิต หุ้มแพร (หม่อมราชวงศ์สล้าง ลดาวัลย์)
  • นาวาอากาศเอก หม่อมราชวงศ์บุลณรงค์ ลดาวัลย์ (นามเดิม หม่อมราชวงศ์เสนาะ)
  • หม่อมราชวงศ์สนั่น ลดาวัลย์ บิดาของหม่อมหลวงศรีฟ้า มหาวรรณ และหม่อมหลวงศรีทอง ลดาวัลย์
  • หม่อมราชวงศ์สอาด ลดาวัลย์ (ถึงแก่กรรมตั้งแต่ยังเยาว์)
  • พลตำรวจตรี หม่อมราชวงศ์ชยานันท์ ลดาวัลย์ (นามเดิม หม่อมราชวงศ์สอ้าน)
  • หม่อมราชวงศ์สุพรรณภา ลดาวัลย์ มารดาของอาจารย์พรพรรณ วัฑฒนายน
• หม่อมช้อย
  • เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์สดับ ในรัชกาลที่ 5
• หม่อมคลี่
  • อำมาตย์โท พระภูมิพิชัย (หม่อมราชวงศ์บุง ลดาวัลย์) บิดาของหม่อมหลวงทวีสันต์ ลดาวัลย์
• หม่อมหวาน
  • หม่อมราชวงศ์แสงสูรย์ ลดาวัลย์ บิดาของหม่อมหลวงพูนแสง สูตะบุตร

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2437 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2436 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)
• พ.ศ. 2431 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 4 จัตุรถาภรณ์ช้างเผือก (จ.ช.)
• พ.ศ. 2434 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)
• พ.ศ. 2439 –   เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

• พ.ศ. 2435 –   เครื่องราชอิสริยาภรณ์มงกุฏอิตาลี ชั้นที่ 3 ราชอาณาจักรอิตาลี

พงศาวลี

พงศาวลีของหม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์

16. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                       17. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. พระยานนทบุรีศรีมหาอุทยาน (บุญจัน)               9. สมเด็จพระศรีสุลาลัย                       19. เพ็ง นนทบุรีศรีมหาอุทยาน               2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี                                   10. จางวางแสง                       5. เจ้าจอมมารดาเอมน้อย ในรัชกาลที่ 3                             11. ท้าวมังสี                       1. หม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์                                         3. หม่อมสาด ลดาวัลย์ ณ อยุธยา

อ้างอิง

1. โคลง,ฉันท์,กาพย์,ร่าย: พระนิพนธ์หม่อมเจ้าเพิ่ม ลดาวัลย์, 2478
2. การพระราชพิธีศรีสัจปานกาลพระราชทานพระชัยวัฒน์องค์เล็ก แลเครื่องราชอิสริยาภรณ์ แลตั้งองคมนตรี ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 9 แผ่นที่ 26 วันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2435
3. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, ตอนที่ 35 เล่ม 23, 25 พฤศจิกายน ร.ศ. 125, หน้า 893
4. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งศาสตราจารย์วิชาวิศวกรรมเหมืองแร่, ตอนที่ 25 เล่ม 66, 1 พฤษภาคม 2492, หน้า 1710
5. ราชกิจจานุเบกษา, ถวายบังคมพระบรมรูปแลพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม 10, หน้า 368
6. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม 9, หน้า 353
7. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม 5, หน้า 319
8. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม 7, หน้า 401
9. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญจักรพรรดิมาลา, เล่ม 13, หน้า 27
10. "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 9 (ตอน 5): หน้า 12. 1 พฤษภาคม 2435. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. Check date values in: |accessdate=, |date= (help)