พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ
ศาสตราจารย์พิเศษ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ (27 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 - 13 ตุลาคม พ.ศ. 2536) เป็นพระโอรสในพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์ และหม่อมจำรัส จักรพันธุ์ ณ อยุธยา ทรงสำเร็จการศึกษาทางด้านเกษตรศาสตร์ และเริ่มเข้ารับราชการที่กระทรวงเกษตร และเป็นอดีตอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ นอกจากนี้ พระองค์ทรงมีพระปรีชาสามารถพิเศษทางด้านการประพันธ์คำร้องและทำนองเพลงอีกด้วย
| พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ | |
|---|---|
| พระองค์เจ้าชั้นโท | |
| หม่อม | เพียงกาญจน์ วีรเธียร (หย่า) หม่อมประพาล จักรพันธุ์ ณ อยุธยา |
| พระบุตร | 6 คน |
| ราชสกุล | จักรพันธุ์ |
| ราชวงศ์ | จักรี |
| พระบิดา | พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์ |
| พระมารดา | หม่อมจำรัส จักรพันธุ์ ณ อยุธยา |
| ประสูติ | 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 |
| สิ้นพระชนม์ | 13 ตุลาคม พ.ศ. 2536 (84 ปี) |
| พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธุ์เพ็ญศิริ | |
|---|---|
| รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ | |
| ดำรงตำแหน่ง 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 – 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2518 | |
| นายกรัฐมนตรี | ศาสตราจารย์ สัญญา ธรรมศักดิ์ |
| ก่อนหน้า | พลอากาศเอก ทวี จุลละทรัพย์ |
| ถัดไป | สวัสดิ์ คำประกอบ |
| อธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ | |
| ดำรงตำแหน่ง 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2512 – 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2517 | |
| ก่อนหน้า | หม่อมหลวงชูชาติ กำภู |
| ถัดไป | ศาสตราจารย์ ระพี สาคริก |
พระประวัติ
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ หรือ ท่านจักร มีพระนามเดิมว่า หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ ประสูติเมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 เป็นพระโอรสในพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตน์จาตุรนต์ อดีตผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ กับหม่อมจำรัส จักรพันธุ์ ณ อยุธยา
ทรงสำเร็จการศึกษาชั้นมัธยมปีที่ 3 จากโรงเรียนเทพศิรินทร์ เมื่อปี พ.ศ. 2465 จากนั้นได้ทรงเข้าศึกษาต่อที่โรงเรียนนายร้อยทหารบกรุ่นเดียวกับจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ แต่ทรงประสบอุบัติเหตุต้องพักการเรียนไป 1 ปี หลังจากนั้นได้กลับเข้าเรียนร่วมรุ่นกับจอมพล ถนอม กิติขจร เรียนจนจบชั้น 5 (ปฐม) จากนั้นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานทุนส่วนพระองค์ให้ไปศึกษาต่อที่สหรัฐอเมริกา และประเทศฟิลิปปินส์ ทรงสำเร็จการศึกษาทางด้านการเกษตรเมื่อปี พ.ศ. 2479
หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ เสกสมรสและหย่ากับวิภา เก่งระดมยิง; ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็นเพียงกาญจน์ วีรเธียร) บุตรสาวของพลโท หลวงกาจสงคราม (เทียน เก่งระดมยิง) เมื่อพ.ศ. 2484 มีธิดาคือ
- หม่อมราชวงศ์สุพินดา จักรพันธุ์ (จุ๋ยกริ่ง) สมรสและหย่ากับอนันต์ กฤษนันท์
- หม่อมราชวงศ์อรพรรณ สุคันธนาค (จิ๋งกรุ่ม) สมรสกับอนันต์ สุคันธนาค
- หม่อมราชวงศ์จันทิรา จักรพันธุ์ (จุ๋มกริ่ม) สมรสและหย่ากับอัลโด มัสเซ็ตติ มีธิดาคือคลาวเดีย จักรพันธุ์
- หม่อมราชวงศ์มาลินี จักรพันธุ์ (จิ๋มกรุ่น) สมรสและหย่ากับอภินันท์ ปวนะฤทธิ์
- หม่อมราชวงศ์เบญจาภา ไกรฤกษ์ (จุ๋นกรุ่ย) สมรสกับศักดิ์ทิพย์ ไกรฤกษ์
หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ สมรสกับหม่อมประพาล จักรพันธุ์ ณ อยุธยา ท.จ.ว.(สกุลเดิม รจนานนท์) ธิดาพระยาอภิรักษ์ราชฤทธิ์ (พ้อง) มีธิดาคนเดียว คือ
- หม่อมราชวงศ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ สมรสและหย่ากับนิติกร กรัยวิเชียร มีธิดาคือนิติเพ็ญ กรัยวิเชียร
พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ ประชวรด้วยพระโรคเกี่ยวกับทางเดินหายใจและถุงลมโป่งพองมาเป็นเวลานานจนสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 13 ตุลาคม พ.ศ. 2536 สิริพระชันษาได้ 84 ปี พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาพระอิสริยยศและเฉลิมพระนาม หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ ขึ้นเป็น พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ เมื่อวันที่ 29 มีนาคม พ.ศ. 2537 เพื่อเป็นอนุสรณ์ถึงความจงรักภักดี ตลอดจนความชอบและความดีที่ท่านจักรได้ทรงบำเพ็ญมาตลอดพระชนม์ชีพ
การทรงงาน
- พ.ศ. 2479 ทรงเข้ารับราชการในกระทรวงเกษตร
- พ.ศ. 2494 รองอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
- พ.ศ. 2497 อธิบดีกรมการข้าว
- พ.ศ. 2504 อธิบดีกรมกสิกรรม
- พ.ศ. 2511 คณบดี (กิตติมศักดิ์) คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
- พ.ศ. 2512 อธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
- พ.ศ. 2516 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในรัฐบาลศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์
- พ.ศ. 2517 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในรัฐบาลศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ (สมัยที่ 2)
- พ.ศ. 2518 ดำรงตำแหน่งองคมนตรี ซึ่งท่านได้รับราชการสนองเบื้องพระยุคลบาทในตำแหน่งนี้ตราบจนสิ้นพระชนม์
- พ.ศ. 2530 ดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์พิเศษ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
ผลงานดนตรี
นอกจากทรงเป็นนักบริหารทางการเกษตรที่ประสบความสำเร็จแล้ว ยังทรงมีความสามารถพิเศษทางด้านการประพันธ์คำร้องและทำนองเพลง
ผลงานที่สำคัญที่สุดคือ การถวายงานด้านการประพันธ์เนื้อร้องประกอบทำนองเพลงพระราชนิพนธ์อันดับแรก แสงเทียน ใน พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ตั้งแต่ครั้งยังทรงดำรงพระยศเป็น “สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าภูมิพลอดุลยเดช” ซึ่งท่านจักรได้ทรงเริ่มประพันธ์คำร้องถวายตั้งแต่ครั้งนั้น และยังได้ทรงประพันธ์คำร้องถวายอีก 28 เพลง เช่น ยามเย็น, สายฝน, เทวาพาคู่ฝัน, แก้วตาขวัญใจ, ลมหนาว, แสงเดือน, พรปีใหม่ ฯลฯ
นอกจากนั้นยังได้ทรงประพันธ์คำร้องและทำนองให้แก่วงดนตรีสุนทราภรณ์ไว้อีกเกือบ 100 เพลง ซึ่งล้วนได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง เช่น ชะตาฟ้า, เกาะสวรรค์, กล่อมสาวงาม, จากรัก, รำวงชาวทะเล, ฝากรัก, เธอนะเธอ, เสี่ยงรัก, ร่มเกล้า, รำวงเกษตร, มาร์ชเกษตรศาสตร์, จุฬาบันเทิง, จุฬาแซมบ้า ฯลฯ
เมื่อครั้งดำรงตำแหน่งรองอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้ทรงริเริ่มก่อตั้งวงดนตรี KU Band ประจำมหาวิทยาลัยวงแรกของประเทศไทยด้วย
เพลงเด่นอื่น ๆ เช่น นันทาเทวี ในอุปรากร "นันทาเทวี" ของ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล คณะอัศวินการละคร และ ร่มเกล้า ในภาพยนตร์ "เงิน เงิน เงิน" ของ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอนุสรมงคลการ ละโว้ภาพยนตร์ เป็นต้น
พระเกียรติยศ
| ธรรมเนียมพระยศของ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ | |
|---|---|
| การทูล | ฝ่าพระบาท |
| การแทนตน | เกล้ากระหม่อม/เกล้ากระหม่อมฉัน |
| การขานรับ | เกล้ากระหม่อม/เพคะ |
| ลำดับโปเจียม | ไม่ทราบ |
พระอิสริยยศ
- หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ ในพระองค์เจ้าออศคาร์นุทิศ (27 กรกฎาคม พ.ศ. 2452 - 16 เมษายน พ.ศ. 2458)
- หม่อมเจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ จักรพันธุ์ (16 เมษายน พ.ศ. 2458 – 13 ตุลาคม พ.ศ. 2536)
ภายหลังสิ้นพระชนม์
- พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ (29 มีนาคม พ.ศ. 2537)
เครื่องราชอิสริยาภรณ์
- พ.ศ. 2537 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2519 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 1 ปฐมจุลจอมเกล้า (ป.จ.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2516 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
- พ.ศ. 2509 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
- พ.ศ. 2503 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
- พ.ศ. 2507 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
- พ.ศ. 2509 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
- พ.ศ. 2522 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 1 (ภ.ป.ร.1)
- พ.ศ. 2496 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 3 (ภ.ป.ร.3)
- พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เหรียญกาชาดสมนาคุณ ชั้นที่ 1 (เหรียญทอง)
_ribbon.svg.html){kind=link}
_ribbon.svg.html){kind=link}
_ribbon.svg.html){kind=link}
_ribbon.svg.html){kind=link}
_ribbon.svg.html){kind=link}
_ribbon.svg.html){kind=link}
_ribbon.svg.html){kind=link}
_ribbon.svg.html){kind=link}
.svg.html){kind=link}
สถานที่อันเนื่องด้วยพระนาม
- ศูนย์พัฒนาพันธุ์พืชจักรพันธ์เพ็ญศิริ อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย
- อาคารจักรพันธ์เพ็ญศิริ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ บางเขน
พงศาวลี
| พงศาวลีของพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
อ้างอิง
- "ประกาศศาลเยาวชนและครอบครัวกลาง เรื่อง ศาลมีคำสั่งให้ หม่อมวิภา หรือเพียงกาญจน์ เก่งระดมยิง หรือจักรพันธุ์ หรือวีรเธียร เป็นคนไร้ความสามารถ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 113 (74ง): 52. 12 กันยายน พ.ศ. 2539. Check date values in:
|date=(help) - ประกาศสถาปนา พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ. ราชกิจจานุเบกษา
- พระบรมราชโองการ ประกาศ แต่งตั้งรัฐมนตรี (๓๐ ราย)
- ราชกิจจานุเบกษา,ประการสถาปนา พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจักรพันธ์เพ็ญศิริ เล่ม 111 ตอน 5 ข 29 มีนาคม 2537 หน้า 1
- ราชกิจจานุเบกษา,ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่องพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่ง เล่ม 111 ตอน 5 ข 29 มีนาคม 2537 หน้า ๕
- ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์เล่ม 93 ตอนที่ 80 วันที่ 1 มิถุนายน 2519
- ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ฉบับพิเศษ เล่ม 83 ตอนที่ 114 วันที่ 19 ธันวาคม 2509
- ราชกิจจานุเบกษา,แจ้งสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่องพระราชทานเหรียญจักรมาลาและเหรียญจักรพรรดิมาลา ประจำปี ๒๕๐๙ ฉบับพิเศษ เล่ม 83 ตอน 114 19 ธันวาคม 2509 หน้า 851
- ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม 96, ตอน 156 ง ฉบับพิเศษ, 13 กันยายน พ.ศ. 2522, หน้า 7
- พีระเดช อนุพงษ์ จักรพันธุ์, ม.ร.ว.. ๑๕๐ ปี สมเด็จเจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมีฯ กรมพระจักรพรรดิพงษ์. กรุงเทพฯ : กระทรวงการคลัง, 2548. 278 หน้า.